Kalmte in die malle gejaag. Johannes Bertus de Villiers
Boonop kan jy jouself op die skouer klop elke keer as jy hoegenaamd oplet dat jou gedagtes dwaal. Dit is klaar vordering op die pad na bewustelikheid. Dink net hoe dikwels in jou lewe jou gedagtes jou op sleeptou neem sonder dat jy dit eens besef.
Let op na die stemtoon waarmee jy jouself aanspreek as jou aandag afgedwaal het. Moenie soos ’n laerskoolonderwyser wees wat “Aandag!” skree nie. Wees vriendelik. Sê: “Haai, Johannes ou mater, jou aandag het gedwaal. Kom terug.” Onthou, jy is ook hier om te leer om vir jouself goed te wees. Daar is genoeg mense wat jou heeldag oordeel, jy hoef dit nie tydens meditasie ook nog aan jouself te doen nie.
Wat gaan jy in die proses leer? Jy gaan leer dat jou aandag baie meer dwaal as wat jy gedink het. Jy gaan ook sien dat baie van die gedagtes wat in jou kop opduik totale twak is, ’n gekla oor dinge wat lank verby is of ’n getob oor iets wat waarskynlik nie eens gaan gebeur nie. Een van my instrukteurs beskryf dié gedagtes as “jou brein wat poep”. Dis net ’n klomp nonsens wat afgeskei word en dit sal mal wees om daaraan vas te klou. Laat dit opduik, sien dit vir wat dit is en laat dit op ’n briesie wegwaai terwyl jy na jou asem terugkeer.
Stap-meditasie
Hierdie tipe meditasie het jy moontlik reeds gesien in een van daardie dokumentêre films van National Geographic waarin mense in Sri Lanka of Thailand stadig-stadig soos ’n trapsuutjie heen en weer drentel terwyl hulle stip na die grond voor hulle kyk.
Ook in ons kultuur stap mense op en af wanneer hulle angstig of op hul senuwees is. Baie tieners doen dit op hoërskool terwyl hulle die antwoorde op langvrae memoriseer. Dis asof ons instinktief weet dat heen en weer stap jou so ’n bietjie tot bedaring bring. Die probleem is egter dat ons dit gewoonlik vreeslik gejaag doen met ons skouers op ’n knop getrek. Stap-meditasie is daarenteen ’n manier om jou knaende gedagtes tot bedaring te bring en meer bewus te word.
As jy mooi kyk, sal jy sien elke tree bestaan uit vier aksies:
•Tel jou voet op.
•Beweeg jou voet vorentoe.
•Sit jou voet neer.
•Verplaas jou gewig van die agtervoet na die voorvoet.
Nes asemhaling is stap gewoonlik nie iets waaraan jy in die loop van die dag aandag gee nie. Maar wat sou gebeur as jy van elke deel van die aksie bewus raak? Doen dit so: Kies ’n stukkie grond van sowat tien meter lank. Gaan staan aan die een kant. Hou jou hande agter jou rug of voor jou vas. Jou arms moenie los swaai nie. Staan orent soos ’n soldaat en maak seker dat jou kop nie vooroor hang nie.
Lig dan jou regtervoet op en voel dit.
Beweeg die voet vorentoe en voel dit.
Sit die voet neer en voel dit.
Verskuif jou gewig van jou linker- na jou regtervoet.
Herhaal die proses met jou linkervoet.
Doen dit baie stadig. Dit is nie ’n resies nie. Neem so lank jy wil om die ander kant van jou looparea te bereik. Wanneer jy dit bereik, draai rustig om en stap terug. Heen en weer.
Jy kan aandag gee aan hoe die spiere in jou bene voel of hoe jou voetsole op die grond voel. Die belangrike ding is dat jy aanhou om jou aandag telkens na die stap-aksie terug te bring wanneer jou gedagtes dwaal. Skop jou skoene uit as jy kan. Dit werk beter as jy kaalvoet is omdat jou voetsole baie gevoelig is. Die Viëtnamese meditasiemeester Thich Nhat Hahn het ’n pragtige wenk vir stap-meditasie: “Loop asof jou voetsole die aarde soen.”
Wanneer jy begin om langer te mediteer, is stap-meditasie ’n nuttige tegniek. Op retraîtes wissel mense dikwels sit- en stap-meditasie met mekaar af.
Stap-meditasie word aanbeveel vir mense met baie besige koppe of wanneer jy so angstig, senuagtig of kwaad is dat jy net nie kan stilsit nie. Dis oukei, staan op en doen stap-meditasie. Dis ook iets wat jy bedags in die openbaar kan doen sonder dat mense dink jy is mal. Dalk by die werk tussen die kantoor en die waterverkoeler, of langs die krieketveld as jou kind ’n wedstryd speel, of in die inkopiesentrum.
IS DIT al? Ja, dit is.
