'n Klein lewe. Wilna Adriaanse
te diep gaan nie, want daar is maalkolke en strome. Eers wanneer ’n mens groot is, en goed kan swem, waag jy dit tot anderkant die rotsbanke.
Dit was die stroom, het sommige na die tyd beweer. En sy kon nie goed swem nie.
Nee, ’n maalkolk, het ander gesê.
Sonder waarskuwing of laaste kreet het die rivier haar net gevat.
Die groot neefs en jong ooms begin dadelik duik, maar dit is moeilik in die modderwater en die rivier het sy eie tyd. Daar waar sy teen die boomstam staan, knyp sy haar oë toe, soos op die brug wanneer die rivier afkom, maar toe die gille begin, kan sy nie help om te kyk nie. Die lang swart hare dryf eers op die water voordat die liggaam liggies die oppervlak breek en stadig begin stroomaf dryf. Sy luister hoe sommige na die liggaam roep, ander na God, maar dit lyk nie vir haar of iemand meer kan help nie.
Die kerk is stampvol met die begrafnis. Dit was die Here se wil, sê die dominee en sy kyk na die familie in die voorste bank. Die pa en die ma lyk baie ouer as Oujaarsaand toe hulle saam met die ander vir die vuurpyle weggehardloop het. Haar man lyk of hy nie daar wil wees nie en weerskante van hom, amper onder hom ingekruip, sit die kinders, hulle oë groot, en sy wonder of die dominee reg is en of dit rêrig die wil van die Here was. Van die kerk af ry hulle almal stadig in ’n stoet kerkhof toe. Vooraan ry die lykswa met die blomme op die kis. Langs die pad trek motors af en wag tot die laaste kar in die stoet verby is. Mense wat langs die straat stap, gaan staan stil. Die mans lig hul hoede en kyk stil die karre agterna. By die kerkhof val die draers weerskante van die kis in. Die begrafnisondernemer in sy swart pak stap voor. Sy weet nie hoekom nie, want ’n mens kan van ver af die hoop vars grond sien. Terwyl die dominee praat en die kinders teen hul pa se bene huil, kyk sy oor die grafte, verby haar oupa en ouma s’n. Tot by die draadomheining waar flenters papier uit die lokasie vasgewaai sit. En sy sien hoe ’n paar bruin kinders deur die flenters loer.
Na die tyd gaan almal na die pa-hulle se huis vir middagete. Die kinders speel maar buite, amper soos Oujaarsaand. Aan die begin lag hulle nie so hard nie, maar hoe langer hulle speel, hoe verder kan ’n mens hulle weer hoor, behalwe die drie kinders wat op die stoep bly sit. Sy het al mense gesien wat nooit lag nie en sy wonder of die kinders ook so gaan wees. Toe haar pa-hulle haar kom roep, is sy bly om huis toe te gaan en bly dis nie sy wat vandag op die stoep gesit het nie.
En toe op ’n dag moet Vytjie terug huis toe gaan. Na haar mense toe, verduidelik haar ma toe sy vra. Duinewêreld toe. Sy wonder of haar ma bedoel Vytjie gaan na haar familie toe, want sy het al agtergekom soms word daar van iemand se mense gepraat, maar dan beteken dit nie familie nie. Meisie het van toe af by hulle kom werk. Haar vel is baie wit en sy het groen oë en reguit hare. Die grootmense sê Meisie se pa was ’n Italianer. Toe sy haar ma vra wat is ’n Italianer het haar ma gesê dis iemand wat van Italië af kom. Sy weet waar Italië is, want sy kyk graag na die kaarte in die atlasboek. Wat sy nie verstaan nie is hoe ’n Italianer al die pad van oor die see dáár gekom het. Maar sy wonder of Meisie se oupa aan moederskant nie dalk ook ’n Italianer was nie, want haar ma is net so wit soos sy, ook met groen oë. En hulle woon ook nie in die lokasie nie, maar so tussen die lokasie en die wit dorp. Die mense sê Meisie en haar ma is basters.
Sy weet nie of dit is omdat sy van kleins af vir Vytjie en Sanna en Andries en die res gesien het nie, maar al die ver-skillende kleure is nie vir haar snaaks nie. Maar op ’n dag kom haar pa by die huis aan en by hom is ’n man wie se vel die kleur van houtskool het.
“Dis Josef,” sê haar pa. “Hy is ’n Ovambo en hy kom vir ons werk.”
Sy weet sy moet nie kyk nie, maar sy kan nie help nie. Sy het nog nooit iemand gesien wat soos hy lyk nie. En sy ken baie verskillende velkleure. Die witste mense wat sy ken, is hulle Engelse vriende uit die stad. Sy dink haar eie velkleur is baie soos Meisie s’n, maar Meisie kan nie oral saam met hulle ingaan nie. Na ’n ruk kom sy egter agter sy kyk nie meer so baie na Josef nie en sy wonder of haar oë gewoond geraak het aan die kleur van sy vel.
