Ena Murray Keur 19. Ena Murray
aan haar. “Dankie, suster Rust, vir jou besoek. En ’n spesiale dankie dat jy omgee. Dis weer ’n riem onder die hart vir my.”
Toe sy in die hoofstraat afry, sê sy saggies: “Ons weet albei omgee is nie genoeg nie. Maar wat kan ’n mens dóén?”
Toe Miempie na haar voordeur stap, sien sy dat iemand daar op haar wag. Emile de Jongh. Die kroonprins is die laaste mens wat sy nou wil sien, maar hy sal nie om dowe neute hier staan nie. Ná Saterdagaand sal hy beslis nie hierheen kom as daar nie ’n baie goeie rede voor is nie. Daar het iets gebeur … Iets op die plaas miskien … Dalk met Maria …
“Goeiemiddag, meneer De Jongh.”
Hy kyk skrams na sy polshorlosie. “Dis al oor ses. Goeienaand, suster Rust.”
Sy sluit haar voordeur oop. “Ek is jammer as u lank moes wag. Het daar iets gebeur op La Rhône? Het iemand my nodig?”
“Kan ons maar eers binnegaan, asseblief?”
“Ja, natuurlik.”
Hulle gaan sit teenoor mekaar. “Ek wil met jou praat.”
“Oor?”
“Oor Saterdagaand. Oor jou aanval op my.”
Haar gesig verstyf. “Is dit hoekom jy hier is?”
“Ja.”
Sy sê bot: “Ek dink nie ons moet hierdie gesprek verder voer nie.”
“En ek is nie van plan om te loop nie, nie voordat …”
“Nie voordat ek om verskoning gevra het nie? Goed, meneer De Jongh. Ek vra om verskoning. Ek moes my beter gedra het. Ek moes my mond gehou het. Tevrede?”
“Nee. Jy mag jou mond so groot en wyd oopmaak soos jy wil – solank jy die waarheid praat en regverdig is in jou veroordeling van ander mense.”
“En ek was nie?”
“Beslis nie … en jy weet dit baie goed.”
“Ek sien. Ek het gejok toe ek gesê het die Vissers se werkers woon in krotte en …”
“Dis nie waarna ek verwys nie, Miempie, en jy weet dit. Ek praat van jou beskuldiging teen my dat ek nes die Vissers is.”
“Jy ontken dus dat jy nie ’n hart vir jou medemens en ’n gewete ten opsigte van onreg teenoor mense op die grens van die lewe het nie.”
“Selfs Manie het jou gewaarsku dat jy mense soos die Vissers moeilik sal rehabiliteer – nie eens as jy ’n soort plaaslike Moeder Teresa word nie. Ek keur die onetiese behandeling van hulle werkers nie goed nie. Maar ons kan nie vir hulle voorskryf wat hulle waardes moet wees of hulle dwing om dit te verander nie.”
“Wel, as jy so praat, dan het jy nie ’n gewete nie. Want dan sal jy nie kan stilbly as jy werklike onreg sien nie. Hoe moet die wêreld ooit ’n beter plek word as almal maar net stilbly?”
“Maar dit is ook ’n feit dat daar mense is wat net nie vatbaar is vir opheffing nie en dié wat hulle wel wil verbeter. Ongeag op wie se plaas jy werk en wie jou werkgewer is. My kragtie, Miempie! Ek verwys nie net na bruin mense nie. Ek praat van wit mense ook! Jy het tog in jou lewe ook al met diesulkes te doen gekry.”
Sy kyk hom moedig aan: “Ek vra om verskoning oor wat ek Saterdagaand gesê het. Ek was onredelik.”
“Ek het nie hierheen gekom om ’n verskoning uit jou te dwing nie. Ek wou net myself verdedig het.” Hy frons, ontwyk haar oë. Om die een of ander duistere rede het haar beskuldiging aan hom bly krap, soseer dat hy later ergerlik met homself was. Wat kan dit hom skeel wat die snip van ’n verpleegsuster van hom dink? Tog … hy het vanaand sy motor gevat en dorp toe gery en hier sit hy nou. En hy voel nie lus om, noudat sy om verskoning gevra het, sommer terug te ry La Rhône toe nie, al is dit duidelik dat sy dit verwag.
Hoe kan hy die gesprek tog voortsit? Die aangeleentheid voel so onafgerond.
“Manie het jou tog ook effens aangevat. En jy het steeds ’n hoë dunk van hom, nie waar nie?” vra hy met nadruk op die naam.
“Natuurlik.”
“En jy vertrou sy oordeel?”
“Ja.”
