Ena Murray Omnibus 38. Ena Murray
graag wil leer, Maria. Hoe gaan dit op skool?”
“Maar so-so, suster. Ek moet maar eksamen skryf met behulp van wat ek in die klas hoor en onthou. Daar is nie kans vir leer by die huis nie. Maar ek het nog altyd deurgekom.”
“Wat wil jy ná graad twaalf doen?”
“Ek wil graag verder gaan leer.”
“So? In watter rigting?” vra sy belangstellend uit terwyl haar hart pyn. Arme Maria. Haar ouers het ander planne vir haar.
“Ek wil graag eendag ’n dokter word.”
“’n …” Miempie kry die uitdrukking op haar gesig vinnig reg. “Maar dis ’n pragtige ideaal, Maria.” Sy lê haar hand op die meisie se skouer. “Mooi leer en sterkte.”
Sy waai tot siens toe sy deur die motorhek gaan, sien in die truspieël hoe Maria buk, die bondel hout optel en begin aanstap … en in haar is dit seer … seer oor al die vergeefse drome wat tussen strooise begrawe lê.
2
Miempie se volgende besoek is op Baardskeerderspoort, die plaas van Manie Bredenkamp, ’n vrygesel. Ook hom het sy nog nie persoonlik ontmoet nie. Sy het al ’n paar keer oor die telefoon met hom gepraat in verband met ’n veranderde program of ’n geval van siekte, en hom in die dorp net op ’n afstand gesien. Maar anders as in die geval van die kroonprins van La Rhône, het sy nog nooit stories oor hom gehoor nie.
Nadat sy die gewone takies afgehandel het, verneem sy hoe dit met ou Piet de Wee gaan. Die nuus is nie goed nie.
“Meneer het hom verlede week dokter toe gevat, maar dit wil maar nie beter nie, suster. Dokter sê dis die hart. Die hart is pap en die ouderdom te hoog.”
Miempie frons. “En ouma Sanna?”
“Sy’s ook maar gedaan, suster. Die ou bene wil nie meer nie.”
Miempie stap op die huisie af en toe die ou vrou haar in die deur sien staan, glimlag die amper tandelose mond breed.
“Ai, sustertjie, dis goed om jou weer te sien!”
“Middag, ouma Sanna. Ek verneem dit gaan nie so goed hier nie.”
“Nee, sustertjie, dit wil nie meer nie.” Sy luister na die lang relaas, wetende dat die ou vrou nie aandik nie. Hierdie twee ou mense is gedaan. “Ons sal seker maar nog moet trek ook. Hier is nie meer plek op die plaas vir ons nie.”
“Wat bedoel jy?” vra Miempie skerp.
Die ou vrou se skouers hang. “As jy die dag oud is en nie meer kan werk nie, is daar nie meer plek vir jou nie. Dan moet jy vort.”
Miempie frons diep. “Het meneer Manie gesê julle moet trek?”
“Nee. Nog nie. Maar dit sal seker nog kom. Wat anders? Ou Ragel en Jafta moes padgee toe húlle die dag nie meer kon nie. Hulle moes dorp toe, na ’n huurhuis, en soos ek verstaan, het hulle baie dae nie kos om te eet nie. Die lewe op die dorp is duur – te duur vir ou plaasmense wat nie meer kan werk nie en van die staat se pensioen moet lewe.”
Miempie weet die ou vrou praat die waarheid. Dis nou maar sowat vier maande dat Manie die boerdery by sy pa oorgeneem het nadat sy ouers in hul strandhuis by Mosselbaai gaan aftree het. Maar voordat Hermanus Bredenkamp die leisels aan sy seun oorgegee het, het hy plaas skoongemaak. Nie net is jare se opgegaarde rommel op ’n vendusie verkoop nie, maar daar is ook gesnoei onder veral die ou plaaswerkers wat nie meer so produktief was nie. Toe Miempie op ’n dag weer op Baardskeerderspoort aankom, was die jong Manie in beheer, sy ouers gevestig in hul dubbelverdiepinghuis by die see en ou Ragel en Jafta in ’n huurhuisie op die dorp. Ou Piet en Sanna sou seker ook die trekpas gekry het, was dit nie dat Sanna ’n uithalerkok is nie. Iemand moes sorg dat die nuwe baas van die plaas ordentlik eet. Maar nou kan Sanna se rumatiekbene nie meer nie … en Piet se hart is pap …
Miempie aarsel. Sy weet sy oorskry nou haar pligte. Sy moet na hierdie mense se liggaamlike heil omsien. Dis nie haar werk om haar oor hul persoonlike omstandighede en die rampe wat hulle tref, te bekommer nie. As daar iets is wat haper, kan sy dit altyd na die maatskaplike werker verwys. Maar Miempie Rust is nie só aanmekaargesit nie.
