1 Recce, volume 2. Alexander Strachan
het Rhodesië se behoeftes persoonlik aan genl Malan en genlmaj PW van der Westhuizen, hoof van staf inligting (HSI) van die Afdeling Militêre Inligting (AMI) oorgedra. Dit het wapens en ammunisie ingesluit en enige ander krygstuig wat die Rhodesiërs vir spesifieke operasies nodig gehad het of vir hul oorlogspoging as ’n geheel. Malan en sy topstruktuur het die verskaffing daarvan dan goedgekeur of afgekeur.
By COMOPS was die eerste oggendterugvoeringsessie ’n algemene terugvoering oor wat die vorige 24 uur aan die operasionele front gebeur het. Met die tweede sessie is ook algemene terugvoering gegee en na gelang van die oggendsessie ook toekomstige operasies beplan. Die derde sessie het op ’n ad hoc-basis plaasgevind en spesiale operasies van strategiese aard is tydens dié sitting bespreek en beplan. Hierdie tipe operasies is in uiterste geheimhouding uitgewerk op die grondslag dat “net diegene wat moet weet” teenwoordig kan wees.
Kol Fourie het uit die aard van sy aanstelling as militêre attaché in Salisbury toegang gehad tot inligtingsbronne wat nie altyd vir die skakeloffisiere toeganklik was nie. Hy kon en het ook waardevolle insette gelewer ten opsigte van versoeke vir ondersteuning met operasies.
Nadat Möller sowat tien maande (van Junie 1977 tot Maart 1978) as skakeloffisier in Rhodesië was, word hy terugverplaas na Suid-Afrika en hervat sy pos by MI. Nie lank nie of hy word na die Spesmagte-HK in Pretoria oorgeplaas as senior stafoffisier operasies leër (SSO Ops Leër). Hier dien hy op die staf van Spesmagte se bevelvoerende generaal, genlmaj Fritz Loots. Kapt (Vloot) Woody Woodburne was die SSO Ops Vloot en kol Karel van Heerden die SSO Ops Lugmag. Möller was die mees senior van die drie en genl Loots het hom aangewend as sy tweede in bevel (2IB) binne Spesmagte.
Tydens Möller se ontplooiing by Spesmagte was hy baie nou betrokke by die toekomsbeplanning van die eenheid. Hy was onder meer gemoeid met die sogenaamde Serfontein-kommissie (1977–1979) wat aangestel is om Spesmagte se strukture en aanwending te ondersoek en aanbevelings te maak. Dit was ’n baie stimulerende tyd vir Möller omdat hy ’n natuurlike aanleg vir en belangstelling in hierdie tipe organisatoriese werk en ondersoeke gehad het.
Hy word onthou as ’n baie gewilde offisier wat by almal aanklank gevind het. Hy het ook op sportgebied uitgeblink en het vir Noord-Transvaal sowel as die Junior Springbokke op vleuel uitgedraf. Op die rugbyveld was dit bekend dat hy een van die moeilikste spelers was om grond toe te bring omdat hy ’n geweldige sterk hardloper was en besonder stewig op sy bene. Die hoogtepunt ná baie uitdagings in sy militêre loopbaan was sy aanstelling as bevelvoerder van kommandement Oos-Transvaal met die rang van generaal-majoor.
* * *
Kol Ewald Olckers vervang Hans Möller as skakeloffisier in Rhodesië. Hy en sy vrou, Isabel, en Tau, haar gemmerkat, vlieg op 19 April 1978 met twee tasse klere op ’n vlug van die Suid-Afrikaanse Lugdiens Salisbury toe. Op hul reisdokumente word die doel van hul besoek bloot as “on business” aangedui. Olckers het ’n onderneming van genl Loots gehad dat sy ontplooiing “net vir ’n jaar sou wees”.
Nes Möller was Olckers ook ’n valskermsoldaat en voormalige bevelvoerder van 1 Valskermbataljon. Dit het egter ’n jaar en tien maande geduur voordat hy as skakeloffisier afgelos is toe kmdt André Bestbier, ook ’n valskermsoldaat, op 22 Februarie 1980 oorgeneem het. In Rhodesië was Olckers en Bestbier se funksies soortgelyk aan dié van Möller. Op die dag van Olckers se vertrek terug na Suid-Afrika (met gemmerkat en al) het duisende ondersteuners op die lughawe saamgedrom om Robert Mugabe in te wag.
Olckers het Bestbier by genl Loots aanbeveel as die aangewese persoon om by hom oor te neem.10 Hy en Bestbier was goed bevriend, het saam in die offisiersmenasie op Oudtshoorn gebly, saam vakansie gehou, sport beoefen en by geleentheid saam as kroegmanne opgetree.