Soos die rivier en die seisoene ’n patroon het, so het hulle dae ook. Maandae maak Meisie die wasgoedmandjie in die badkamer leeg, trek al die beddegoed af en neem alles na die waskamer in die agterplaas onder die opgaartenks. Dinsdae kom iemand anders uit die lokasie help met die strykwerk. Woensdae word die huis groot skoongemaak. Donderdae word alles wat gepoets moet word, op die agterstoep gepak en daar blinkgevryf, of daar word vensters gewas. Vrydae is dit huisskoonmaak vir die naweek en dan ruik die huis na politoer. Dis ook die dag dat daar vir die naweek gebak word. Haar gunsteling is die melktert wat haar ma van haar ouma se resep bak. Die kors wat teen die rande opkrul, bak goudbruin en die melkvla aan die binnekant is dik en swaar. En terwyl dit nog warm is, strooi haar ma kaneelsuiker oor.
Daar word nie in die huis oor geld gepraat nie, daarom weet sy nie of hulle ryk of arm is nie. Maar sy dink nie hulle is arm nie. Hulle het elke dag genoeg kos; daar is selfs twee keer ’n week poeding. Hulle het ’n kar, ’n bakkie, ’n lorrie en ’n trekker op die plaas. Elke Desember gaan hulle see toe en dis baie ver see toe. Hulle ry gewoonlik deur die nag sodat hulle drie kan slaap, want dan is die pad nie so lank nie. En haar ma dra mooi klere. En baie mense ken haar pa-hulle. En haar oupa wat langsaan woon. Daar is mense op die dorp wat baie stil leef, kom sy agter. ’n Mens sien hulle eintlik nooit nie. Haar pa-hulle is nie so nie. Hulle gaan vergaderings toe en help wanneer daar basaar of verkiesing op die dorp gehou word. Soms gaan haar pa vir ’n hele dag weg, dan gaan hou hulle vergaderings op ander dorpe. Een keer ’n maand kom laai sy vriend, Morrie, hom met sy vliegtuig op en dan gaan help haar pa hom om beeste vir sy slaghuis te koop. Morrie is ’n Jood, maar haar ma sê hy en haar pa kon broers gewees het.
Haar ma sê sy moet Sondagskool toe gaan sodat sy volgende jaar gereed sal wees wanneer sy skool toe moet gaan. Dis omdat sy so skaam is en haar ma-hulle is bang sy gaan nie in die skool regkom nie. Sy weet nie presies wat skaam beteken nie, maar sy weet sy hou nie baie daarvan om met vreemdes te gesels nie. Maar dis ook nie net vreemdes nie. Daar is mense in die familie met wie sy ook nie graag praat nie. Hulle maak haar ongemaklik. Die lekkerste is eintlik as sy tussen mense kan wees, maar hulle haar nie sien nie. Of hulle kan haar nog sien, maar hulle moet nie te veel met haar praat nie.
Die kinders in die Sondagskoolklas is ouer as sy en gaan reeds skool. Haar ma het belowe sy sal saam met haar daar bly tot sy tevrede is om alleen te gaan. Sy kan nie besluit of sy daarvan hou of nie. Hulle leer lesse uit die Bybel en moet versies by die huis gaan leer en hardop voor die klas gaan opsê. Daarvan hou sy niks. Wat sy vir niemand sê nie, is dat sy baie bang vir God is. Sy weet hulle gaan haar nie glo as sy vir hulle vertel waar dit vandaan kom nie, want blykbaar kan kinders nie van so vroeg af onthou nie, maar sy onthou baie meer as wat hulle dink. Net soos sy kan onthou dat haar pa met haar op ’n kameel gery het toe hulle nog op die plaas gewoon het én dat hy eendag met haar, voor hom op die perd, oor ’n motorhek gespring het.
Maar die ding met God kom van een Paasnaweek op haar oupa se plaas. Soos Oujaar se vuurwerke en Nuwejaar se braai ’n gewoonte is, so is Paasnaweke op oupa se plaas. Haar pa-hulle is tien kinders, eintlik veertien, maar van hulle is as babas dood, ander toe hulle ouer was. Sulke naweke kom dié wat nog leef van oral af en almal slaan tente op die plaas op en dan word daar gekuier. Die kinders speel stofwolke los, maar die groot lekkerte is Paasmaandag wanneer hulle almal in ’n ry moet staan, tot een van die tannies die teken gee en dan mag hulle begin soek vir die paaseiers wat die paashaas die vorige nag tussen die bossies en klippe weggesteek het. Sy kan nie onthou hoe oud sy was nie, maar een jaar het dit begin reën. Saam met die reën was daar vreeslike kwaai donderweer. Sy kan onthou hoe sy op haar ma se skoot in die tent gesit het. Die gedreun was by tye so erg dat sy begin huil het.
Jy hoef nie bang te wees nie, het haar ma gesê. Dis maar net God wat in die wolke praat.
Dit was die eerste keer dat sy God se stem gehoor het en Hy het vir haar vreeslik kwaai geklink. Sy is nou jammer sy het nie vir haar ma gevra vir wie Hy so kwaad was nie.
In die Sondagskool leer hulle dat God sterker as enige mens is. Dis moeilik om te glo iemand is sterker as haar pa en haar oupa.
Sy het al lankal geweet daar kom ’n baie belangrike man na hulle dorp toe, want almal praat daaroor. En haar pa en ma is die laaste tyd baie besig om te help reëlings tref. Doktor Verwoerd is die