Die Grysland-verblyf. Jaco Fouché
lank op die vloer lê terwyl die wêreld, die koddige lewe, sy hol bestaan, vir hom duidelik word. Sy nuwe vriende wil hom bybring, maar dis lekker so op die harde vloer. Dis lekkerder as in die harde werklikheid met sy gereelde werksure, sy juk van skilderye wat gemaak moet word, sy verstommende las van sosiale vereistes.
Hulle rook oor die volgende aantal weke weer, twee keer, drie keer, vier keer. Tog is die kruid nie ’n goeie idee nie, want dit kan net neuk, so ’n verleidelike gewoonte. Dis sy vermoede. ’n Mens gaan by ’n punt kom waar jy nie kan omdraai nie en dan swig jy voor die opiumdrome en is jou lewe vernietig. Dan word jy net nog ’n man wat in sy poging om beter te wees in werklikheid slegter was. Dan eerder drink.
Wat dus oorbly, is togte met die trein in stad toe en laat aande in ou kroeë.
Naby St. George-katedraal is ’n kroeg vir swart kliënte waar die kroegman hom nie eintlik wil bedien nie, maar hy staan geduldig en wag. Weldra het hy twee biere waarmee hy by ’n tafel gaan sit. Die musiek is onbekend, seker Wes-Afrikaans, maar dit maak nie saak nie. Rus daar nie ’n verpligting op die wit Afrikaanse man om Afrika te omhels nie?
Daar is egter Afrika-vroue wat net so graag omhels wil word, en nadat een ’n ruk lank na sy attensies gesoek het, loop Phillip, wat nie aan homself dink as ’n baie progressiewe mens nie.
Hy besoek ’n plek waar almal swart dra en lang hare en baard het. Dit lyk soos ’n byeenkoms van satanistiese bikers, maar hy voel nie onveilig nie. Dis veel, veel beter om hier te sit as by sy lessenaar in die maatskappy se gebou in Bellville. Hy sit daar in sy blou denim en taankleurige trui, sy hare kort, sy gesig skoon.
Van die mans kyk lank na hom, nuuskierig, of moontlik uitdagend, maar hy sorg dat hy vriendelik wegkyk. ’n Dronk of bedwelmde vrou, in swart en bruin, sê vir hom: “Jy moet pasop vir my. Ek’s white trash.” Phillip sê: “Jy moet vir mý pasop. Ek is bestuursmateriaal.”
Sy hang om sy nek, ’n ouerige vrou met swartgekleurde hare en plooie tussen haar neus en wange.
Hulle speel potspel. ’n Man in swart en silwer daag op en dring daarop aan dat Phillip onmiddellik padgee. Die vrou raak kwaad en begin met die man stoei. Sy slaan hom met ’n leë bierblikkie en hy gryp haar aan die keel. Phillip het genoeg gedrink om ridderlik te voel en wil tussenbeide tree, maar ’n ander man vat hom aan die kraag en druk hom by die deur uit.
“Vir wat sal jy haar beskerm?” vra hy. “Dis sy meisie. Loop eerder voor hy jou iets aandoen.”
Phillip haal gewoonlik die laaste trein terug Bellville toe, maar hy mis dit een aand. Daar is niemand by hom by wie hy kan oorbly nie en hy bring die nag in die stad deur, aan die loop van die een plek na die ander. Hy sit in deurnagkitskosplekke en maak sketse van tafels en vensters en mense, gaan by kroeë in en drink bier. Wanneer hy genoeg gedrink het, vertel hy die mense om hom dat die lewe tot sy reg kom in ’n skildery. Toneel, landskap, figuurstudie – dis wat die wêreld sin gee. Kyk wat het Toulouse-Lautrec gedoen vir nagklubs.
Teen die oggend gaan hy stasie toe en hy klim op die trein, moeg en vaak. Hy kry die behoefte om te bid dat hy rigting sal kry. Hy raak aan die slaap en iemand maak hom wakker, ’n meisie wat lyk of sy nie ouer as twintig kan wees nie. Sy gee vir hom ’n traktaatjie wat sê dat die tyd min word vir die sondaar – Jesus Christus kom binnekort die oes inhaal.
Hy staak die nagtelike besoeke aan die Kaap en probeer hom eerder aan stigtelike dinge toewy, soos om skilderye te beplan wat gebaseer is op sy ervarings tydens die laat aande.
Maar wat beteken dit tog vir ander mense: die kroeë, die treinwaens, die pleine en die voorportale van die geboue waar hy verbygeloop het? Al die gefuif en dronkenskap, die mense wat hy ontmoet het wie se name hy nie onthou nie of in die eerste plek nie gehoor het nie. Al die potspel, al die gesprekke oor mense wat hulle rug op die burgerlike lewe gedraai het, mense soos Kerouac en Pollock en Van Gogh – wat beteken dit tog?
’n Mens kan net hoop jy kry iets om te doen wat vir jou lekker is. Wat is daar om aan te pak anders as die take wat jou genot verskaf? En wat verskaf meer genot as ’n skildery wat voltooi is?
