Die ou vrou en die priester en ander verhale. Cecile Cilliers
om van hulle stiltetyd ook gebedstyd te maak.
Self is sy gewoond om feitlik deurlopend met haar Skepper te gesels, asof Hy hom met haar elke doen en late bemoei, hoe onbelangrik ook al. Sy onthou dat sy in ’n Engelse roman van ’n karakter gelees het who was the kind of pious woman who prayed that her soufflés would not fall flat…Hoe snedig ook al die bedoeling van die skrywer, kan sy haar met die sentiment van die karakter vereenselwig. Sy bid maklik oor die kleinste, onbelangrikste dinge.
En in hierdie oomblik praat sy God aan oor die kerk – háár kerk, én haar man s’n, maar seer sekerlik tog ook God s’n. En die kerk het haar wéér (die wrewel dik in haar gemoed) in die steek gelaat.
Stuur asseblief, het sy vir die wit moedergemeente geskryf, stuur asseblief tog die een en ander vir ons kerkbasaar. Veral klere is altyd gesog, het sy bygevoeg, maar enigiets sal welkom wees om ’n bietjie geld uit ons gemeenskap hier te trek. Die klein sendinggemeente moet ook iets probeer bybring. Die sendelingpredikant is wit, ’n produk van die kweekskool, sy kollega is ’n swart eerwaarde. En hulle trek noustrop op die bietjie geld wat van die moedergemeente af kom. Daar is immers die twee huishoudings wat hier op die sendingstasie versorg moet word, en die gemeente strek ver en wyd die platteland in. Daar word baie gereis. Daarby wil die kerkraad en die gemeente tog so graag kerk bou. Die kinders, wat heelweek in die skoolbanke sit, het nie lus om dit Sondae ook te doen nie. Maar dit is die enigste bruikbare ruimte, die skoolsaal met die rye skryftafels.
Sy begin die goed bymekaarmaak. Daar is ten minste, dink sy, nie weer ou teesakkies by nie, die vorige keer nogal met ’n nota: net een keer gebruik. Die ou onderklere, die stukkende sokkies, die uitgerekte truie, die uitgetrapte skoene, dié is weer almal daar. En die kinders…Elke keer as die krat van die spoorwegbus afgelaai word, hoop sy op ’n sokkerbal of ’n krieketstel of miskien ’n pop of twee. Maar daar is selde iets vir die kinders, behalwe verbleikte klere.
Wat was die naam nou weer van die sendelingdogtertjie wat altyd so op ’n pop gehoop het as die teekas kom? P…iets. Maar al wat ooit vir ’n kind bedoel was in so ’n teekas, was twee krukke, klein genoeg vir ’n kind. En Pollyanna – dis haar naam, Pollyanna – was so dankbaar dat sy hulle nie nodig gehad het nie!
Soveel dankbaarheid het die predikant se vrou vanoggend nie. Dis maar goed dat die basaar verby is, want sy sou haar skaam om sulke gemors – weer die lelike woord – op ’n basaartafel te sit.
Sy staan op om die laaste goed uit die krat te haal, en heel onder uit die kis kom daar ’n trourok. Sy tel dit op, skud dit uit, en snak na haar asem. Die oestersatyn glim in die sonlig wat deur die noordevenster val, om die soom is kant met pêrels geborduur. Die hals is nie oordadig laag nie, en om die skouers is daar ’n sjaalkraag van ’n sagte sy-organdie. Sy is nie seker van die name van die stowwe nie, weet net dis een van die mooiste kledingstukke wat sy al ooit gesien het. En dit in ’n sendelingskrat…Sou die bruid dit graag vir liefdadigheid wou skenk omdat sy so gelukkig getroud is, of het sy klaar stry gekry en uit nyd die rok weggemaak? Of dalk is sy dood, en haar man het dit aan die kerk geskenk?
Sy kry lag vir haar vergesogte gedagtes, tel die rok hoër op om mooi daarna te kyk, en voel weer die misnoeë van vroeër: mooi of nie, wat is sy veronderstel om met die rok te máák?
Twee kinders van tien storm die vertrek binne, hardloop deur kombuis toe, en drink dors water uit die kraan. Dan kom hulle na haar toe, stowwerig gespeel, glimlaggend, kinderlik onwetend, vol blydskap oor die dag, oor hulle vriendskap, oor die vreugde van speel.
O, roep Annetjie, sy tol ewe opgewonde in die rondte. Kom kyk, Nomsa, daar’t weer ’n krat gekom! En dan, versigtiger, miskien met ’n onthou van ander kiste, ander teleurstellings – Is daar iets vir óns, Mamma?
