Susodźa. Ingrid Juršikowa
Hincom jenož zrědka, na jeho narodninach a na narodninach jeho přećelki Heidi – měještaj wobaj w zymje narodniny – a wězo na chodojtypalenju, wšako bě te mjeztym z tradiciju, a tež silwester. Jeho hajniska stwička bě jara přijomna za tajke swjedźenje. Hinc měješe stare stajane kachle, te stajnje hižo dźeń do toho z drjewom porjadnje zapyri a přeco dosć šćěpkow přikładowaše. Na ławce při kachlach potom skoro nichtó njewutra, tak derje wone tepjachu. Jeničce Hincowa mać tam rady sydaše, a ja wězo tež. Lubuju ćopły chribjet, wosebje ćopłe jěrchenje, a ćopłu atmosferu bjesady. A zajimawe jědźe stejachu na starym dubowym blidźe. Te bě Hinc sam přihotował. Jako wobsedźer hata měješe kurjeneho karpa a wuběrnu rybjacu solotej. Dołho bě twaroh z mlokarnje z čerstwym lanym wolijom měšał, z drjewjanej łžicu, stajnje w samsnym směrje. Čerstwy chlěb bě pola woblubowaneho pjekarja we Worklecach wobstarał. Wšeho bě dosć. Kóždy móžeše so dosyta najěsć. K tomu sydaše dobry palenc wot toho abo tamneho susoda. A Hinc powědaše po prěnim palenčku, sam pak zrědka sobu piješe.
Sobu swjećiłoj staj tež rentnar Pawoł ze susodneje wsy, uniwersalny čłowjek a twarc, a jeho mandźelska, kotraž tež rady při ćopłych kachlach sedźeše. Franc zaso susodźic Hańžu škrěješe, zo je wón tola tón najstarši w našej móličkej wjesce a zo ma wón jow te prajenjo. Wona, dwě lěće starša hač wón, sej to wězo lubić njeda. Chwilu dźěše to tam a sem, ale po třećim palenčku zamó Hinc tu bobriju zaso změrować. Tež jeho syn Jan z mandźelskej a dźěćimi tam běchu a susod Bosćij z mandźelskej. Tak sedźachmy wjeseli kołowokoło stareho blida, laptachmy rybjacu poliwku, kotruž bě wězo Hinc kaž přeco wuběrnje zwarił, a wón powědaše jednu stawizničku po druhej.
Tehdy pak při wohenju w silwesterskej nocy započa prěni króć powědać njewšědnu stawiznu: »Tajku dobru poliwku sym ja tež raz z Putinom jědł«, rjekny kaž připódla.
»Z Putinom? Z ruskim prezidentom? Ty maš nas knorje«, měnjachmy.
Bajki bać, tež to wón wuběrnje móžeše. A z muchi elefanta sčinić, wšako bě hajnik a rybar! Tola wšitcy jemu rady připosłuchachmy.
»Běše to w nazymje 1987. My štyrjo serbscy rybarjo stražowachmy po zwučenym wašnju po rjedźe haty rybarskeho drustwa, a to nazymu po wotpušćenju wody přeco w nocy, zo njebychu paduši ryby kradnyli. Nad wohenjom warjachmy sej rybjacu poliwku a cyłu nóc takle při wohenju bjesadowachmy. Ja wam praju, to běchu njezapomnite nócne słužby! Ruscy wojacy z Königsbrücka, Biskopic, haj samo z Drježdźan prawidłownje k nam po čerstwu rybu jězdźachu, wězo wšo njeoficialnje, skradźu takrjec. Woni do swojeho jeepa kedźbliwje ryby do wulkeho kotoła nakładźechu a tak spěšnje kaž běchu so zjewili, tak spěšnje běchu tež zaso fuk. My dóstawachmy za to časniki, sardiny, šprit abo druhe wěcy.
Naše bjesady takle při wohenju z rybjacej poliwku – mjenowachu ju rusce ›ucha‹ – so jim jara lubjachu. Kaž připódla wot nich zhonichmy, zo maja nětko noweho šefa. Přechodnje nawjeduje wón jich tankowu diwiziju ›Ulan Bator‹ w Biskopicach, dokelž dyrbjachu jeho předchadnika pušćić. Tón bě alkoholikar. ›Hewak słuži naš nowy w Drježdźanach‹, wujasnichu.
Njebudźeće wěrić, ale jednoho dnja dóńdźech sej ze swojim synom Janom do lěsa k wulkemu hatej w Debricach blisko Němskich Pazlic, zo bych tam kački třělał. Naš Jan dokładnje kedźbowaše, hdźe kóžda kačka dele padny. Přerady potom za nimi hanješe.
Nadobo wuhladachmoj wulki ruski jeep při kromje hata. Šofer prócowaše so kotoł, tajki trochu wjetši, napjelnjeny z wodu wyše wohenja powěsnyć. Kaž potom pytnych, sedźeše při kromje hata kuchar a łóješe ryby. Nadobo padny jemu wuda do hata. Kuchar porjadnje rusce zazeli, ale naš sydomlětny Jan bě hižo do hata skočił a rozmjerzanemu šibale so smějo wudu přepodał. To so kuchar njemało dźiwaše. ›Fisch gut, Fisch gut‹, wón rjekny a mały Jan so sobu wjeseleše nad wuspěchom cuzeho. Wukutlene a na kuski rozkrate ryby suny kuchar do so warjaceje wody kotoła. Ja wćipny jemu přihladowach a spomjatkowach sej recept.
