Сайланма әсәрләр / Избранные произведения (на татарском языке). Ахсан Баян
бөтенләй ят тоелган, әмма бәхетле икәне сизелеп торган дөньяга аяк атлавын, узган тормышка – әнисе дәверенә килеп керүен һәм аны монда барыбер табачагын күңеле белән сизде.
Авыл өе.
Сул якта – челтәрләр капланган ак мендәрле карават, уңда – мич белән кушылып киткән бүлмә. Каршыда – өстәл. Сурәтләр – бер карасаң таныш кебек, бер карасаң – әллә ничек, чит илгә килеп чыккан кебек. Чит-ят җирләрне күрер өчен, адәм балалары махсус сәяхәтләргә китә. Һич югында (бабасын күрү бәхетен әйтеп тә тормастан), дөнья белән танышлыгы артыр.
– Бабай кайда соң?
– Хәзер кайтып җитә, – дип, кыз чатнатып русча әйтте дә, рамдагы сурәтләр каршына якын ук килеп: – Монда синең әниең дә бар, тапсаң – үзеңә! – дип елмайды.
Әллә егет моңаеп калмасын дип юри шаярта, әллә фаҗигане аңлап җиткерми бу бала. Тәбрик аңа ышанырга да, ышанмаска да белми аптырап калганга, кызның чаялыгына капма-каршы буларак, Сөембикә апасы кайгылырак төстә әйтә куйды:
– Синең әниең шунда, балам.
– Кайда? – Әйе, могҗиза көтүе юкка түгел аның! Тәбрик, шуңа ышанып, түргә узды. Тик кыз тагын рамга таба баш изәгәч, йөзе тагын үзгәрде. – Ә?.. рәсемдә?..
– Тапсаң – үзеңә!
Кызның яхшы ниятенә, аңа борчылырга ирек бирмәскә тырышуына инде чынлап ышанган Тәбрик барыбер елмая алмады. Кыз таләп иткән шаянлыкны бөтенләй читкә какмаса да, кыяфәте җитди булып кала бирде:
– Мин үземә ошаганын сайлыйм, алайса, иң яхшысын.
– Ал, ал!
Хатын-кыз рәсемнәре ике рамда да күп иде. Ләкин ул беренче рамда үзенә тәмам ошаганны тапмады да икенче рамга текәлде. Һәм менә… аның әнисе! Ап-ак челтәр шәл ураган япь-яшь хатын. Шәл астыннан чем-кара чәчләре күренеп тора. Уйчан күзләр, моңсу йөз мең төрле мәгънә һәм хис сирпеп карый. Тере шикелле. Чак кына түгәрәк, чак кына озынчарак ягымлы, таныш йөз! Тып-тын өй эчен шул ягымлы йөз җылыта икән! Менә хәзер кузгалыр да, рамнан чыгып, улын кочар!..
Ләкин ул ни өчендер кузгалмый. «Әнием, чыга алмыйсың шул кара рам эченнән, син анда – мәңгелек тоткын…»
– Минем әнием!
Келт-келт иткән сәгать тавышы йөрәкләрнең тынгысыз тибешен саный. Санап кына да калмый, кайгыны кадак итеп йөрәккә кага. Хәтта Гөләндәмнең сабый күзләреннән дә әллә нинди тирән моң сирпелә иде бу минутларда. Шуны сиздермәс өчен, һаман шаярырга тырышкан була үзе:
– Син аны ничек таныдың?
Егетнең тиз генә җавап бирмәсен сизеп, Сөембикә апасы үзе аңлатырга тиеш тапты:
– Төскә үзе дә нәкъ әнисе бит.
– Юк, минем әнием чибәр…
– Син аңа охшагансың, суйган да каплаган! – Бу юлы инде кыз чын күңелдән шатланды.
– Сез аны миңа бүләк итмәссезме?
– Шулай килештек ич, син аны отып алдың, – диде Гөләндәм. Һәм, ни әйтер дигәндәй, әнисенә карады: – Бу рәсеме берәү генә инде дә… Әйе бит?
– Берәү генә булса да… Ул аңа тиеш. Рамны куптарып тиз генә урындыкка куйгач, Сөембикә җәһәт кенә карточканы алды да Тәбриккә сузды һәм онытыла язган фикерен очлап куйды: – Ана – иң башта баланыкы ул.
Тәбрик рәсемне кулына тоткач, Гөләндәм таш сын булып тын калды