Tydbom. Johan Marais
het regdeur my skoolloopbaan ’n gemiddeld van in die sestig persent behaal. Vandag besef ek dit kon waarskynlik beter gewees het as ek nie elke dag daardie afstand moes fietsry, dan nog rugby oefen en aan allerhande ander fisieke aktiwiteite ook deelneem nie.
’n Vriend van Len, wat besig was met sy nasionale diensplig, kom een naweek op die plaas kuier. Hy bring vyf F1-handgranate wat hy iewers gesteel het saam. Ons besluit om die handgranate te gaan toets – hy weet so ’n ietsie van handgranate. Ons stap af na die dam op die plaas waar seemeeue op drywende eilande nes gemaak het. Omdat hulle ons altyd pla wanneer ons tarentale en fisante skiet en al wat ’n voël is verjaag, besluit ons om ’n granaat tussen hul neste in te gooi.
Die oorverdowende slag het ons glad nie verwag nie. Ons maak ons baie vinnig uit die voete, reguit terug huis toe. Die aand noem my pa so terloops dat mense in die fabriek ’n ontploffing iewers by die dam gehoor het en dat daar ondersoek ingestel word deur die fabriek se veiligheidsafdeling. Ons bly tjoepstil.
’n Week hierna vat ons die oorblywende vier handgranate na ’n mynhoop verder van ons huis. Sowat vierhonderd meter van die mynhoop af loop ’n treinspoor. Ons wag totdat ’n goederetrein verbykom en gooi die handgranaat bo van die mynhoop af na die trein. Daar is weer ’n geweldige slag, maar die handgranaat het iewers aan die mynhoop se voet geval, baie ver van die trein af.
Ons kruip ’n tydjie lank bo-op die mynhoop weg voordat ons besluit om die oorblywende drie handgranate oor ’n keerwal naby ons te gooi om die uitwerking van die ontploffing beter te beleef. Ons gooi al drie gelyk en wag, maar niks gebeur nie. Ná ’n minuut of wat loer ons versigtig oor die wal.
Die afwerphefbome lê weg van die handgranate, maar die goed wil nie ontplof nie. Ons besluit om die .22-geweer wat ons by ons het, te vat en die handgranate te skiet. Miskien sal die slag die goed laat ontplof.
Die handgranate is naderhand blink geskiet, maar niks gebeur nie. Wat nou gemaak? My broer se vriend gaan tel die handgranate op en sien dat dié drie nie slagdoppies het nie. Ons neem die granate saam met ons terug huis toe en gaan steek dit in my pa se garage binne-in ’n dreinput weg. Twee weke hierna is die drein verstop. Die loodgieter wat uitgeroep word, kry die granate in die rioolstelsel. Binne ’n uur is die Veiligheidspolisie, springstofdeskundiges, speurders, vingerafdrukdeskundiges en omtrent drie karre van die Uniformtak by ons huis. Almal word lank ondervra. Al ons seuns hou by ons storie: Ons weet van niks nie.
Ek was die enigste van ons vyf kinders wat in die tuin gewerk het. Ek het my eie groentetuin uitgelê, self die beddings gemaak, die plantjies geplant, natgelei, opgerank waar nodig en onkruid beheer. My groentetuin was so suksesvol dat my pa van my tamaties, groenboontjies en pampoene by sy werk verkoop het.
Ons het ook sowat twintig skape gehad wat ek as mý skaaptrop beskou het, en my hartseerste oomblik as plaaskind was toe my hele skaaptrop weggeraak het. In die laatmiddag het die trop gewoonlik self al nader aan die kraal gewei en ek het hulle elke dag gaan haal. Soos ’n wafferse herder van ouds het ek hulle by die naam gegroet – nou nie almal nie, maar daar was heelwat hanslammers onder hulle wat ek self met ’n bottel en tiet grootgemaak het. Dié hanslammers het gewoonlik nader gestaan vir ’n speelse kopstamp of ’n vryf oor die kop. Ek het altyd voor hulle uitgeloop en hulle het my tot in die kraal gevolg.
En toe is die trop op ’n dag net weg.
Van die plaaswerkers het kom help en ons het die skape se spore gevolg tot waar die hele trop deur ’n grensdraad gejaag is. ’n Ent verder in ’n bos het ons velle en koppe gekry – ’n paar van die skape is daar geslag. Dit het begin donker raak en ons is terug huis toe. Die volgende oggend het ons saam met speurders ’n plek gekry waar van die skape op bakkies gelaai is. ’n Ent verder het nog skape op die spoorlyn gelê. Hulle moes voor ’n trein ingehardloop het. Dit was net voor lamtyd en die spoorlyn het vol ongebore lammetjies gelê, baie was tweelinge.