Soos enige mediteerder jou kan sê, dit is die maklikste sowel as die moeilikste ding wat jy nog ooit gedoen het.
Een van my instrukteurs, Jennifer Woodhull, raai beginners aan om ’n kontrak met hulself te sluit. Moenie sê jy gaan vir die res van jou lewe elke dag mediteer nie, dis te intimiderend. Sê net jy gaan vir die volgende maand elke dag mediteer. Dis nie so intimiderend nie. Tien minute per dag vir een maand. Party dae gaan jy nie lus voel nie, maar as jy ’n kontrak het en jy weet jy kan ná die maand herbesin, sal jy makliker deurdruk. As jy die dag régtig, régtig gatvol is (miskien het jy die vorige aand net vier uur geslaap of jou kinders irriteer jou of die bure raas), gaan sit net vir 30 sekondes in jou meditasieposisie. Solank jou agterwêreld met jou meditasiesitplek kontak gemaak het, het jy nie die roetine verbreek nie en kan jy die volgende dag weer probeer.
’n Ander uitstekende idee is om soms by ’n meditasiegroep in te loer. Vir party mense is dit ’n onontbeerlike deel van die proses en hulle erken dat hulle sonder die ondersteuning van ander mediteerders geweldig gaan sukkel. Sonder ’n instrukteur en medereisigers sou ek nie ver gevorder het nie. (Agterin die boek is ’n lysie met groepe. Daar is deesdae ook baie kerke, insluitend NG- en ander hoofstroom-gemeentes, wat stiltedienste hou met ’n vorm van meditasie. Kyk wat werk vir jou.)
As jy op Sannieshof of Strydenburg woon, is daar waarskynlik nie ’n meditasiegroep in jou omgewing nie. Moenie moed verloor nie. Soek bietjie op die internet rond vir geesgenote waarmee jy kan gesels. Daar is baie gespreksforums en ondersteuningsgroepe op sosiale media. In hoofstuk 12 vertel ek van ’n WhatsApp-groep wat deur my vriend Garvey Dixon gelei word.
Hier is nog ’n paar wenke wat kan help.
•Stel ’n wekker om jou te laat weet wanneer jou meditasietyd verstreke is. Dan hoef jy nie pal na jou horlosie te loer nie.
•Stel jou foon op airplane mode. Jy gaan jou vrek sukkel om stil te sit as jy dit heeltyd hoor pieng. Ek sweer daai goed is ontwerp om jou van jou meditasiekussing weg te lok. Of skakel dit sommer net af.
•Prioritiseer. Sê byvoorbeeld: “Ek sal nie aandete eet/die TV aanskakel/begin werk voordat ek gemediteer het nie.”
•Party mense hou daarvan om ’n motiverende stukkie, soos ’n gedig of Bybelteks, te lees voordat hulle begin. Ek doen dit nie, maar van my vriende meen dit verdiep hul meditasie baie.
•Hou jou brein gesond. Eet minder suiker; hoë bloeddruk is sleg vir jou grysstof. Vermy kos waarvoor jy allergies is; konstante inflammasie maak amok tot aan die binnekant van jou skedel. Oorweeg ’n vitamienaanvulling. Die brein hou spesifiek van omega-3-vetsure, yster en vitamien B.
Die klein jakkalsies
As jy tot hier gelees het en nog nie probeer mediteer het nie, wil ek jou aanmoedig om dit nou te doen. Ek gaan vorentoe gesels oor hindernisse en struikelblokke en dit sal meer sin maak as jy dit al self teëgekom het.
Wanneer mense ná hul eerste meditasiesessie hul oë oopmaak, is die eerste ding wat hulle sê dikwels ’n half verbaasde, half teleurgestelde: “Maar daar het dan niks gebeur nie.”
Dis natuurlik nie waar nie – daar het baie gebeur. Daar was heelwat aktiwiteit om hulle, in hul liggame en in hul koppe. Wat hulle eintlik bedoel is dat niks “bonatuurlik” gebeur het nie. Hulle het nie gevoel of hul gees hul liggaam verlaat of dat alles wit word, die heelal soos Een voel of alle stres uit hul liggame wegsmelt nie.
Dis verstommend hoe diep die gedagte in ons onderbewussyn ingeprent is dat meditasie jou in die een of ander gewysigde bewussynstoestand moet plaas. Vandag nog is daar mense wat meen meditasie “maak jou oop vir geeste” of gee jou bonatuurlike ervarings. Helaas moet ek daai borrel bars. Ek mediteer al jare lank en het tientalle, selfs honderde, mediteerders leer ken wat saam dekades se meditasie-ure agter die rug het. Ek het nog nie een gesien wat deur ’n gees oorgeneem is of in die lug opgestyg het nie. Dit werk nie so nie.
Meditasie is die normaalste ding op aarde. Dit