C'est la vie. Lanie van Reenen
huis versorg. Naweke kon ek huis toe gaan.
My skoonouers wat, soos my ouers, die dinge van hulle kinders met kommer aanskou, neem my by hulle in. Ek woon in ’n leë vleuel van hulle huis, en my skoonma sit vir my voor die deur kos op ’n skinkbord neer, drie maal per dag.
Ek voel hoe daardie draadjie binne-in my weer begin lostorring, hoe my oerpyn onverdoof blootgelê word. Saans droom ek hoe ek in ’n donker boks op ’n swart oseaan wegdryf. Michael en die dogtertjies staan aan wal en beduie met die hande.
Ná daardie eerste intensiewe weke van terapie is ek weer terug by die huis. Nou het ek net twee sessies per week met my Primal-terapeut. Hy moet tevrede voel, want klokslag huil ek ná net vyf minute in die boks. Ek kan hom nie sien nie; hy praat nie veel nie en vir al wat ek weet, slaap hy.
Ná ’n paar weke word ek bevorder tot groepsessies. In die leë sitkamer van ’n huis êrens in Pretoria is daar agt matrasse op die vloer. Die ander pasiënte wat aankom vir die groepsessie, ewe vrolik en geselserig, neem elk stelling in op ’n matras. Die groep bestaan uit Michael en sy kollegas, ’n paar ander mense en ek. Die Primal-terapeut kom binne, groet en sit die lig af.
Elkeen lê op sy of haar matras en dink ooglopend aan iets hartseers, want nie te lank nie of daar breek ’n huilery los. Die man op die matras langs my, ene Bert, se huil klink soos die gebalk van ’n donkie en dit is vir my so snaaks dat ek aanvanklik glad nie aan iets hartseers kan dink nie. Die terapeut loop tussen die wriemelende wenendes deur, gaan sit ’n wyle by elkeen, en net daar, ten aanhore van almal, word elkeen van ons se stories uitgeryg. Nou en dan weerklink daar ’n oergil – die primal scream! – wat my laat versteen van die skrik.
Dit is dan ook hoe Michael, ten aanhore van almal, te wete kom van die scrap-metal dealer, en hy huil die res van daardie aand se sessie bitterlik daaroor. Ek wil hom troos en sê hoe vreeslik jammer ek is, maar die terapeut laat dit nie toe nie.
Nou is daar boonop huismoles!
Al die gehuil verander iets in my chemiese samestelling. Ek ly aan ernstige depressie, maar het nie die afstand daarvan en die insig om dit te besef nie. Die Primal-terapeut is hoegenaamd nie bekwaam om my te help sin kry van alles nie en doen niks om my psigiese aftakeling te beperk nie.
Met een van die groepsessies kan ek net kerm: “Help my, help my . . .” Die terapeut neem my ná die sessie eenkant toe en sê ek moenie weer terugkom nie, die Primal-terapie werk klaarblyklik nie vir my nie. Boonop ontstig ek sy ander pasiënte.
Ek ry bedremmeld saam met Michael huis toe. Dis een ding om uit die paradys geskop te word, maar uit die hel . . . dit is volmaakte mislukking. Ek is só in die moeilikheid.
In die byna sektariese afsondering van die Primal-terapie is ek deur die terapeut aangemoedig om afstand te doen van die ondersteuning van my ouers en die anker wat my geloof van kleintyd af vir my was. “That’s what fucked you up in the first place,” verklaar hy in sy alwysheid.
Ek en Michael se verhouding is gespanne en ongelukkig. Hy het intussen vir ons ons eie Primal-boks in ons motorhuis geïnstalleer en ons maak beurte om alleen daar te gaan lê, half bedwelmd deur die gomwalms, en te doen wat ’n mens in ’n Primal-boks doen: wroeg.
In ’n poging om beter te voel, gaan bly ek met my kinders ’n paar dae by vriende in Johannesburg. Op die derde dag by hulle kan ek nie uit die bed uit kom nie. My vriendin neem my kinders saam met hare vir die dag uit, en toe haar man laatmiddag by die huis kom, vra ek hom om my Tara-hospitaal toe te neem. Daar word ek in die afdeling vir akute gevalle opgeneem. Met ons aankoms is die dokters reeds van diens af, maar die aandverpleegster hanteer die opname effektief, hoewel met min deernis.
Ek het weer die grens oorgesteek van “ons” na “hulle” toe, dink ek. Ek voel geskok en eindeloos hartseer dat dinge wat ek doelbewus gedoen en gekies het, my weer hier laat beland het. Ek huil bitterlik, en die kwaai verpleegster se vermaning dat ek die ander pasiënte steur, maak net dat ek harder huil. Dit is juis hoekom ek hier is, dammit, oor ek nie kan ophou huil nie.