“Is meneer Manie nou op die plaas?”
“Ja, hy is hier. Hy was netnoumaar hier om te kom hoor wie ek gekry het om in my plek te kook.”
Sy kyk simpatiek na die verrimpelde gesiggie. “Ek sal kyk wat ek kan doen, oumatjie. Lê oupa Piet ’n bietjie?”
“Ja, sustertjie. Hy slaap nou. Slaap maar sleg snags. Word so benoud van die hart, jy weet?” Die oë kyk pleitend op. “Dit sal sy dood beteken om weg te gaan van die plaas af. Hy is hier gebore. Dis al plek wat hy ken!”
“Ek weet. Moenie so bekommerd wees nie. Ek sal met meneer Manie praat. Onthou om gereeld die dokter se pille te drink, hoor?”
“Ek doen dit, sustertjie, maar dit wil ook nie meer help nie.”
Op pad na die plaashuis dink Miempie met deernis aan die twee ou mense. Net die gedagte dat hulle verdryf gaan word van die grond waar hulle hul hele lewe geslyt en gewerk het, laat haar weer die grense oorsteek.
Manie Bredenkamp stap haar tegemoet toe sy voor die huis stilhou. Hy hou sy hand uit en glimlag vriendelik. “Manie Bredenkamp. Aangename kennis, suster.”
Sy hou onmiddellik van wat sy sien. ’n Oop, eerlike gesig, ’n reguit kyk in die vriendelike oë. “Miempie Rust. Aangename kennis.”
“Ek het jou sien afdraai huis toe. Is daar ’n probleem?”
“Nie juis nie, meneer Bredenkamp. Maar daar is tog iets waaroor ek graag sou wou gesels.”
“Kom dan binne. Ons kan koffie drink terwyl ons gesels.”
“Dankie, maar nie vir my nie. Ek het op La Rhône tee gedrink. Ons kan sommer hier op die stoep sit. Ek sal jou nie lank ophou nie.”
Hy kyk haar vraend aan nadat hulle op die gemaklike stoepstoele gaan sit het. Hy hou ook van wat hy sien. “Wel?”
“Dis in verband met oupa Piet en ouma Sanna.” Sy sien sy verwarde frons en korrigeer vinnig, half verleë: “Ek praat van Piet en Sanna de Wee.”
“Natuurlik. Ek is bekommerd oor hulle. Die twee oues is gedaan.”
“Ja. En ék is baie bekommerd dat daar nie meer vir hulle plek op Baardskeerderspoort sal wees noudat hulle nie meer kan werk nie.”
“Ek begryp nie. Hoekom dink hulle so?”
Sy kyk hom vas in die oë. “Omdat oupa Jafta en ouma Ragel moes padgee.” Sy sien hom weer frons, vertolk dit weer verkeerd. “Ek werk heeldag met hierdie mense en ek kry dit nie reg om van ou Piet of ou Sanna te praat nie. Hulle verdien respek en daarom spreek ek hulle as oupa en ouma aan,” laat sy verdedigend hoor.
Hy knik, sy oë goedkeurend. Sy respek vir die distriksverpleegsuster styg met rasse skrede. “Heeltemal reg ook, suster Rust. Ek noem hulle ook ouma en oupa.”
“O.”
Hy glimlag. “Jy weet, baie dae verlang ek na die ou dae toe ek ’n kind was. Dinge was toe soveel minder gekompliseerd. Ek het voor hulle grootgeword. Nooit sal ek droom om hulle sommer as Sanna en Piet aan te spreek nie. Piet en Sanna de Wee is vir my nou ouma Sanna en oupa Piet.”
Sy glimlag dankbaar teenoor hom, voel amper bewoë.
Dan keer sy frons terug. “Wat ouma Ragel en oupa Jafta betref … Dis nou vier maande sedert ek die leisels oorgeneem het en my pa-hulle weg is. Ek was ontsteld toe ek op die plaas kom en hoor dat hulle dorp toe getrek het. Maar ek het verstaan hulle is versorg. Hulle bly in ’n ordentlike huisie en albei kry ouderdomspensioen. Ek wil hulle nog op ’n dag gaan opsoek en groet.”
“Hulle sal dit baie waardeer, meneer