Die dinge van ’n kind. Marita van der Vyver
My grys skoolrok kleef aan my bobene vas en klam sweetkolle slaan onder my arms deur.
Agter die eienaar se kop hang die enigste plakkaat in die kafee wat nie ’n rolprent adverteer nie. Dis die soort wat jy gewoonlik in reisagente se toonvensters sien: ’n groot kleurfoto van ’n verlate strand met palmbome. Soos iewers oorsee, dink ek verlangend. Lourenço Marques staan in vet, swart letters bo-oor die blou lug. Dis waar LM Radio vandaan kom.
Die man het hartseer oë. Hy herinner my aan die kafee-eienaar in ’n boek wat ek die vakansie gelees het. The Heart Is a Lonely Hunter. Dis die naam wat my aandag getrek het op die boekrak in die strandhuis, tussen al die ander boeke wat al jare daar staan en verbleik in die son. Ek wou die storie vir Dalena vertel, maar sy het belangstelling verloor toe sy hoor dit het nie ’n happy ending nie.
“Gone with the Wind,” sug Ma weer met haar oë op ’n ou plakkaat.
“Hulle-maak-nie-meer-sulke-films-nie,” sê Niel en Liefie vinnig voordat Ma dit kan sê.
Dit lyk asof Ma hulle nie eens hoor nie.
“Het Ma weer van hom gehoor?”
“Simon?” My ma krap in ’n gehekelde handsak met ronde hout-handvatsels en haal haar pakkie Cameo uit. “Twee briewe in een week! Hy moet vreeslik homesick wees.”
“Ek mis hom.”
“Ek ook, Mart.”
Ma sluk die laaste tee in haar koppie af en steek ’n sigaret aan. Gelykheid? vra die vrou in die Cameo-advertensie, terwyl sy deur swaar vals wimpers na die kamera loer. Dis net mans wat gelyk geskape is. Ons is anders. Soos ons sigaret. Sy begin effens verveeld lyk. Ma, nie die vrou in die advertensie nie.
Eintlik is ons al vier effens verveeld. Dis Vrydag, maar omdat die skool môre kleure-atletiek hou, mag die koshuiskinders nie vanmiddag huis toe gaan nie. Ma het ons jammer gekry en vir ons kom kuier. Maar as sy en Liefie netnou terug plaas toe ry, moet ek en Niel hier agterbly.
“’n Vrydagnag in die koshuis!” Ons sal die stryd teen terrorisme en Kommunisme nie gewonne gee nie, lees ek in die koerant wat voor my ma lê. Ons sal stry en in die geloof voortgaan totdat ons ’n regverdige vrede bewerkstellig het. Die Minister van Polisie by die begrafnis van ’n adjudant-offisier wat saam met drie ander polisiemanne aan die Rhodesiese grens doodgeskiet is. “Dis verskriklik!”
“Dit gaan sports wees!” Niel glimlag met Ma se donker oë, grootmens-oë in ’n spits seuntjiegesiggie, wat hom net nog meer soos ’n uitgeslape dwerg laat lyk.
“Ek wens ek was ’n jaar ouer,” sug Liefie, “dan was ek ook in die koshuis!”
“Ek wens ek was twee jaar ouer, Liefie, dan hoef ek nooit weer ’n koshuis te sien nie!”
“My naam is nie Liefie nie,” sê sy, soos gewoonlik.
“’Skuus, Liefie,” sê ek, soos gewoonlik.
Pat Garrett and Billy the Kid, lees ek op ’n plakkaat in die hoek waar die matriekseuns sit. Daar was nou vir jou ’n lekker fliek. Bob Dylan se musiek.
“As jy Stellenbosch toe wil gaan, Mart,” sê Ma en trek ’n asbakkie in ’n miniatuur-motorband nader, “sal jy in ’n koshuis moet bly.”
“No ways, Ma! Dan gaan ek eerder na ’n Engelse universiteit toe. Dan kan ek doen wat ek wil, al moet ek in ’n koshuis bly.”
“Jy sal jou pa se hart breek as jy nie Stellenbosch toe gaan nie.”
“Hy’t myne gebreek,” antwoord ek, “die dag toe hy my hier voor die koshuis afgelaai het.”
“Moenie altyd oordryf nie, Mart. Dis nie só erg nie.”
“Hoe weet Ma hoe erg dit is? Ma was nooit in ’n koshuis nie!”
