Lobola vir die lewe. André P. Brink
ANDRÉ P. BRINK
Lobola vir die lewe
Derde, hersiene uitgawe
Human & Rousseau
Me voici donc seul sur la terre, n’ayant plus de frère, de prochain, de société que moi-même. Mais moi, détaché d’eux et de tout, que suis-je moi-même? Voilà ce qui me reste à chercher.—J.-J. ROUSSEAU
Oor die uitleg
Die uitleg van die teks in hierdie digitale uitgawe van Lobola vir die lewe verskil moontlik van dié van die gedrukte uitgawe, afhangende van die instellings op u leestoestel. Die uitleg vertoon optimaal indien die standaardinstelling op u leestoestel gebruik word.
proloog
—verby; nou
in die mate waarin enigiets van dié of enige ander aard ooit verby kan wees of was of sal wees. Nee dit het nog nie begin nie—in die begin was die woord (voorwoord?) en die duisternis op die waters, Narayana—en ek wag daarvoor soos ek wag op dood of geboorte, op Antichris en Christus, Boeddhambrama, of enkele eenvoudige simbole: klip of kers of spieël—
of iets.
Iets moet mens hê, anders is dit kláár, het hy gesê. (Maar wat is moet waar moet nie moet kan wees nie?)
Moeg. God (God?) ek kan of wil of wil nie meer nie nou nie nooit nie meer nie. Die nag tas aan die vensters en die lig sal uitgaan aanstons, ek weet dit was so voorbestem miskien deur myself of deur die kwaadwil van my hospita of die voorsienigheid wat beter (!) weet. En dan sal ek ’n kers moet gaan soek, iewers: daar is soveel plekke om te soek en kry mens ooit wat jy soek en klop jy ooit en word dan ingelaat?
1. Vraag: Hoe weet ek dat die lig sal uitgaan en ek ’n kers sal moet gaan soek wat ek waarskynlik nie sal vind nie, en waarom moet ek in ieder geval gaan soek, waarom kan ek nie in die donker bly nie?
2. Vraag: Is daar nog enige lig om uit te gaan, is alle lig nie lankal uit nie?
3. Vraag: Wat beteken PHILIPS 125V 180V 450 Lm—40W—266U?
4. Vraag: Is daar iets anders wat dieselfde beteken?
5. Is daar iets wat nie dieselfde beteken nie?
Ek vra te veel vrae, het hy eens gesê: maar wie?—iemand in ’n verlore sprokiesboek (hoe jammer, want net sprokies of wondere sou nog antwoorde hê), of ’n kind—Maureen liewe Maureen liewe onskuldige klein jong Maureen—of Marie met jou ligte hare en jou vraaglose vragende oë en jou ronde appelborste—
hoe het hulle so gebly, lighaarnooi, ligtekooi?
—en die driehoekskaduwee van jou onderbuik en jou fluisterende enkele nagte (humor: dubbele nagte) in vreugde of trane by my, Marie, Maria Mater Dei ora pro nobis peccatoribus nunc en iets van ons dood, ek kan daardie laaste woord nie onthou nie; of woorde, dit maak nie saak nie—net meer asem.
En die klok slaan buite tampend in die reën en late buisligte en donker: slaan slaan slaan slaan—tien? elf? twaalf?—verloor. Tog moet dit ’n uur wees, dis net ure wat dié tyd van die nag slaan.
Hoeveel? Dis iets in die ruimte om aan vas te hou, dis al wat oorbly (was daar ooit iets: is ek fetus of kadawer, in baarmoeder of in graf, by alfa of omega? voortdurend vrae) maar hoe laat hoe laat
Wagter in die nag wat deur die strate loop en roep
hoe laat? My eie horlosie het gaan staan iewers lank gelede vanaand of vanoggend of gister of jare gelede eeue voor die geboorte van Maria en lank na my dood. Die versteende tyd glim op wysters agter glas onnosel soos ’n akwariumvis.
Ek moet uitgaan en die tyd gaan soek.