Aan die ander kant: wat verskaf minder plesier as saai en onbenullige take en die daaglikse geselskap van kollegas wat glad nie soos hy na die wêreld kyk nie? Dis eienaardig hoe bedreigend polishouers en huisverbandbetalers daar kan uitsien.
Die hoogtepunt van Phillip se week, noudat hy nie meer saans Kaap toe gaan nie maar ’n stemmige lewe lei, is die treinritte Saterdagoggende. Hy het jare laas ’n motor besit; hy spaar soveel moontlik vir eendag se bedank sodat hy nie nou die uitgawe van ’n voertuig wil aangaan nie. Hy maak dus op skoensool en treinsitplekke staat.
Hy staan sesuur op, stort, skeer, drink koffie en rook ’n sigaret in die tuin voor sy gehuurde tuinwoonstel. Dan stap hy die twaalf of wat minute van sy blyplek in Tiende Laan, Boston, na Bellville-stasie, waar hy net voor of net ná sewe ’n trein na Kaapstad haal.
Die doel van hierdie uitstappies is grotendeels vir rekreasie, maar hy neem gewoonlik ’n notaboekie en pen saam. Dis vir aantekeninge en sketse op die trein, waar daar soms interessante gesprekke gevoer word en waaruit hy ’n blik kry op die tuine, erwe, skrootwerwe en agterplase van die noordelike voorstede. Hy let op dinge soos nuwe graffiti, watter skoorstene die spesifieke oggend rook, paartjies of groepies mense by die stasies, en maak vinnige sketse. Hy vermoed dis ’n slegte gewoonte om net vinnig te skets, eerder as om ordentlike prente te probeer maak, maar dis asof hierdie dae ’n voorbereiding is op iets groots. Hy sal nog, vertel hy homself, by die eintlike werk uitkom.
In die stad eet hy ontbyt by die Wimpy Bar onder Strandstraat – altyd die Wimpy, want daar sit heelparty ander enkelinge, sodat hy nie ontuis voel nie. En die koffie was lekker lank voor Wimpy besef het hulle kan dié feit in reklame gebruik.
Daarna dwaal hy deur die strate terwyl hy probeer onthou presies hoe spel jy flaneur, beskryf hier en daar tonele in sy notaboekie (met die uitstalling wat die reeks skilderye moet word in die gedagte), beland onvermydelik in museums en galerye, staar na groot skilderye en verwens die talentvolle skilders, neem pamflette wat hy by die uitstallings kry (wat hy dalk later sal bestudeer, dalk ook nie), gaan sit in die Tuine, drink iewers ’n koppie koffie. Teen twaalfuur gaan hy terug Bellville toe, soms taamlik ontnugter deur en ontevrede oor die leegheid van sy bestaan.
Dis nie ’n slegte lewe nie, maar hy is alleen en verveeld en iets sal moet verander. Iets sal moet gebeur. Wat presies sal dit wees? En durf hy uitsien daarna? Geen situasie hou vir ewig aan nie, maar is so ’n tydelikheid nie juis iets om te vrees nie?
En dié iets gebeur. Stelselmatig. Hy word snags wakker met die oortuiging dat daar pas iemand in sy kamer was. Dit gebeur oor en oor.
Dan begin hy soggens op pad werk toe agterdogwekkende figure opmerk: mense op stoepe of aan die vee in hulle opritte terwyl hulle hom betrag, aan die praat oor tuinmuurtjies terwyl hulle koppe na hom draai. Motorbestuurders sal na hom kyk terwyl hulle op selfone praat. Koerantverkopers staar hom agterna.
Eenkeer roep ’n bejaarde vrou hom nader en vra: “Waar bly jy, seun?”
Sy het hom dalk al talle male verby haar huis sien stap en wou ’n bietjie geselskap soek, maar hy antwoord ontwykend en maak hom uit die voete voor sy klaar gepraat het, oortuig daarvan dat sy die een of ander skadelikheid vergestalt. Dit was iets aan haar ouderdom, die krom lyf, die beplooide gesig, die helder blou oë. Hy dink die hele dag aan haar.
Kollegas begin vir hom duistere gebaarseine oor die lengte van die oopplankantoor stuur. Soms wuif hy terug, onseker. Daar word soms druk bespreek oor iets wat hom uitsluit maar ongetwyfeld betrek, te oordeel na die kyke in sy rigting. Hoewel hy nooit sy naam hoor nie, weet hy dis van hom wat hulle praat.
Die kos in die kafeteria begin vreemd smaak. Hy kan nie meer kos in sy woonplek aanhou nie en gooi selfs vars voedsel gou weg: daar is ’n onuitstaanbare en onverklaarbare reuk in sy kombuisie.
Die buurman anderkant die tuinmuur het hom begin haat. Phillip weet nie hoekom nie en hy weet ook nie hoe hy dit weet nie. Dis net vir hom duidelik dat die man gewapen in sy tuin rondloop en dalk sal skiet.
Sy e-pos raak verdag: dubbelsinnighede