Nee, begin Selma, en toe sy sien hoe die twee gesiggies val, voeg sy op ’n ingewing vinnig by: Maar hier’s ’n rok waarmee julle mag speel. Net nie buite nie, hoor. Dis ’n binne-rok. Ek wil nie die soom vol stof sien nie. Sy hoor hoe haar waarskuwing die plesier van die geskenk oorskadu – maar julle kan van my skoene aantrek, as julle wil, en van my krale daarby dra…
En speel het hulle gespeel. Vir dae aaneen was die een die koningin, die ander haar slaaf, dan was dit weer trou-trou, en dan het hulle met oorgawe die Bybelse verhale vertolk, met koningin Ester of die verleidelike Batseba, selfs die ryk koning Salomo in die hoofrolle, almal geklee in die wonderlike rok. Veral toe die reënseisoen kom, was die rok ’n seën, want die kinders het sonder kla binne gebly en mekaar met die dra van die trourok geamuseer. En Selma se aanvanklike bitterheid het ’n dankbaarheid geword – dankie, Here! – vir die trourok onder uit die krat.
Totdat die reën een agtermiddag lig en die son uitkom en die twee kinders jillend die huis uitstorm, Annetjie nog in die trourok. Selma roep om te keer, maar hulle hoor haar nie, en sy werk eers die laaste steke van ’n stukkie borduurwerk, gaan dan uit om hulle terug te roep. Net betyds om te sien hoedat haar kind uit die boom val…
Nomsa staan soos een wat deur die weerlig geslaan is: Ma-Selma, Ma-Selma, dit was die rok, die rok het haar gepootjie.
Selma hoor haar skaars. Hardloop, sê sy. Hardloop, Nomsa, gaan roep jou mamma.
Terwyl sy wag, kniel sy by die stil lyfie van die kind, bang om haar aan te raak of te skuif. Sy weet sy kan dalk onwetend skade doen. Pulane sal weet. Nomsa se ma sal weet.
Annetjie lê doodstil, haar oë toe, maar Selma sien ’n ligte fladdering, en sy bid soos sy nog nooit gebid het nie. Verby is die formele gebede van die bidure, verby die skietgebedjies, verby selfs die deurlopende gesprek met God. Met ’n gebed wat by haar wil uitskeur, pleit sy by die Skepper van die heelal, by die Almagtige, by Hom wat alles kán – O Here, die Skepper van hierdie kind, mý kind – om haar lewe te red.
Pulane kom met twee manne met ’n draagbaar, en hulle tel vir Annetjie versigtig op die draagbaar, sit haar ewe versigtig op haar bed. Maar Pulane se gesig is ernstig. Sy’t hard geval, Selma, sê sy. Waar is die Moruti?
Selma se stywe lippe wil nie klanke vorm nie. Sy beduie net met haar kop na buitentoe, na vér toe. Danie en Simon is vroeg saam uit.
’n Dokter? vra sy uiteindelik vir Pulane. Kan ons haar hospitaal toe neem?
Die hospitaal is veertig kilometer weg, en Pulane skud haar kop. Ek dink, sê sy, en sy praat asof met ’n kind, ek dink haar nek is gebreek…
’n Kort rukkie nog gaan Annetjie se bors liggies op en af, die ooglede fladder, maar gaan nie oop nie, en skielik, met ’n laaste sug, is alles oor.
Nomsa huil ontroosbaar in haar ma se arms, en Selma hoor ’n geween in haar eie kop, ’n geweeklaag soos dié van die vroue van Rama, maar geen geluid kom oor haar lippe nie, dit bly net so klink en weerklink in haar kop.
Hulle het die trourok se lang ritssluiter afgetrek, die rok van die kind se lyfie gestroop, en Selma het dit woedend – woede om die wolf van wanhoop buite die deur te hou – in ’n hoek van die vertrek gegooi. Later, toe alles verby was, het sy dit in ’n kas gestop.
Nomsa het die trooskind geword. Sy het Selma Mamma begin noem (haar eie ma het Mapulane geword) en sy het smiddae ná skool by haar haar huiswerk kom doen, soms vir haar ’n veldblommetjie gebring. Oor Annetjie of die trourok het hulle nie gepraat nie. Maar die samesyn kon ook net so lank aanhou, toe moes Nomsa weg, hoërskool toe, en dit was vir Selma opnuut ’n afskeid. Sy sou die ander kind van haar nou net naweke sien.
Gebind deur die dood van hulle kind, het sy en Danie nader aan mekaar begin groei; hulle gesamentlike rou het die huwelik versterk, het Selma gedink. En nog steeds onwrikbaar in haar geloof – ek kan nie ophou gló nie, het sy vir Danie gesê, geloof is soos my asemhaling – het sy God vir dié klein genade gedank.
Maar soos die gezoem van bye in ’n korf, die geronk van verkeer in die middestad, het die geween in haar kop nie end gekry nie. Dis tinnitus, het die spesialis gesê toe sy gaan hulp soek het. Raak daaraan gewoond, of skakel dit met “wit geruis” uit – oorfone met musiek, of die geluid van die see, miskien…
Sy het haar kondisie gelate aanvaar, die gedruis het tweede natuur geword; sy was oortuig dit was haar liggaam se manier om oor