Hekayələr. Фазиль Искандер
olsun, – dedi, – yəni indiyə kimi itirdiyimiz oğlanlar bizdən əskik idi?
Hə, gördüm bu xına daha o xınadan deyil. Ancaq özümü o yerə qoymadım. Biz cəbhəçilər belə söhbətləri sevmirdik. Əgər təyyarəçi qəmlənib burnunu sallayırsa, deməli, o, bugün-sabahlıqdır.
– Əlbəttə, yox, – dedim. – Ancaq müharibə qurtarır, belə bir vaxtda öz günahı üzündən həlak olmaq axmaqlıq olardı.
O harası isə ağrıyırmış kimi üz-gözünü turşutdu və dedi:
– Sən daha mənim haqqımda yalan danışmaya bilərsən. Bu gün, deyəsən, qəsəbədə onu gördüm, o da məni gördü.
– Bəsdir, – dedim, – gicləmə. Bu axşam gedək onlara. O yazıq əriyib gedir.
– Yox, – dedi, – mən getməyəcəm.
İndi də mənliyi, ay nə bilim daha nəyi ona mane olurdu. Aleksey məğrur oğlan idi, göydə o heç kimə aman vermirdi, ancaq komandanlıq qarşısında qorxu onun təbiətində idi.
Bəli, həmin axşam mən yenə də yeməkdən-içməkdən götürüb qızların yanına getdim. Yuxarı qalxdım, heç fikir də vermədim ki, dəhlizdəki böyük güzgü yerində deyil. Həmişə oturduğumuz otağa girəndə bacıların ikisi də üstümə atıldı. Mənim Katyam elə bil cin atına minmişdi. Qretanın üzü isə sevincdən alışıb-yanırdı. Mən fikirləşdim ki, bəlkə, Alyoşa günorta mənsiz bura gəlib.
– Mayor ist dib! – Katya qışqırırdı, yəni mayor oğrudur, əli ilə də otağı göstərirdi. – Mayor hap-hap.
– Ya, ya, – Qreta sevinclə təsdiq etdi və boş otağı göstərdi.
– Mayor ist dib! Mayor ist nixt gestapo! Zaqe Alyoşa!
Yəni Alyoşaya deyərsən.
– Bu biabırçılıq! – qoca qışqırdı. – Antifaşistin ev hap-hap.
İndi bütün bunlar gülməli səslənir, ancaq o vaxt bu biabırçılıqdan mənim damarlarımda qanım dondu. Əlbəttə, belə şeylər olurdu, biz hamımız bunu bilirdik. Amma bir var, kimisə haradasa qarət edələr, bir də var, qarət olunanı şəxsən tanıyasan, üstəlik, bu adamlar sənin havadarlığına ümid bəsləyən köməksiz qadınlar ola. Mən hələ ömrümdə bu cür xəcalət çəkməmişdim.
Üstəlik, Qreta sevincindən özünə yer tapa bilmirdi, onun nur saçan gözlərinə baxmaq olmurdu. O elə fikirləşmişdi ki, əgər mayor onların evini qarət edibsə, deməli, o, enkevededən deyil və əgər belədirsə, Alyoşa üçün qorxmağa dəyməz. Ona necə başa salasan ki, hər şey olduqca mürəkkəbdir, baxmayaraq ki mayor doğrudan da qərargah tulası idi.
Mən indi başa düşdüm ki, niyə mayor gecə saat üçdə motosikletdə fırlanır: göz qoyurmuş harada nə var. Yalnız buna görə o bizi satmayıb.
Mən Qretaya söz verdim ki, Alyoşaya hər şeyi danışacam, qocaya da yalandan dedim ki, mayordan şikayət edəcəyəm. Axı onları birtəhər sakitləşdirmək lazım idi. Qızlar haradansa ayağı qırıq kətillər tapıb gətirdilər. Biz əyləşib şam etdik və mən qoca ilə möhkəm içdim.
O biri gün mən hər şeyi Alekseyə danışdım. O, deyəsən, bir az canlandı.
– Yaxşı, – dedi, – sabah gedib vidalaşarıq. Deyəsən, bugün-sabah bizim yerimizi dəyişəcəklər.
Ancaq biz qızlarla vidalaşa bilmədik. Bizi elə həmin gecə başqa yerə keçirdilər. Yeni aerodrom həmin yerdən iki yüz kilometr aralı yerləşmişdi.