Dit was die einde van die skaapboerdery. ’n Geweldige finansiële verlies vir my pa en vir my ’n enorme skok. Ek het my weke lank saans aan die slaap gehuil oor “my” skape. Ek moes toe al behandeling gekry het, dêmmit.
Ek en my pa het daarna met ’n byeboerdery begin. Snags het ons ons sestig korwe vervoer na daar waar die meeste kos vir die bye sou wees. In die winter het ons suikerwater vir hulle uitgesit as ’n aanvulling. Ek is so baie gesteek dat ek later immuun geraak het teen bysteek. Ons boerdery het net begin floreer toe ons eendag op versoek van ’n boer ons korwe bo-op ’n mynhoop gelos het sodat ons bye sy boontjies kon bestuif. Die volgende dag was al ons korwe weg, dit is ook oornag gesteel. Dit was die einde van die byeboerdery.
My pa besluit kort daarna om sy boerdery tot niet te maak. Die plaas en alles daarop moet verkoop word – die perde, beeste, hoenders, varke en selfs ons troeteldiere, die honde, katte. Alles moet weg. Alles word op ’n vendusie verkoop, en dit voel vir my asof ’n deel van my lewe verkoop word.
Ons trek na ’n groot huis op die dorp, maar dit is ’n hengse aanpassing. Ek vind ’n mate van ontvlugting in die biblioteek, wat net ’n paar blokke van ons huis is. Die nuwe passie in my lewe is lees. As tiener verslind ek tot drie storieboeke per week. Nogtans mis ek die plaaslewe baie.Vandag besef ek daar is niks wat ’n kind vinniger selfstandig en onafhanklik maak nie as die plaaslewe waar jy vinnig moet leer om vir jouself te dink, en as iets verkeerd loop, self ’n plan moet beraam nie.
Plaaskinders is net anders. In my polisieloopbaan, veral as instrukteur, kon ek dadelik die plaasseun in ’n groep jong polisiemanne onderskei van dié wat op ’n dorp of in ’n stad grootgeword het.
Al was die plaaslewe in sekere opsigte idillies, het ek dit soms maar moeilik gehad. My ma en pa het albei drank misbruik en mekaar gereeld aangerand. Hulle was kort-kort uitmekaar en het met tye apart gewoon. Ek het vroeg al besef ek is anders as my broers en susters, maar het as kind nie geweet hoekom nie.
Toe ek in Standerd 4 is, sit ek een aand in die bad en hoor my ma vreeslik gil op die stoep. Al hoe erger gil sy. Ek weet nie wat om te doen nie, my ma en pa het heeldag al gedrink en gebaklei. Ek spring uit die bad en maak die badkamerdeur na die stoep op ’n skrefie oop. My pa sit wydsbeen op my ma en albei sy hande is om haar keel.
Vir ’n oomblik sidder ek van angs. Wat kan ’n kind tog in sulke omstandighede doen? Toe sien ek ’n besem naby hulle, en instinktief hardloop ek, gryp die besem en slaan my pa so hard soos wat ek kan oor sy blaaie. Ek besef nie eens ek is kaal nie.
My pa los my ma en draai halfpad om; ek gooi die besem neer en hardloop terug die badkamer in, sluit die deur, trek vinnig aan en gaan by die ander deur uit na my suster se kamer. Sy steek my in haar hangkas weg. Ek weet nie wat my pa met my gaan doen as hy my kry nie.
Ná ’n ruk haal my suster my uit die kas; ek huil onbedaarlik. Sy troos my en laat my saam met haar in die bed klim waar ek die nag slaap.
Die volgende oggend kom haal my ma my. Sy sê ek moenie bekommerd wees nie, my pa is nou nugter en sal niks aan my doen nie. Die volgende paar weke loop hy ook wye draaie om my.
Ons gesin gaan weer aan asof niks gebeur het nie, maar dit is voorvalle soos dié wat dit vir my al moeiliker maak by die huis. Nadat my twee oudste broers en suster uit die skool is, bly net ek en Len oor. Toe hy in matriek besluit om die skool te verlaat en by die Polisie aan te sluit, is ek is nie lus om alleen agter te bly nie.
Twee jaar later is ek terug op Springs, maar dié keer as ’n polisieman in die Springs-polisiekantoor, en nie meer as ’n seun in my pa se huis nie.
[1] Skuilnaam
[2] Skuilnaam
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив