Van Pollsmoor tot prediker. Jaun Truter
in gimnastiek het toe behoorlik vlam gevat. My pa was vreemd genoeg nie baie ondersteunend nie.
Sy manier om my aan te moedig was deur reverse psychology. Pleks daarvan om my te motiveer, het hy eerder net my tekortkomings uitgewys. Ek is seker hy het geglo dít is hoe jy iemand aanspoor om sukses te behaal. Dit het dus nie saak gemaak hoe goed ek gevaar het nie, volgens hom sou ek altyd beter kon doen.
Ek het by ’n Suid-Sirkel-kompetisie, waar jy kwalifiseer om aan die Suid-Afrikaanse kampioenskappe (SA’s) deel te neem, ’n silwer medalje gekry. My pa se eerste woorde was: “Sien jy, as jy harder geoefen het, soos ek vir jou gesê het, dan het jy goud gekry.” Nie ’n enkele woord van bemoediging of gelukwensing nie.
Iemand het eenkeer gesê: “As jy tweede kom, is jy die eerste ou om te verloor.” Dit het my altyd bygebly. Óf jy is eerste óf dit tel nie. Ek het dus daarna baie goud gewen.
Van toe af het ek elke jaar my WP-kleure verwerf, maar het eers in standerd 9 gekwalifiseer om SA’s toe te gaan. Ek moes in sewe apparate deelneem. Ek het in daardie spesifieke kompetisie baie goeie punte gekry en ’n brons medalje gewen. Maar selfs dít het tot struweling tussen my en my pa gelei.
Ek is gekies om aan twee kompetisies in Namibië en die VSA deel te neem. Hoewel ons borgskappe ontvang het, moes ons ouers ’n gedeelte van die koste dra. My pa wou dit nie doen nie en toe het iemand – ek vermoed dit was my afrigter of iemand by die klub – boonop druk op hom probeer plaas om my te stuur. Dít doen jy nie; jy sê hom nie voor nie.
My pa vat toe die presiese bedrag wat hy sou uitgee om my na die kompetisies te stuur en gaan koop vir my broer ’n splinternuwe bergfiets. Net om te wys dat hy wel die geld het, maar dat hý sal besluit vir wie en hoe hy dit sal gebruik.
Dit was maar een van die voorvalle – daar was baie ander – wat die skeur tussen my en my paál groter en groter gemaak het. Dit het ook die wrok wat ek teen my pa én broer gehad het, laat groei. Dit was ’n wrok wat ek baie lank sou dra.
My ma het regtig hard probeer om my pa rede te laat insien, maar sy kon net tot op ’n punt met hom redeneer – wanneer hy sy besluit gemaak het, het hy dit gemaak. Sy het gereeld vir my probeer opkom, maar sy het ook my pa geken en het geweet wanneer sy eeder moet stilbly en nie verder moet teëpraat nie. My ma het gedoen wat sy kon, dit het ek verstaan. Sy het ook maar swaar gekry onder hom, want hy was ’n moeilike mens.
Hy is vandag nog, maar nie meer so erg nie. Ons het vandag ’n goeie verhouding ná meer as dertig jaar.
Ons het nooit sakgeld by ons ouers gekry nie. Toe ek in standerd 2 was, het ek besluit ek wil ’n paar rand verdien. Ek het ’n paar motors in ons straat gewas en met die geld wat ek verdien het ’n paar sakke gemengde lekkers gaan koop en ’n kafeetjie in my kamer oopgemaak. Ek het al die kinders in die buurt van lekkers voorsien en ek het goed gedoen. Ek het in ’n stadium tot roomys uit my kamer verkoop. Ek het daardie Kersfees my eie skaatsplank gekoop; dit was R80 en die duurste en beste een op die mark.
Ek en my broer het toe begin baklei, aangesien ek hom nie daarmee wou laat speel nie. My pa kon my ook nie dwing nie omdat ek die skaatsplank met my eie geld gekoop het.
Die ander probleem was dat my klante Sondagmiddae voortdurend die deurklokkie gelui het en dit terwyl my pa probeer slaap het. Dié situasie het ook later handuit geruk. Dít en die skaatsplankstorie het die einde van my winkeltjie beteken.
Daarmee saam het my pa my ook in ’n stadium forseer om my eie skoolboeke en skryfbehoeftes te koop, want ek “werk dan nou vir my eie geld”.
In standerd 8 was ek die bestuurder vir Cape Argus-koerantaflewerings in ons buurt. Een middag het ek en een van die outjies wat vir my koerante afgelewer het, stry gekry. Hy was grootmond oor sy bruin gordel in karate en toe die stryery heftiger begin raak, het hy in een van die karate-posisies stelling ingeneem. Karate het my nog nooit oortuig nie. Ek het hom een kyk gegee en hom toe ’n vinnige vuishou in die gesig gegee. Hy is al huilend huis toe met die belofte om sy ma van my gewelddadigheid te vertel. Ek was ietwat oorbluf. Dit was dan net een hou en nie eers ’n volwaardige fight nie.
