Hoe gemaak met my dikmond kind?. Suzette Truter
wat te maklik klink om waar te wees, probeer hierdie ene van Elzan. Dit wérk. Dis nie maklik nie; dit verg vasbyt en deurdruk, maar dit werk.
Elzan se stappe is: Onderhandel, bevestig jou gesag, spel die gevolge uit en gebruik positiewe versterking:
Gesels met jou man (of as jy ’n enkelouer is, met ’n vriend of vriendin) en besluit wat jou die meeste pla. Kies een hinderlike optrede, byvoorbeeld as jou kind aanmekaar op ’n onbeskofte manier met jou terugpraat.
Praat met jou kind hieroor. Sê: “As jy dit doen, hou ek nie daarvan nie. Ek weet dis moeilik, jy is al gewoond daaraan. Maar ek is ook skuldig, want ek het dit toegelaat. Ons twee gaan nou ’n plan uitwerk.” Sy leer dan ook sommer ’n nuwe vaardigheid – om dinge te bespreek waaroor nie gepraat word nie. (Erika sê ook negejariges hou daarvan om verantwoordelikheid te kry. Jy motiveer haar om die gevolge van haar gedrag te begin verstaan en betrek haar by die oplossing.)
Moenie dit vir haar onmoontlik maak om te slaag nie. Verduidelik dat sy dalk een of twee keer mag misluk, maar dat jy seker is sy gaan dit regkry. Prys haar sodra dit werk.
Sorg dat sy weet julle twee werk saam aan die probleem. Stel ’n week lange proeftydperk voor waarin julle albei ooreenkom om dinge te verander. As dit steeds nie werk nie, vra hoe jy kan help. Dit moenie in ’n eindelose probeer en weer probeer ontaard nie. As sy nie haar kant bring nie, moet sy weet daar is gevolge. En dat jy vasbeslote is. Elke keer as sy onbeskof is, vat jy haar aan die skouer, kyk haar in die oë en sê: “Jy praat nie so met my nie, ek praat nie so met jou nie, ons het respek vir mekaar in die huis.” Neem jouself dan uit die situasie. Bly in beheer.
Die derde stap is gevolge. Hou dit binne konteks. Sê byvoorbeeld: “Ons moet eers leer om beter oor die weg te kom. Ons gaan nie vanmiddag klere koop nie.” Kies altyd iets wat gekenmerk word deur konflik. Moenie positiewe tye saam kies nie, want dan ondermyn jy die positiewe. Party ouers verkies om afkoeltye, oftewel uitsittye, te gebruik, wat veral met jonger kinders se woedebuie werk.
Baie sulke pogings om dinge te verander het al skipbreuk gely. Dit gebeur dikwels omdat ouers so gewoond is aan konflik dat hulle nie die kind se pogings raaksien en waardeer nie. Doen moeite om haar probeerslae raak te sien, al is dit hoe klein. Bevestig dit op ’n rustige, positiewe manier.
’n Ma se wenk
“As jy moeg is of dis laat of jy worstel met jou eie probleme, lyk dit na so ’n maklike uitweg om net toe te gee. Moenie. Onttrek jouself tydelik (dis jou eie afkoeltyd) om eers jou selfbeheersing te herwin.”
VRAAG 4
My sewejarige seun wil nie eet nie. Ons het reeds taktiele defensiwiteit (’n teësin in teksture) uitgeskakel, maar hy pik letterlik net aan sy kos. Hoe kry ek hom aan die eet? Is daar ’n alles-in-een-mengsel met genoeg voedingstowwe? Hy het nie ’n probleem met sy liggaamsbeeld nie, hy stel net nie belang in kos nie. Hy drink wel baie pienk melk.
ANTWOORD
Begin by die begin. Maak jul eerste stop ’n geregistreerde dieetkundige wat hom deeglik sal evalueer.
Celeste Naudé, ’n geregistreerde dieetkundige en navorser van die Universiteit van Stellenbosch, sê by so ’n sessie sal die dieetkundige onder meer bepaal hoeveel kilojoules en voedingswaardes jou seun inkry en of hy genoeg groei en ontwikkel. Maak ook seker daar is nie enige mediese oorsake nie.
As jy dan meer gerus voel dat jou seun se lengte en gewig die regte groeikurwe volg, kan jy jou fokus verskuif na ’n praktiese benadering, sê Mariza van Zyl, ’n geregistreerde dieetkundige van BetterEat Voeding en Voedsel Konsult (www.bettereat.net). Net soos hy op sewe moet leer lees en skryf en somme maak, moet jy hom elke dag leer wat gesond eet beteken.
Mariza waarsku dat om te eet (of nie) nie ’n allesoorheersende kwessie moet word nie. Hoe jy die saak benader, is amper net so belangrik soos wát jy voorsit. Los eerder maaltyd-plaasvervangers, want dit kan net die probleem vererger. Dis net nodig as jou seun ondervoed is.