—Verloor die tyd dan soos ’n rooi serp in die wind?—
Soek? Wat anders doen ek heel my lewe nog:
soek jou hier
en soek jou daar
en soek dit oral deurmekaar
deurmekaar, die primordiale chaos, die woeste en leë niet—die nag wat aan my vensters klou. Soek—? Dis swaar so swaar so swaar—ek is so eindeloos moeg—was dit ooit anders?—wat wou ek soek—die tyd. Maar die tyd lê buite en spartel, en dit reën. Ek sal ’n jas moet aantrek maar ek het geen jas nie (corpus delicti) of dis ingepak, want ek staan op trek op gaan in transit iewers heen nach wem wohin die winde waai deur alle tyd en reën, die nag vergaan in vlae; en die wêreld, veilig soos ’n mummie in sy Tutankamenkis, die wag op Charon en sy skip.
| 1. Wie is Charon? | 3. Of is hy nie? |
| 2. Ek? | 4. En ek nie? |
Ek moet dus binne bly, al is dit sonder tyd (ontydig dus?) want hierdie laaste (eerste) nag met hierdie laaste lig met hierdie laaste kalorieë energie so sorgvuldig deur die slimmes afgemeet, moet ek terug—of vorentoe?—die lang pad in die duister loop: die stasies van my kruisweg een vir een soos krale aan ’n snoer.
My “naam” is François Raubenheimer.
Ek is een-en-dertig jaar oud.
Ek het geen vaste beroep nie omdat ek daarvan oortuig is dat daar niks “vas” is of kan wees nie.
Ek is voortvlugtig—nie van iets nie, maar na “iets”: noem dit die lewe.
Daar bly vorentoe niks oor nie: hier is die doodlooppunt. Ek kan nog net terug. (Die stasies van my kruisweg—)
Ek wil nie ek is moeg kan ek nie rus nie rus nie: of ís ek selfs nog moeg—ek is ook daar al lank verby na waar dit alles uitloop (ek, hy en sy, en heelal) in die niet, tot niks
O Niks wat in die Hemele woon
Hier kom ons soekend na Jou troon
(Heilsleërwysie) afgrond tot afgrond en niks tot niks tot niks moeisaam niks herhaal voortdurend niks. Maar waarom dan. En waarom nie. (Ek’s moeg en kan geen vraagtekens meer skrywe nie: waarom sal ek, as alles wat gesê word vrae is—met of sonder die meer of minder verspotte buiginkie aan die end van die sin.)
As dit maar eensaamheid sou wees want/maar dié kan ek verduur, ek het genoeg te veel te min genoeg gehad daarvan tot by die sperm-essensieelste eensaamheid, maar nou net niet, en niks wat oorbly nie
Behalwe: een enkele klein verlate houtskoentjie tussen my tasse en klere en komberse en wanorde oor vloere tussen mure oor stoele kas en enkelbed gesprei;
en iets—verskriklik, brandend, gruwelik, waarom ek my soos ’n moeë Dali-horlosie gedraai het, op reis met die tik-tik van ’n tydbom binnekant, op reis, voort, voort, moeër en moeër
as jy so moeg kon wees soos ek
dan sou jy
vrek
en skuifel tree vir tree die lang pad in die duister aan, draailoos en boomloos en sterloos allesloos aan en aan, en voor is dit soos agter en links soos regs wáár is links wáár regs wáár voor wáár agter voort en stadig voort slepender voort soos die nag self wat is en nie is nie tot ek óók nie meer is nie weg vort (waarheen) skoon weg; net dít nog oor: net dit:
hy, Hendrik Karel Serfontein, en wat hy my aangedoen het.
Net hy, verby alle tyd; en die skuld—in die begin was die skuld en die skuld was by my en die skuld was ek—maar dis ’n leuen, want voordat hy gekom het (of ek) of sy (of ek) kon daar geen skuld gewees het nie, tensy die hoender voor die eier voor die hoender was. Maar nou sluip dit van alle kante op my toe, verderf wat in die duisternis wandel en pyle wat bedags verwoes: waar sal ek skuil, en waar sal ek in hierdie duister deure vind of vensters vind; dit keer my vas en laat my tastend terugkruip na die hoek—
En dan die nugter telefoon op sy tafeltjie. Bont kleedjie met koffiekol. In die hoek, aljimmers in die hoek, ewigdurend in Die Hoek, alomteenwoordig en tog so nodig. Vir alle noodoproepe skakel 999: polisie. ambulans. brandweer.
Ek het ’n noodoproep vannag te maak, maar ’n ander een as een van dié: net om