Olckers het baie goeie herinneringe aan die Rhodesiese fase. “Afgesien daarvan dat ek baie lekker gewerk het, het ek ook baie mense ontmoet en boonop goed leer Engels praat … later sou dit my goed te pas kom in Durban. Saterdagmiddae is ek in baadjie en das saam met Isabel vir afleiding na die Owners and Trainers se VIP-losie by Borrowdale Race Course. Dit was ook ’n instelling om ’n drankie te gaan drink by die Monomatapa-hotel.11 Met die naderende verkiesing is bykomende Recces onder dekking in Salisbury ontplooi en moes ek by meer as een geleentheid gaan vrede maak tussen die Recce-operateurs en die Filistyne.”12
Met sy terugkeer uit Rhodesië word kol Olckers aangestel as die SSO Ops Leër by Spesmagte. Op 2 Maart 1981 word hy die eerste bevelvoerder van 1 Verkenningsregiment (1 VR), wat uit 1 Verkenningskommando (1 VK) ontstaan het. Hy was die bevelvoerder tot 30 Maart 1983.
Olckers sou buiten sy sterk leierseienskappe ook deur sy manskappe onthou word as die spreekwoordelike “man’s man”. Hy het op die Bluff in Durban saam met die manskappe geduik en saam by die walvisstasie visgevang. Verder het hy ook op die sportveld uitgeblink en selfs vir die SA Leër rugby gespeel.
* * *
Kmdt André Bestbier, Olckers se opvolger as skakeloffisier, kom uit ’n familie met sterk militêre bande. Sy pa was ’n AO1 in die SAW en sy ouer broer, Frank, ’n infanteris en valskermsoldaat wat tot brigadier-generaal gevorder het. Sy jongste suster is boonop met ’n gewese valskermsoldaat en bevelvoerder van 5 Recce, kol James Hills, getroud. Bestbier het sy aanvanklike militêre opleiding in 1964 by die destydse Leërgimnasium in Voortrekkerhoogte begin. Daarna het hy onder meer diens gedoen in Walvisbaai, Suidwes-Afrika, en die Infanterieskool op Oudtshoorn. Daar het hy onder Jan Breytenbach ’n “recce-keuring” ondergaan en daarna ook die basiese valskermkursus in Bloemfontein gedoen.
Sy pad was nie deurentyd “met rose besaai nie” en hy was onder meer in ’n ernstige persoonlike botsing met Breytenbach, wat tot sy spyt ’n stramheid in hul verhouding veroorsaak het. Met sy aanmelding vir die springkursus in Bloemfontein was sy ontvangs by 1 Valskermbataljon ook geensins gul nie. Hy het egter sy bes gedoen om die kursus suksesvol af te lê en het dit geslaag.
Die volgende jaar is hy boonop na 1 Valskermbataljon verplaas. Sy ontvangs deur die bevelvoerder en sommige van sy personeellede was weer eens kil. Bestbier het sy take egter na sy beste vermoë uitgevoer as onderskeidelik pelotonbevelvoerder, kompanie-2IB, transportoffisier en bevelvoerder van die valskermopleidingsvleuel. Hy was deurentyd gefokus en gedetermineerd om die hoogste vlak in sy veld te bereik.13
Nadat hy die SA Leër se senior bevel- en stafkursus in 1978 voltooi het, het genl Loots hom ingelig dat hy kol Olckers as skakeloffisier in Rhodesië moet gaan aflos. Tot tyd en wyl dit gebeur, moes hy egter eers by die Spesmagte-HK aanmeld om die nodige voorbereidings te tref. Hy het in die KG VI-offisiersmenasie tuisgegaan en Olckers het hom oor sy take ingelig. Dit sou hoofsaaklik skakeling met die hoof van die Rhodesiese weermag wees, asook met hul hoof van die leër en die lugmag.
Bestbier is ook voorgestel aan die hoof van die Special Branch, wat hy as ’n besonderse persoon ervaar het en van onskatbare waarde as kollega geag het voor en ná die eerste vrye verkiesing. Bestbier het elke oggend die operasionele voorligtings by COMOPS bygewoon. Derhalwe kon hy alle informasie na MI en Spesmagte deurstuur. Hy het vrye toegang gehad tot verskeie eenhede soos die SAS, Selous Scouts, Rhodesian Light Infantry (RLI) asook die lugmageskaders. Dit het hom in staat gestel om die Selous Scouts en die SAS se skakeling met Spesmagte (Recces) moontlik te maak.
Met die aanloop tot die eerste vrye verkiesing in Rhodesië-Zimbabwe kon hy reeds ’n gebeurlikheidsplan saamstel om bystand te lewer indien die nuwe regering vergeldingsaksies sou wou uitvoer. Bestbier het gereeld na Suid-Afrika gevlieg waar hy saam met genls Malan, Loots en Van der Westhuizen, hoof van staf inligting (HSI), samesprekings gehou het. Hy het terselfdertyd sy persoonlike beplanning op datum gehou ingeval hy aan die kaak gestel sou word as verteenwoordiger van die Suid-Afrikaanse veiligheidsmagte.
Ná die onttrekking van die Suid-Afrikaners – die Recces en lugmagvlieëniers – het Bestbier ’n ruk in Rhodesië agtergebly en steeds die voorligtings by COMOPS bygewoon. Wanneer hy dan Suid-Afrika toe gekom het, was sy samesprekings spesifiek gefokus op hoe Spesmagte die Rhodesiërs – in die besonder die SAS en Selous Scouts – in Suid-Afrika kon akkommodeer ná onafhanklikwording.
Daar is besluit om sensitiewe uitrusting en toerusting van die Fylde-lughawe