Omega, oor en uit. Francois Verster
vir basiese opleiding. Gewapen met skoonmaakmiddels, ’n strykyster, ’n paar duur tekkies vir die PT en baie ander dinge wat mens glo nodig sou hê, het ek en ’n paar vriende ons by die weermagbasis Wingfield aangemeld. Ons het ons betraande ma’s en fronsende pa’s gegroet en is per vragmotor na Kaapstad, waar ons op ’n spesiale troepetrein geklim het. Ek onthou daardie beklemmende gevoel asof dit net vanoggend was.
Ons het die hele nag gesels. Skytbang. Ons het baie stories oor die army gehoor en het gereken dat ons darem ’n goeie aanduiding het van wat voorlê. Wel, soort van.
Ek het meer gerus gevoel omdat ons ná vyf jaar se Jeugweerbaarheid op skool darem geweet het hoe om te dril. Ek was nooit ’n natuurlike driller nie. Maar my maters het my manier van staan – boude uitgestoot en met ’n siekverveelde uitdrukking op my bakkies – blykbaar vermaaklik gevind.
My innerlike afkeer van dié soort zombiestap het egter nie ons Engelse onderwyser gekeer om my vir ’n kadetinstrukteurskamp te nomineer nie. Ek het oukei gevaar met die oorlewingsaktiwiteite, maar nadat ek my afdeling oor ’n effense afgrond laat marsjeer het (ek het vergeet op watter voet mens “halt” roep en toe net stilgebly), het hy die lig gesien. Ek was een van net twee kandidate wat nie “strepe” gekry het nie. En miskien was ek die enigste een wat bly was daaroor. Ek het vroeg reeds ’n renons in onderoffisiere ontwikkel, so hoekom self een word?
’n Paar soldate het ons treinvraggie kanonvoer na Oudtshoorn vergesel, blykbaar om te keer dat ons nie dros nie. Dit het egter nie gelyk of hulle hulle veel daaroor bekommer het nie. Hulle het eerder simpatiek gelyk. Hul verbleikte uniforms het gemaklik aan hulle gesit en hulle was selfversekerd – deurwinterde veterane.
Ons het grappies gemaak en hanswors gespeel – humor, die handige weerligafleier. Op Oudtshoorn is ons in soort van vierkantige bondels ingedeel en na verskillende sinkgeboue aangejaag. Dis bungalows genoem – ons tuiste vir die afsienbare toekoms. Vroeg, baie vroeg die volgende oggend, is ons na die store geneem sodat goed soos balsakke (gróót togbags), stewels en allerhande kledingstukke (alles bruin of bruin-valerig – die sokkies en onderbroeke was ’n soort kotsgroen) aan ons uitgereik kon word. Die hele hoop goed is in ’n groot donkergroen trommel gegooi en van daar moes elkeen die onmenslik swaar vrag tot by sy bed kry.
Ons bungalow was die eerste een langs die paradegrond. En die verste van die stoor af. Ek was skoon paniekerig toe ek sien wat ek alles moes dra en boonop oor ’n afstand wat soos etlike kilometers gelyk het. Dit was egter niks in vergelyking met wat spoedig sou kom nie. Natuurlik het ons groot kak verwag, maar ons het toe nog nie geweet wat kak regtig beteken nie.
Ons korporaal was nie ’n slegte ou nie. Dis die luitenant wat ’n drol was. Hy wou glo as ’n PF aansluit. Vir sý soort was die woorde “motivering” en “vernedering” sinonieme. Gelukkig was daar darem enkeles wat mensliker was. Ek sou gou agterkom dat hulle in die minderheid was en deur die onnosel massa teruggehou is. In enige weermag is dit bloot ’n gelukskoot as ’n Napoleon of ’n Rommel dit ooit maak tot by die range waar hulle hoort.
Maar miskien is ek bevooroordeeld. Ek sou nooit eens korporaal haal nie. In elk geval, ons “gawe” korporaal is gou vervang met ’n aap wat die spreekwoordelike bloedtoets sou dop. Die luitenant het blykbaar die eerste korporaal gaan aankla omdat hy te sag met die troepe was. En toe kry ons Homo Erectus in sy plek … dit was sweerlik al wat hy goed kon doen – regop staan.
Ek was gou in die moeilikheid by HE Rectus, vermoedelik weens die befaamde siekverveelde uitdrukking op my bakkies, maar moontlik ook omdat ek hom weerspreek het. Ons was eenkeer op die paradegrond besig om sand tot snuif te trap en laasgenoemde tweestreepgedierte het ons verseker dat niemand hóm enigiets van dril kan vertel nie.
In een stadium weet hy te vertel dat mens jou régtervoet inslaan wanneer jy op aandag kom. Ek het nie op daardie oomblik na hom geluister nie, want ek was net in liggaam daar. Waar my gees was, weet ek nie, maar dit was op ’n aangenamer plek. Toe hy “AAAANDAG!” skreeu, slaan ek my linkervoet in, soos ons in skoolkadette geleer het. Ek het uiteindelik die regte voet onthou, maar nou ontstel dit die mannetjie skynbaar.
