Повестьлар һәм хикәяләр / Повести и рассказы. Мирсай Амир
күрә дә без, бакчага төшкән вакытта гына түгел, урамда, яланда очрашырга туры килсә дә, Ибрайны күрү белән, ерактан ук кача торган идек. Ләкин көтелмәгән бер вакыйга миңа Ибрайның бөтенләй икенче кеше икәнлеген танытты.
Җәйнең ямьле көннәренең берендә алты-җиде малай бергәләшеп, тыкрык башыннан ук күлмәкләрне сала-сала, Агыйдел буена төшеп барабыз. Бакчага төшү гадәткә үк кереп киткән булган, күрәсең. Тешсез Ибрай тыкрыгыннан тыныч кына үтеп китү ничектер килешми дә кебек тоела. Чират буенча ул көнне бакчага мин керергә тиеш идем. Башка малайлар, кешедә шик тудырмас өчен, билләреннән алышып кочаклаштылар да, бөтен тыкрыкны иңләтеп җырлый-җырлый, Идел буена төшеп киттеләр. Мин бер малай белән читән буенда калдым. Иң әүвәл тирә-якны, аннары бакча эчен бик җентекләп караганнан соң, әкрен генә читән аша төштем. Иптәшем, читән буенда үскән алабуталар арасына посып, тыш якта калды. Бакча эченә төшкәч, иң элек чөгендер түтәлләрен, аннан соң суган, шалкан, торма түтәлләрен һәм кәбестә җирен узып, безне иң нык кызыктыра торган кыяр түтәлләре арасына килеп җиттем. Тирә-якта беркем дә күренмәүгә карамастан, кул-аякларым дер-дер калтырый, йөрәгем леп-леп тибә… Читтәге түтәлләрдә юньле кыярлар күренмәгәч, тагын да эчкәрәк кердем. Тәгәрәшеп яткан бәләк-бәләк сары кыярларны өзеп, итәгемә тутырдым. Инде ук җитезлеге белән читәнгә табан атылам дигәндә генә, кыяр түтәлләрен әйләндергән куе кабак яфраклары арасыннан Ибрай үзе килеп чыкты. Урынымнан да кузгалырга өлгермәдем, итәгемнән эләктереп тә алды. Аның куллары шул минутта миңа саженьнан да озынрак төсле тоелды. Билгеле, мин капкынга төшкән күсе шикелле акыра, тыпырчына башладым. Ләкин юкка тыпырчынганмын. Гаҗәбемә каршы, Ибрай миңа тимәде. Тимәде генә түгел, мине мактап, әллә нинди акыллар өйрәтеп, кыйнаганнан да яманрак хәл эчендә калдырды:
– Молодец икәнсең, энекәш, – диде, – Сәмигулла малаемы син? Әле бер малайның да бу тикле эчкә керергә батырлыгы җиткәне юк иде, – диде. Әни сөйгән төсле йомшак итеп аркамнан сөеп куйды: – Ләкин, энем, – диде, – синең кыяр ашаганың юк, ахры, тәмен белмисең, ахры, әле син кыярның, – диде. – Андый кыярлар тәмле булмый ул, – диде, минем итәгемнән коелып җирдә яткан эре сары кыярларга төртеп күрсәтте. – Картайган кыярлар алар, орлык кыярлары. Кил әле монда, мин сиңа тәмлесен күрсәтим, – диде, мине, үз артыннан ияртеп, түтәлләрнең аргы башынарак алып барды. Ул минем итәгемне ычкындырган иде инде. Шунда качкан булсам, билгеле, аңа тоттырмыйча, читән аша чыгып өлгерергә дә кулымнан килгән булыр иде, ләкин ниндидер билгесез көч ирекле-ирексез аның артыннан иярергә, ул ни кушса, шуны тыңларга мәҗбүр итте мине.
Ул, яфрак араларыннан эзләп, кечкенә-кечкенә ямь-яшел кыярларны чеметеп кенә өзә, үзе һаман минем белән сөйләшә, миңа акыл өйрәтә: «Кыярны аны, синең кебек, тамыры белән йолкып чыгармыйлар, менә шулай ипләп кенә өзәләр, болай өзсәң, менә бу солы бөртеге кебек кенә кыярлар да бер-ике көннән тагын ашарлык булалар», – ди.
Ул өзгән кыярлар чынлап та бик тәмле булып чыктылар. Мин аның