“Het hy nie aan jou verduidelik wat ons vir jou probeer sê het nie?”
“Ons het nie eintlik daaroor gepraat nie. Hy het net gesê ek was ’n bietjie kras met jou.”
Emile glimlag skeef. “Goeie ou vriend. Ek kan verstaan dat jy baie van hom hou.” Sy antwoord nie en hy vervolg: “Daar is ’n rede hoekom dit so lyk daar op Grootfontein. Dis eenmaal waar dat ’n swak werkgewer swak werknemers het. As jy na jou werkers kyk, kyk hulle na jou. Visser betaal baie minder as die ander boere. ’n Werker met verstand en wat iets beteken, sal tien keer dink voordat hy na Visser toe gaan. Boonop behandel hy sy mense soos skuim. Hy reken die krotte waarin hulle bly, is al wat hulle werd is.”
“Maar dis ’n bose kringloop! Betaal hy darem die minimumloon? Sy werkers kan hom arbeidshof toe vat as hy die wet oortree,” protesteer sy.
“Dit is so. Maar daar is niks wat jý daaraan kan doen nie, Miempie. Hou jou maar uit die Vissers se sake uit. Hulle is nie maklike mense nie.”
Hulle oë ontmoet en dan sug sy, laat haar blik sak. “Ja. Ek het dit reeds agtergekom. Maar daar is so verskriklik baie onreg wat reggestel moet word. Ons het tog ’n gewete!”
“Heeltemal reg, Miempie, maar jy moet onthou jy kan die perd tot by die krip lei en sorg dat daardie krip vol is, maar hy moet self vreet. Opheffing moet van twee kante kom. Die een moet dit moontlik maak, die ander moet dit benut.”
Sy aarsel. Hulle sit nou so ontspanne en gesels oor iets wat haar baie na aan die hart lê. Sy wil nie weer ’n troebel atmosfeer veroorsaak nie. Maar omdat sy Miempie is, kan sy die vraag nie keer nie: “Maar as opheffing nie moontlik gemaak word nie, hoe kan die lydende party dit benut? Dit bestaan doodeenvoudig nie. In die geval van die Vissers maak jou redenasie nie vir my sin nie. En so dikwels weet die een kant nie werklik wat die ander kant nodig het om van hom ’n beter mens te maak nie. Weet jy werklik wat jóú werkers se behoeftes is?”
Hy frons liggies. “Ek is nie skaam vir wat ek vir my werkers doen en gee nie. Jy het self gesien in watter huise hulle bly. Goed. Dis nie luuks nie. Daar kan seker nog op verbeter word, maar dis nie strooise nie. Myns insiens betaal ons ook ’n heel aanvaarbare loon, nog meer as die minimumloon. En aan die einde van die jaar kry almal ’n bonus. Hulle kry goeie rantsoene en siekteverlof ook. Niemand ly honger op La Rhône nie. Saterdagaande kyk hulle televisie in die skuur.” Hy kyk haar fronsend aan. “Maar te oordeel na die uitdrukking in jou oë is dit nog nie goed genoeg nie.”
Sy sluk, bedwing haar. Wat van die kinders en die tieners, so baie ander dinge? Maar dit gaan bars om by haar voornemens te hou. “Nee, dit klink … alles goed.”
“Maar nie goed genoeg vir suster Rust nie.” Hy is terug in die luim waarin hy was toe hy hier aangekom het. “Wat de duiwel wil jy hê moet ek nóg doen? Vir elkeen ’n televisiestel in die huis sit en vir elkeen ’n swembad bou en hulle een keer per jaar see toe stuur met betaalde verlof?”
Die ontspanne atmosfeer lê aan skerwe. Haar oë blits en al haar goeie voornemens is daarmee heen. “Ek kan ’n hele paar dinge opnoem wat jou selfvoldaanheid soos ’n ballon sal laat bars, maar dan moet ek Maandag weer voor meneer Hough verskyn en moontlik my werk verloor.”
Hy is nou regtig kwaad. “Luister nou mooi na my, Miempie Rust! Dis die tweede keer dat jy my met die Vissers vergelyk. Ek kan my man staan. Sê jou sê. Ek kan dit vat.” Toe sy hom net sit en aankyk, bars hy weer los: “Toe! Praat nou! Waar sondig ek teenoor my werkers? Waar kom ek hulle te na en waar veronreg ek hulle?”
Sy kan haar tong afbyt, maar dis te laat. Soos Emile de Jongh nou lyk, gaan hy vanaand hier sit totdat hy gehoor het wat aan haar krap. En sy voel skielik so moeg. Sy het haar al weer in ’n ding ingepraat wat