Инвестициялық жобаларды басқарудың теориясы мен əдістемесі. Қарлығаш Мұхтарова
басқарудың экономикалық әдістеріне жатады.
Біздің мемлекет (бұрынғы КСРО құрамында) көптеген жылдар бойы «жобаларды басқару әлемінен» тыс болғанына қарамастан, ол көптеген ірі жобалар мен бағдарламаларды іске асырды. Сондықтан біздің республикада жобаларды басқарудың өз тәжірибесі мен жетістіктері қалыптасты.
Сонымен, жобалық басқару – дамудағы нақты сапалы қарқынды қадам. Бұған қалай қол жеткізуге болады? Ұйымның жоғарғы буыны мен ұйымдастырушылар арасындағы өкілеттілікті нақтылап бөлу керек; бизнес процестерді жеке жобаларға бөлу, жаңа жобаларды құру; стратегиялық жоспарлау қажет. Жобаны ұйымдастыру жұмыстары қызметкерлердің жаңа мүмкіндіктері мен таланттарын ашады, оларға жауапкершілігін, ынтасы мен өзіндік бастамасын, жобаны басқаруда жетекшілік қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік береді. Одан басқа жобаларды ұйымдастыру әдістемесіндегі танымдар тек корпоративті ғана емес, жеке жобаларды басқару дағдыларын тануға да жағдай туғызады.
Нарықтық экономика жағдайында біз нарықтық категориялармен ойлана бастаймыз, басқару мәселесін зерттеп тану мақсатын қоямыз, қолда бар шектеулі ресурстарды қалайша нәтижелі және тиімді пайдаланып, үстеме табысты табуға болады деген сұрақтарға жауап іздейміз. Бұл мақсат біздің мінез-құлықтарымызды ұтымдылыққа баулып, ресурстарды пайдаланудың алътернативті тәсілдерін іздестіруге итермелейді. Мұндай тәсіл нақтылы бір жобалардың іске асырылуымен байланысты.
Жоба ұғымдары мен мақсаттары. Тәсілдер сандық өлшемге тиісті болған жағдайда ғана альтернативті тәсілдерді салыстыру мүмкіндігі туады. Сонда да сандық өлшемге жатпайтын адам қызметінің әр алуан түрлері бар. Демек, біз оларды жобаларға жатқыза алмаймыз.
Жоба сөзінің тар магынадагы ұгымы ресурстарды пайдаланудан белгілі бір пайда табуға бағытталған адам қызметінің кез келген түрі немесе жұмыстардың кешені деп түсіндіріледі. Жобаларға адамдардың банктерде еркін қаржысын орналастыру әрекетін, жаңа объектілердің құрылысы мен істегі объектілердің реконструкциясы, құнды қағаздарды сатып алу, сауда-делдалдық қызметті жатқызуға болады.
Жоба ұғымының кең шеңбердегі мағынасы да бар. Жоғарыда келтірілген анықтамада (жоба сөзінің тар шеңбердегі мағынасында – автор) оны іске асырудағы мақсаттар анық белгіленбеген. Қоғам мүшелері қолда бар шектеулі ресурстарды максималды тиімді қолдануға мүдделі екендігін ескеруі тиіс.
Осылайша, жоба ұгымының кең шеңбердегі талқылануына ұлттық экономиканың қарқынды дамуына септігін тигізетін және қоғамның әлеуметтік жағдайының жақсаруының жоғарғы деңгейде қарқындататын кез келген шара жатады.
Практикалық тапсырмалар:
Осы тақырып бойынша өткен материалдарды қайталап, төмендегі анықтамаларға сәйкес келетін терминдерді 1-кестеге толтырыңыз.
1- кесте
Жобаларды басқару анықтамалары бойынша терминдерді анықтау тапсырмасы