Onthou, kinders “vergeet” hulle is honger as hulle lekker speel of besig is met iets genotvols. Pleks van dat jy wag dat hy na jou toe kom, beplan etes en tussenetes min of meer drie uur uitmekaar.
“As jou seun nie gehardloop, gespeel of geklim het nie, gaan hy dalk nie so honger wees nie. Pas sy peuselgoed daarby aan. Sit ’n bakkie neer waar hy speel, met sy gunsteling-vrug in blokkies, of ’n paar neute en rosyne, kraakbeskuitjies of broodvingertjies en ’n stukkie kaas. Herinner hom daaraan wanneer jy verbyloop.”
Mariza sê die meeste kinders, veral gesonde kinders wat nie oorgewig is nie, is baie meer as volwassenes ingestel op seine dat hulle versadig is. Jou kind kry die meeste van die energie wat hy nodig het van die pienk melk. Dit is gesond, ja, maar saam met die pienk geursel bly dit ’n lekkerny.
Een van jou groot uitdagings is om ’n groter verskeidenheid van kosse deel van sy dag te maak. Begin deur sy pienk melk flouer te maak. Gee hom ook net soggens en laatmiddag melk – ná ete, anders sal dit sy aptyt bederf.
Leer hom dat ’n mens een keer per dag “lekkernye” eet of drink (koeldrank, sap, ysies) maar daar is heelwat ander lekkertes om aan te peusel, soos droëwors, biltong, ’n snytjie kaas met ’n bietjie heuning, droëvrugte, spesiale broodjies of volgraanbeskuit met ’n koppie tee.
Mariza stel ook voor dat jy ’n paar gunstelinge kies uit elke voedselgroep (proteïene, vrugte, groente, stysel, neute). Sluit minstens een gunsteling by sy maaltyd in, byvoorbeeld ’n boereworsie (proteïene) met oondskyfies en tamatiesous en gesnyde tamatie en komkommer of groente waarvan hy wel hou – al is dit elke dag dít en ’n ander soort groente. Lees ook vraag 5.
VRAAG 5
Moet ek sekere riglyne in ag neem as ek my halsstarrige etertjie aan die eet wil kry?
ANTWOORD
Jy is die ouer, en jy lê die riglyne neer, sê Mariza. “As die reël is dat almal saam eet en eers nagereg kry sodra die kos klaar is, dan is net jy te blameer as jy dit nie toepas nie. Jy kan wel besluit etenstyd is vanaand voor die TV of in die kombershuis wat hy onder die tafel gebou het, maar dit moet jóú besluit wees. En hou by maaltyd-tye vir die gesin waar almal aan tafel sit of oor ’n naweek buite piekniek hou.”
Mariza sê veral seuns hou van struktuur. Gee struktuur en hou daarby. Hulle geniet ook kompetisie. Beloon ’n maaltyd sonder kerm en kla, of die een wat die grootste broccoli opeet met ’n gunsteling-melkskommel of ’n stoeigeveg met Pappa!
“Neem sy persoonlikheid in ag. Dalk hou hy nie daarvan as sy kos aan mekaar raak nie, of hy verkies sy kosse gemeng. Vra hom. Stel ook vas of jou kos nie te sout, suur, sterk of te min gegeur is na sy smaak nie. Party mense proe fyner as ander. Vooraf- en kitsbereide souse, geurmiddels en geregte is dikwels te sout vir kinders. Kies eerder produkte met min of geen preserveer- en geurmiddels. Gebruik wel natuurlike geurmiddels soos knoffel, kruie en selfs kerries.”
Erika het nog ’n voorstel: Wat van ’n algemene huisreël dat almal aan tafel ’n happie van alles proe?
“Skep net ’n baie klein bietjie op ’n slag op. As hy ongelukkig raak, maak dit duidelik dat hy net een of twee happies hoef te proe. Só gaan jy baie verder kom as wat jy verwag dat hy sy bord moet leeg eet. Dit help ook as maatjies of ouer broers en susters van al die kosse eet en geniet, omdat kinders gedrag by mekaar afkyk. Sny ook ’n klomp vrugte in blokkies, los dit op die tafel en eet self met oorgawe daarvan.”
DOENLYSIE
Celeste doen aan die hand:
As hy nie wil eet nie, wag tot die volgende etenstyd of geskeduleerde versnaperingstyd voor jy iets anders aanbied. Moenie vir hom ongesonde happies soos lekkergoed of iets anders gee as hy nie sy kos wil eet nie. (Anders kan hy begin verwag dat hy só “beloon” gaan word as hy nie eet nie.)
Bied vir hom dieselfde kos aan as die res van die gesin.
Stel ’n goeie voorbeeld deur self gesond te eet. Probeer om nie negatiewe