Die verpleegster kom haal my ná ’n ruk, ewe ongeduldig, om saam met haar en ’n ander nagverpleegster in die personeelkamer te gaan sit. Hulle sit en brei en drink tee. Dan doen sy iets wat my lewe net daar in ’n ander rigting stuur. Sy skink vir my ’n koppie tee in en toe besluit sy self, sonder om my te vra, hoeveel suiker en melk om in te gooi! Sy skuif die koppie tee ongeërg oor die tafel na my toe, sodat dit stort in die piering, terwyl sy met haar gesprek met haar kollega voortgaan. Die soet, louwarm, melkerige tee walg my. Maar my verontwaardiging oor haar minagting vir my is die gesondste emosie wat ek in maande ervaar. Ek los die tee ongedrink en gaan lê en wag in my bed, oop-oë, vir die son om op te kom. Sonder ’n verdere snik. Ligdag bel ek Michael van ’n telefoonhokkie af en vra hom om my te kom haal.
Die sielkundige wat die ontslagvorm teken, is ’n ouerige man, ’n mens met insig. “Neem jou vrou huis toe,” sê hy vir Michael. En dan vir ons albei, soos ’n pa: “Ai, julle kinders moet mekaar mooier oppas.”
Ek en Michael ry stil huis toe, sy hand liefdevol op my been. Ek kyk strak voor my in die pad en neem ’n eed dat ek nooit weer, as ek dit enigsins kan verhelp, in ’n plek sal beland waar ander sal besluit hoeveel melk en suiker ek in my tee drink nie.
Daardie week breek Michael die Primal-boks in die motorhuis af. Hy het pas van die Primal Center in Amerika gehoor dat ons terapeut nooit daar as Primal-terapeut gekwalifiseer het nie. Michael reken tog dat hy waarde uit die terapie geput het, en sy kollegas stem saam. Hulle sê die persoonlike ervaring van hoe disintegrasie tot integrasie lei, dra by tot groter insig in die proses van die heling. Dit maak van hulle goeie terapeute en gevoelvolle medemense, sê hulle.
Hoofstuk 7
By die huis dwaal ek in die dal van doodskaduwee. My gedagtes maak my bang, veral soggens nadat ek my dogtertjies by die kleuterskool afgelaai het. Ek dink obsessief aan die dood. Op pad huis toe van die kleuterskool fantaseer ek oor hoe ek met die gang in ons huis gaan afstap na die slaapkamer, Michael se rewolwer uit sy bedkassie haal en myself skiet. Dit voel vir my ek het losgekom van die wêreld en dat ek alleen wegdryf.
Van ons ouers was my pa die skeptiesste oor die volksvreemde Primal-terapie. Met die aanvang daarvan het hy vir my die nuwe Afrikaanse vertaling van die Nuwe Testament en Psalms gegee. Voorin het hy geskryf: Aan Lanelle – vir terapeutiese doeleindes. Daarby ’n lysie van sy gunsteling-aanhalings. Gedurende die terapie het ek vir eers godsdiens, die “opium van die massas”, eenkant geskuif, en ook enige diep gesprek oor godsdiens of die Primal-terapie met my ouers vermy.
Een oggend kom ek van die kleuterskool by die huis aan, weer oorweldig deur my angsgedagtes, en neem ek die Bybeltjie en lees een van die Psalms op my pa se lysie: Psalm 37. Woon en werk rustig voort, staan daar. Doen wat goed is. Laat jou lewe aan die Here oor, Hy sal sorg.
So eenvoudig? Werklik so eenvoudig?
Die volgende oggend ry ek haastig van die kleuterskool terug om dié versie weer te lees. Elke oggend wanneer ek by die huis kom, lees ek eers dié versie, oor en oor soos ’n mantra. En dan gaan woon en werk ek rustig voort. Ek doen wat goed is. ’n Mens weet mos wat góéd is.
Ek maak my huis mooi. Ek hou op koffie drink en rook en besef toe eers hoe sleg dit vir my was. Ek geniet my kinders – ons speel weer, lees stories, sing liedjies. Ek maak vir hulle mooi klere. Ek stel nog ’n vrou aan om te help met die tuisnywerheid en verdien nou ’n goeie inkomste daarmee. Ek neem kooklesse en maak lekker kos vir my huismense en ons vriende. Ek lees baie. Ek begin weer met dansklasse. Ek doen moeite met my verhouding met my man. Ek voel weer lief vir hom. Baie lief.
Ek maak ’n afspraak met ’n “gewone” sielkundige, ’n jong man, pas klaar gestudeer. Ná ’n paar sessies het hy dié mondvol wysheid oor my te sê: “Jy het ’n selfaktualiseringskrisis,” sê hy. Ek onthou nie eens sy naam nie, en min sal hy weet hoe dié wysheid, of raaiskoot, die kol getref het, en hoe dit die res van my lewe in ’n bepaalde rigting gestuur het.
Hoofstuk 8
Selfaktualisering? dink ek toe ek by die jong sielkundige uitstap. Ek moet dus my volle potensiaal ontgin; ek moet