Njetraješe dołho da přinjese tež oficěr swoje čerstwje nałójene ryby. Šofer bě mjeztym zadnju ›klopu‹ jeepa wočinił a na nju běły rub połožił, kaž na swjedźenske blido. A ja warjach z ruskim kucharjom rybjacu poliwku. Hdyž bě skónčnje hotowa, přeprosy mje oficěr sobu k jědźi. Wšitcy ju nětko hłódni laptachmy. Poliwka wysokemu oficěrej jara słodźeše. Mi dźensa hišće sliny běža. Oficěr kazaše małemu Janej: ›Kind auch, Kind auch essen‹, a Jan so na njeho směješe. Chwilku hišće ze mnu bjesadowaše, potom so rozžohnowa, zalěze do jeepa a wotjědźechu.
Lěta pozdźišo sym jeho potom w telewizy wuhladał. Hakle nětko sym wědźał, z kim sym rybjacu poliwku jědł«, zakónči Hinc swoju stawizničku.
Tak stej so tu pola nas najwjetši słowjanski lud z najmjeńšim zetkałoj: Pozdźiši prezident Ruskeje Wladimir Putin a Hinc Fryča z našeje wjeski. Kajka to podawizna!
Wězo wědźeše Hinc hišće wjele powědać. Na přikład, kak je w Budyskim »Wjelbiku« sornu na městnje zarězał a wukutlił abo kak je susoda-spisowaćela z jeho Volvowom do Berlina dowjezł, k Honeckerej, z kotrymž bě znaty spisowaćel »na ty«. Na domojjězbje wón Hincej jenož rjekny: »Wěš ty, Hinco, čehodla ja ničo rěčał njejsym po puću do Berlina?«
Hinc to njewědźeše, bě so jenož dźiwał, zo susod zady w awće tak zasakle mjelči, to hewak ženje činił njeje. »Ně, to ja woprawdźe njewěm, šefo.«
A spisowaćel poča po swojim wašnju pomału rěčeć, kaž přeco, hdyž měješe něšto wažne rjec. To tež Hinc wědźeše a wšitcy, kiž spisowaćela bliže znajachu.
»Chcych z Honeckerom něšto cyle wažne wujednać za nas Serbow. Wěm pak, zo ma wón stajnje jenož mało chwile, tuž přemyslowach a přemyslowach kóžde słowo, kak jemu to rjec. Jasnje a skrótka. Dźěše wo to, zo su Serbja ›socialistiski serbski lud‹. Ja chcych, zo wón te ›socialistiski‹ šmórnje, dokelž so wjele Serbow na tym postorkuje.«
»A je wón to činił?«, so Hinc wopraša.
»Najprjedy njemóžach nutř k njemu. Ruski pósłanc Kočemasow bě runje přijěł a měješe wězo ›předjězbu‹. Hdyž běštaj dorěčałoj, mje Honecker do jstwy poprosy. Tam jemu wšo rozpowědach. Ty njebudźeš wěrić, wón je to činił. Je rjekł: ›Jurij, wenn du es so meinst, dann mach ich es so.‹ Potajkim bjez ›socialistiski‹. A tónle wuspěch za nas Serbow mje wjeseli. Nochcu, zo Serbja jednoho słowa dla so zhubja. To je mój zaměr był, Hinco. Ty dyrbiš to wědźeć.«
Hač je to woprawdźe tak było, Hinc njewědźeše. »Ale prajił wón to tak je.«
Takle bjesadowachmy na poslednim dnju lěta a kóždy to swoje přinošowaše. Hinc přikładowaše šćěpki a z wohenja lětachu škrě a sapaše přitulna ćopłota. Wopołnocy słyšachmy Róžeńčan zwony. Susod přeješe susodej zbožo do noweho lěta a na njebju zabłyšćichu so rakety. Jenož naša mała wjeska je bjez raketow wušła. Wobhladachmy sej wohnjostroje dokoławokoło: nad Róžantom a Sernjanami, nad Hatami a Hrańcu, nad Nowej Wjesku a Worklecami. Dołho hišće sedźachmy we wulkim sněze, wohrěwajo so při wohenju na našim hłownym křižowanišću …
Krawata
Měrana Cušcyna
»Je to čisło jědnaće?« Korpulentna žona w dołhim čornym šaće pokaza na susodne křesło Borbory. »Ně, dwanaće, čisło jědnaće mam ja«, wona přećelnje wotmołwi. »Ja tež.« Korpulentna Borborje lisćik pod nós dźerži. »Čakajće, trjebam nawoči.« Borbora wozmje lisćik a čita: »Městno dwanaće, rynk jědnaće.« Korpulentna zadźiwana na lisćik hlada a so trochu začerwjeni. »Ow, wodajće, to sym mylnje na rynk hladała.« »Móže so stać.« Borbora wotkiwnje a hłuboko zadycha. Wočakuje mróčel tunjeho słódkeho parfima, jako žona pódla