Later het sy ma wel by ons huis opgedaag en die storie vir my pa vertel. Hy het my nader geroep en gevra of ek die seun geslaan het. Ek het ja gesê, maar bygevoeg dat hy daarmee begin het. My pa se antwoord was ’n allemintige klap teen die kop. Hy het my boonop aangesê om die mannetjie R20 te betaal vir koerante wat hy kwansuis afgelewer het. Ek was baie ontsteld daaroor.
Toe ons later die voorval bespreek, sê my pa: “Dit lyk nie of hy gemoer is nie. In die vervolg donner jy vir hom só hard dat hy nie kan terugkom nie. Hy moet selfs te bang wees om voor jou voordeur te kom staan. So, as hier weer iemand kom wat sê jy het hom gemoer, dan wil ek darem kan sien dat jy hom gemoer het. Moenie net een klap gee nie, maak seker jy doen ’n goeie job.”
Sy raad het nie op dowe ore geval nie. Die volgende keer was baie jare later, maar daardie ou het ek ordentlik slae gegee.
Ons het langs die strand in Gordonsbaai gebraai en die ou was gerook en het skoor gesoek. Ek het my nie veel aan sy praatjies gesteur nie, maar toe hy my ma begin slegsê, was dit verby. Twaalf van sy voortande moes herset word en sy neus was gebreek. Ek het nie meer by my pa gebly nie, maar die mense het geweet dat ek voorheen daar gewoon het. My pa het my eenkeer aangesê om hom vooraf te laat weet as ek ooit moeilikheid huis toe gaan bring. Ek het hom dus gebel en die hele storie vertel. Toe my pa hoor wat daar van my ma gesê is, was sy woorde: “Ek hoop jy het hom doodgebliksem.”
“Amper,” het ek geantwoord.
Toe die ou se ma en pa ’n paar dae later daar opdaag, het my pa hulle in die straat af gejaag. Hulle moes iemand anders stuur om, saam met ’n polisieman, hul motor te kom haal wat voor ons huis in die straat geparkeer was. My pa het die hek oop gelos met die honde wat wag staan. Die geringste blaf en hy was daar om sy dreigement om hulle self ook te lyf te gaan, uit te voer.
Dit was een keer wat hy wel vir my opgekom het.
Toe skiet my ma haarself.
Dit het op 23 Februarie 1997 gebeur. ’n Sondag. My pa was weer moeilik en tussendeur die gevloek en geskel het almal met mekaar baklei. Dis toe dat ek vir my ma sê dat ek genoeg gehad het. My matriekuitslae het gekom en ek is deur, so ek gaan so gou moontlik die huis verlaat. Ek was nie meer lus vir dié situasie nie.
In daardie stadium was ek groot en sterk. Ek het ses uur per dag geoefen en was topfiks. Ek kon dus fisiek my man staan en ek het ál meer hardekwas geraak, wat net tot meer konflik met my pa gelei het. My ma het in trane uitgebars en gesê sy kan nie meer so aangaan nie, en het haar in hul slaapkamer gaan toesluit.
Ek het die kos klaargemaak, terwyl my pa en broer in die garage besig was. Toe die kos gaar was, het ek die stoof afgeskakel en buitentoe gegaan om te sien wat die bure se kinders doen. Ek het oor die muur geloer en toe hulle my sien, het hulle my genooi om saam te kom krieket speel. Dit was nét die verskoning wat ek nodig gehad het om uit die huis te kom.
Maar my pa het my eers voorgekeer en gestuur om vir my ma te sê dat sy moet opskep. Ek het aan die kamerdeur geklop en geroep, maar geen antwoord gekry nie. Ek het dit toe gelos en geloop. Die atmosfeer was van so ’n aard dat ek in elk geval nie daar wou wees nie.
Ek het by die muur gestaan en met Christo, die bure se seun, gesels toe ek ’n skoot hoor. Ek het onmiddellik omgekyk in die rigting van my ma-hulle se badkamervenstertjie. Dit was asof iets net vir my gesê het: “Dít het nou gebeur. Sy het haarself geskiet.”
Ek het die gedagte afgeskud en vir myself gesê ek oordryf net. Die feit dat daar min geboue rondom ons was, het beteken dat klank redelik ver gedra het. Agter ons huis was daar ’n veldjie en as iemand ’n klapper geskiet het of ’n motor het lawaai, dan het dit teen ons mure weergalm. Aangesien niemand anders onraad vermoed het nie het ek gedink dat dit die rede vir die geluid was.
Ek het oor die muur gespring om te gaan speel. Ek het eerste geboul en toe dit ’n rukkie later my beurt was om te kolf, het ek gesien hoe die mense begin saamdrom. Ek het vir Christo gesê: “Vandag gaan hier nog groot moeilikheid in Brackenfell wees.” Toe hy vra wat ek daarmee bedoel, het ek dit doodgepraat.