Ogniem i mieczem. Генрик Сенкевич
id="n176">
176
vis armata (łac.) – siła zbrojna. [przypis redakcyjny]
177
głuszec – duży ptak z rodziny kurowatych, przysłowiowy ze względu na swoje obyczaje godowe, kiedy to puszy się i śpiewa pieśń godową, nie zwracając uwagi na żadne niebezpieczeństwo, nawet na zbliżanie się myśliwego. [przypis redakcyjny]
178
wasze – tu: pan; skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
179
kondemnata (z łac.) – wyrok skazujący. [przypis redakcyjny]
180
infamis (z łac.) – człowiek pozbawiony honoru. [przypis redakcyjny]
181
z czupryny a. z głowy się mu kurzy – żartobliwie o pijanym. [przypis redakcyjny]
182
pludry – krótkie, bufiaste spodnie dworskie lub żołnierskie. [przypis redakcyjny]
183
nescio (łac.) – nie wiem. [przypis redakcyjny]
184
to pewna, że – dziś: to pewne, że. [przypis redakcyjny]
185
osiedzieć się – zadomowić się. [przypis redakcyjny]
186
hadko (z białorus.) – przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
187
Świebodzin – miasto w dzisiejszym województwie lubuskim, w XVII w. pod władzą Habsburgów, jeszcze od średniowiecza słynne z wyrobu i eksportu sukna. [przypis redakcyjny]
188
moderunek (daw.) – ekwipunek, wyposażenie. [przypis redakcyjny]
189
A czy by nie można do niego pod znak? – tj. czy można wstąpić do jego wojska, służyć pod jego chorągwią. [przypis redakcyjny]
190
mistrz – tu: kat. [przypis redakcyjny]
191
barwa – umundurowanie lub element stroju, świadczący o przynależności noszącego; tu mowa o suknie na mundury. [przypis redakcyjny]
192
serpens (łac.) – wąż. [przypis redakcyjny]
193
hadko (z białorus.) – przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
194
godność – tu: nazwisko. [przypis redakcyjny]
195
waszeci – skrót od: waszej miłości. [przypis redakcyjny]
196
podrywał – tu: przerywał. [przypis redakcyjny]
197
bitwa pod Chojnicami (1454) – bitwa wojsk polsko-litewskich pod wodzą Kazimierza Jagiellończyka z Krzyżakami w czasie wojny trzynastoletniej; tę samą nazwę nosi bitwa z czasów potopu szwedzkiego (1657). [przypis redakcyjny]
198
wasze – tu: pan; skrót od: wasza miłość. [przypis redakcyjny]
199
waćpan (daw.) – skrót od: wasza miłość pan. [przypis redakcyjny]
200
sekundować (z łac. secundare: wspierać, popierać) – pomagać. [przypis redakcyjny]
201
ze łbów się kurzy – żartobliwie o pijanych. [przypis redakcyjny]
202
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
203
Kudak (nazwa z tur.) – twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
204
spasi Chryste (ukr.) – ratuj, Chryste. [przypis redakcyjny]
205
dokumenta – dziś popr. forma B. lm: dokumenty. [przypis redakcyjny]
206
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
207
bisurmanin (przest. pogard.) – muzułmanin; tu: sułtan turecki i chan tatarski. [przypis redakcyjny]
208
Nalewajko, Semen (zm. w 1597) – ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]
209
Łoboda, Hryhorij (zm. w 1596) – ataman kozacki, drugi przywódca powstania Nalewajki 1595–1596. [przypis redakcyjny]
210
Zaporoże – tu: kozacy z Zaporoża, nie pozostający stale na niczyim żołdzie. [przypis redakcyjny]
211
regestrowi – Kozacy pozostający na żołdzie Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
212
czerń – tu: tłum, biedota. [przypis redakcyjny]
213
futornicy – mieszkańcy futorów, drobna szlachta. [przypis redakcyjny]
214
Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) – miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis redakcyjny]
215
religionis nullius (łac.) – żadnej religii. [przypis redakcyjny]