Агульная славянская гісторыя. Навуковыя даследаванні. Андрэй Тіхаміраў
ім арыентавацца ў лясной пушчы падчас працяглага пераследу аленяў. Было зроблена важнае астранамічная назіранне: апынулася, што сярод незлічонай колькасці павольна рухаюцца па небе зорак ёсць нерухомая Палярная зорка, заўсёды якая ўказвае Поўнач.
Неба, ў прамой залежнасці ад сістэмы гаспадаркі, па-рознаму ўспрымалася першабытнымі людзьмі. Прадстаўлення земляробаў аб небе і яго ролі ў прыродзе і ў чалавечым жыцці істотна адрозніваліся ад поглядаў паляўнічых. Калі паляўнічым трэба было ведаць зоркі і вятры, то земляробаў цікавілі хмары («тлустыя», якія садзейнічаюць ўрадлівасці дажджавыя аблокі) і сонца. Непознанность працэсу выпарэння зямной вады, адукацыі аблокаў і туману («росы») прывяла да своеасаблівага прадстаўленні аб пастаянных запасах вады, аднекуль высока над зямлёй, на небе. Гэтая нябесная вільгаць часам, у непрадказальнае час, можа прыняць выгляд хмар і праліцца на зямлю ў выглядзе дажджу, «утучнить» яе і садзейнічаць росту траў і ўраджаю. Адсюль адзін крок да уяўленняў пра гаспадара нябеснай вады, распараджаюцца дажджамі, навальнічнымі ліўнямі і маланкамі. У дадатак да двух архаічным рожаніцам з'явіўся магутны Род, валадар неба і ўсёй Сусвету, вялікі жизнедавец ўдзімаецца жыццё ва ўсё жывое з дапамогай дажджавых кропель.
Сонца таксама было цэнім земляробамі, як крыніца святла і цяпла і ўмова вырастання за ўсё ў прыродзе, але тут быў выключаны элемент выпадковасці, элемент капрызаў чароўнай волі – сонца было увасабленнем заканамернасці. Ўвесь гадавы цыкл паганскіх абрадаў быў пабудаваны на чатырох сонечных фазах і падпарадкаваны 12 сонечным месяцах. Сонца ў выяўленчым мастацтве усімі вякамі было для земляробаў сімвалам дабра, знакам святла, што разганяе цемру. Старажытныя славяне, як і многія іншыя народы, прымалі геацэнтрычнай мадэль свету.
У паданнях славян-язычнікаў аб падземным-падводным ярусе свету таксама шмат агульначалавечага, шмат адгалоскаў той аддаленай эпохі, калі пасля раставання гіганцкага ледніка кантыненты былі затопленыя морамі і азёрамі, хутчэй за мяне свае абрысы, імклівымі рэкамі, прабівалі горныя камлюкі, неабсяжнымі балотамі ў нізкіх далінах. Фальклор яшчэ не вывучаны з пункту гледжання таго, які рэзкі пералом павінен быў адбыцца ў чалавечай свядомасці пры такім хуткім перавароце ў прыродзе, у абліччы і сутнасці свету.
Важнай часткай уяўленняў аб падземным свеце з'яўляецца агульначалавечая канцэпцыя падземнага акіяна, у які апускаецца сонца на заходзе, плыве ноччу і выплывае на другім канцы зямлі раніцай. Начны прасоўванне сонца ажыццяўлялася вадаплаўнымі птушкамі (качкамі, лебедзямі), а часам дзеючай асобай быў падземны яшчар, заглатывала сонца вечарам на захадзе і вырыгивавший яго раніцай на ўсходзе. Днём сонца па небе над зямлёй вабілі коні плі магутныя птушкі накшталт лебедзяў.
Асаблівае месца сярод паганскіх абрадаў займаў абрад пахавання. На працягу доўгага перыяду моцна вагалася суадносіны двух асноўных відаў пахавальнага