Ou Rektussie was skoon oorstelp van gretigheid om my ’n “opfok” te gee. Hy het smalend gevra of ek nie “uit voel” omdat ek die enigste een op die ganse paradegrond is wat nie my regtervoet ingeslaan het nie. Dit was op dié punt wat ek effens wakker geskrik het. “Umm, nee, korporaal, want mens slaan jou línkervoet in.”
Eers het hy amper bewusteloos van woede geword. En toe drop die pennie: Jííssiiis, die troep is reg!
Die weermag se wette is egter in beton gegiet en laat allermins toe dat mindere range reg kan wees. Van die volgende paar uur kan ek nie veel onthou nie. Ek weet wel: Dit. Was. Nie. Lekker. Nie.
Toe moes ons die rangstrukture leer. Ons het sakboekies gehad en moes daarin neerskryf wat die instrukteurs ons geleer het. Dis nou as jy nie te besig was om te hardloop of te marsjeer nie. HE Rectus het ons vertel van die onderkorporaals en die veldmaarskalke en alles tussenin. Hy het blykbaar gedink dit was moeilike goeters daai en dat dit sy kans sou wees om my terug te kry. Op ’n dag vra hy my toe met groot vertoon om die spul te resiteer.
Wat hy nie geweet het nie, was dat ek al oorlog-comics gelees het van nog vóór ek skool toe is en nie so onnosel was as wat ek dalk gelyk het nie. Bygesê, ons weermag het gelukkig ook die Britse rangstruktuur gebruik, behalwe vir die rang van kommandant (wat eers later deur luitenant-kolonel vervang is). Ek het al die range foutloos opgesê.
Later het ek toevallig gehoor hoe hy aan ’n ander streepdraer vertel van die genius in sy peloton. Die feit dat hy my verpes het, het hom nie verhinder om krediet te probeer neem vir die “verstommende vermoëns” van “sy” troep nie.
Die kersie op die koek was egter die kamoefleeroefening. Rektussie het ons na ’n stukkie Klein-Karoo geneem wat amper al Karoo was. Daar was nie juis veel bossies nie. Hy het klaarblyklik nie uit sy paradegrondblaps geleer nie en het gespog hoe goed hy ’n terroris agter enige en elke bos sou kon raaksien.
Hy het ons vertel van die foolproof tegniek waarmee ’n mens dié soort ding doen – terwyl jy die bosse scan kyk jy glo van regs na links, in stede van links na regs. Hy het verduidelik dat ’n mens met hierdie gatagterstevoor-tegniek deegliker sien. Ek het gewonder of die Joodse troepies (wat in Hebreeus van regs na links lees) ook by sy tegniek baat sou vind.
Nietemin, ons is aangesê om binne 20 tellings skuilplekke te kry. Hy sou daarna omdraai en van waar hy staan, kyk waar elke troep wegkruip. Ek was nie baie entoesiasties oor die wegkruipery nie en toe die stof wegwaai, sien ek dat elke bruikbare bossie reeds beset is. Daar was nog een bossie vlak voor Rektussie, wat nog hard aan die tel was. Al wat ek kon doen was om die hiding-in-plain-sight-beginsel te omhels en agter die einste bossie te gaan lê met my voete so veel as moontlik in lyn met sy sig. Om dinge vir hom effens moeiliker te maak, het ek so in die lê stof oor my stewels geskop, stadig, dat hy nie die stof sien nie, en dat ek nie moet nies nie.
Toe begin onse Hawkeye die troepies uit te wys. Een vir een het hulle by hom gaan staan. Op hul pad vorentoe het sommige moedswillig op my getrap. Ek het intussen gemaak soos die groot voëls van daardie omgewing en my kop maar net so diep as moontlik in die grond gedruk.
Stadig maar seker het ek besef dat hy, ou selfverklaarde Valkoog, my wragtig nie sien nie. Stilte. Ek het nie geroer nie. Later was daar ’n ongemaklike rondtrappery en selfs ’n onderdrukte gegiggel. Uiteindelik het hy bes gegee en gevra dat ek opstaan, anders was ons seker nou nog daar. Sy verleentheid het hy darem vir homself gehou en dit nie op ons uitgehaal nie.
Ai, as ons korporaal tog net buite die boks wou dink. Maar hoe kan jy ook as jy self so vierkantig is.
Basies was nie net oor dril, skoene politoer en uitskel nie. Daar was ook ’n sosiale element. Ons is immers toegelaat om kerk toe te gaan, sommer al die eerste Sondag nadat ons op Oudtshoorn aangekom het. By die kerk was daar ’n samedromming van pelotonne van oor die hele basis, met instrukteurs wat teen dié tyd al net so vaak en moerig soos die troepe was. Hulle het in ’n bondeltjie voor die kerk gestaan terwyl die troepe in hul squads gewag het.
Dit was nie lank nie of een van die korporaals roep my. Ek liek-lak tot by hulle,