Dit klink bitsiger as wat ek bedoel het, maar Ma reageer nie, tik net haar as netjies in die klein motorbandjie af. Goodyear staan op die rubber geskryf. ’n Goeie jaar vir wie?
“Ek hoor mos hoe praat jy … oor jou kamermaat, oor hoe julle …”
“As dit nie vir Dalena was nie, het ek seker al selfmoord gepleeg!”
Dié keer reageer sy.
“Moenie so sê nie, Mart.” Met ’n wysvinger wat vinnig tik-tik-tik teen die sigaret. Dis ’n teken dat jy in jou spore moet trap. Sy word nie maklik kwaad nie, my pa is die humeurige een, maar as sy haar die dag vervies … Don’t push me, sê sy altyd. Don’t push me.
“As dit nie vir Dalena was nie, het ek seker al weggeloop.”
“Lady and the Tramp!” Ma se pruilmond vou oop, haar oë verheug. “Onthou julle dit nog?”
Sy weet ek sal nie wegloop nie. Ek sal kerm en kla, ek sal dreig en dikmond rondloop, ek sal my oë elke aand seer huil. Maar ek sal uithou en aanhou.
Ek’s nie verniet háár kind nie.
“Dis ’n wilde wêreld dié,” sê Pa met die trots van ’n pionier in sy stem. “Wild maar mooi.”
Hulle staan op die stoep, besig om vleis te braai, en kyk uit oor piesangbome so ver soos die oog kan sien. Nader aan die huis, langs die swembad waar ek in die son lê en lees, toring die hoë, dun stamme van ’n paar papajabome bo trosse bougainvillea in skakerings van pienk en pers, en bosse vol rooi hibiskusblomme. Ek draai op my rug om die son van voor te vang.
“Kyk, doer anderkant waar dit so dynserig raak, is die Wildtuin.” Pa beduie met ’n bierbottel in die hand en ’n verspotte laphoedjie op die kop. Prisoner of Love staan in rooi letters op die wit materiaal. Hy vat ’n sluk bier en draai die rooster behendig om. “Jy kan snags die leeus hoor brul.”
“Wragtag,” sê sy vriend uit die Kaap.
“Wragtag,” beaam my pa. “Partykeer kom die seekoeie hier onder in die swembad water suip.”
Die Kapenaar lag onseker. Ek draai die radio langs my harder sodat ek nie na my pa se liegstories hoef te luister nie. Wikkel my boude op die maat van Mick Jagger se stem. I can’t get no satisfaction. Probeer weer op my boek konsentreer.
Dis Dalena wat gesê het ek moet dit lees. Wat my dadelik onraad laat vermoed het, want my kamermaat is nie die fluksste leser in die wêreld nie.
“Is daar seks in?” wou ek weet.
“Jou tone sal krul van lekkerkry.”
“In Afrikááns?”
“Man, Andre P. Brink is nie soos ander Afrikaanse skrywers nie.” Die manier waarop sy die P beklemtoon het, het die naam elegant en eksoties laat klink. “Dis hot stuff, ek sê jou. Kaalgattonele.”
Ek wou nie wys ek stel belang nie. Maar toe my ma ons Vrydagmiddag terug koshuis toe neem, ná ons in die Portugese kafee gekuier het, het ek haar by die biblioteek laat stilhou.
“Het julle Ambassadeur van André P. Brink?” het ek vir die tannie agter die toonbank gevra.
“Dié Ambassadeur.” Sy het na my grys skoolrok gekyk en haar swaar wenkbroue het soos identiese helikopters bo haar brilraam opgestyg. “Is jy nie bietjie jonk vir so ’n moeilike boek nie?”
“Dis vir my ma.” Sonder om te blik of te bloos. Soms aard ek na my pa.
En nou lê ek in my vakansiebikini langs die swembad, swetend op soek na die eerste kaalgat-toneel.
“Die plek krioel van die slange,” sê Pa. “So dik soos my boarm. Mambas. Groenes in die bome en swartes op die grond.”
“Wat maak jy as jy op een afkom?” Die Kapenaar begin effens skepties klink.
“Jy maak jou broek nat!” lag Pa. Ek loer bo-oor my donkerbril na die stoep se kant toe. Pa skud sy kop en buk af om die rooster weer om te draai. “Nee, die swart mense hier rond weet wat om met slange te maak. Never Die – dis nou die boss boy – dra