Alekseyin rəngi-ruhu hələ də öz yerinə gəlməmişdi və mənə həmişə elə gəlirdi ki, o, mütləq həlak olmalıdır. Elə həmin gün o yaralananda, sözün düzü, mən rahat nəfəs aldım. Yara yüngül idi və bir azdan onu Rusiyaya hospitala göndərdilər.
Bu dəfə biz kiçik bir şəhərdə yaşayırdıq. Bir dəfə yoldaşlarla kafeyə getmişdik. Ordan çıxıb girişdə dostumuzu gözləyirdik. Birdən yoldaşlarımdan biri dedi:
– Kamal, o alman qızı gözünü səndən çəkmir.
Baxıb gördüm ki, bizdən bir on beş metr aralıda xoşsifət bir qız dayanıb mənə baxa-baxa gülümsəyir. Mən bir az, əlbəttə, sərməst idim, gic kimi mən də gülümsədim, özüm də ona yaxınlaşıram ki, tanış olum.
Aman Allah, bu ki Katyadır! Necə olub, mən onu tanıya bilməmişəm! O, palto geyinib, başına papaq qoymuşdu, mən onu belə paltarda görməmişdim. Sən demə, məni axtarırmış!
Bəli, mən dostlarımla xudahafizləşib yenidən kafeyə girdim.
– Qreta necədir? – soruşdum.
– O, Qreta trauriq, – deyə ah çəkib başını buladı.
Mən başa saldım ki, Alyoşa yaralanıb, onu arxaya göndəriblər. Biz Katyanın qonaq qaldığı bir qadının evində gecələdik. Gecə o, bir neçə dəfə ağladı, ah-uf elədi, elə hey deyirdi:
– Şikzal…
Yəni tale. Mən hiss edirdim ki, o nə isə demək istəyir, ancaq cürət eləmir. Səhər duranda, nəhayət, dedi ki, hamilədir. Altdan-yuxarı öz ağıllı, diqqətli gözləri ilə baxıb soruşdu:
– Kinder?
Mən ona nə cavab verə bilərdim?! Necə başa salaydım ki, bu onun üçün mayoru qovmaq deyil, burda məsələ başqa cürdür, daha mürəkkəbdir.
– Nayn, – dedim və o, başını aşağı saldı.
Elə həmin gün biz ayrıldıq və mən onu bir daha görmədim. Alekseylə isə biz otuz ildən sonra bizim alayın veteranlarının görüşündə rastlaşdıq.
Ölkənin hər tərəfindən gəlmiş veteranlar bir mehmanxanada yerləşmişdilər. Həmin axşam mehmanxananın restoranında indi general rütbəsi almış keçmiş alay komandirimiz başda olmaqla veteranların ziyafəti olmalı idi. Bütün bu müddət ərzində mənim Alekseydən xəbərim olmamışdı, heç bilmirdim sağdır, yoxsa yox.
Nömrəmi alıb aşağı, inzibatçının yanına düşdüm. Soruşdum ki, Aleksey Starostin adında adam gəlib, ya yox. O öz kitabına baxıb başını tərpətdi: bəli, gəlib, filan nömrədə yaşayır.
Ziyafətə iki saat qalmış onun otağına qalxdım. Aman Allah, vaxt bizi nə günə salırmış! Məgər mən özüm kimi saçı tökülmüş bu keçələ başqa yerdə rast gəlsəydim, onda uzaq qırx dördüncü ildə qırmızı salxımlı Prussiya quşarmudunun budağını qıran o cavan, gözəl-göyçək təyyarəçidən bir nişanə tapa bilərdimmi? O isə mənə baxır, əlbəttə, tanıya bilmirdi, yəqin, fikirləşirdi ki, bu keçəl gonbul, görəsən, məndən nə istəyir! Yalnız mən güləndə tanıdı.
– A-a-a, Kamal! – dedi. – Qaflan dişlərdən başqa heç nə qalmayıb.
Bəli, biz qucaqlaşdıq, öpüşdük və mən onu öz otağıma apardım. Mən özümlə yaxşı «İzabella» götürmüşdüm. Oturduq, içdik, köhnə günləri yada saldıq. Əlbəttə, fraularımız da yada düşdü.
– Ah, Qreta! – o dərindən ah çəkdi. – Sən təsəvvür eləmirsən, o mənim üçün nə demək idi! Sən təsəvvür eləmirsən, Kamal! Sonra mən ordudan tərxis edildim, evləndim, sərnişin təyyarəsində uçdum; sənin kimi, mənim də iki uşağım var. İndi dispetçer xidmətinin rəisi işləyirəm,