Hekayələr. Эрнест Сетон-Томпсон

      Hər il noyabrda bütün dəstə cənuba uçur ki, müdrik Gümüşxalın başçılığı altında yeni ölkələrlə, təzə yemlə tanış olsun.

      Qarğa yalnız gecə sarsaq olur və yer üzündə onun üçün təhlükəli bircə quş var, o da bayquşdur. Qaranlıqda bayquş ulartısı eşidiləndə qarğaların bütün vücudunu dəhşət götürür. Bayquşun hətta lap uzaqdan gələn ulartısı da qarğaları qorxudur. Onlar həmin dəqiqə başlarını qanadlarının altından çıxarıb oturur, bütün gecəni bu səsə qulaq verərək tir-tir əsirlər. Bərk şaxtalar düşəndə hərdən qarğaların gözü donur. Əgər qarğa başını qanadının altında gizlətməsə, kor olar.

      Səhər açılanda qarğaların da cəsarəti qayıdır. Kefi kökələn quşlar meşələri dolaşmağa çıxır. Ulartısı ilə onları qorxutmuş bayquşu tapıb ya öldürür, ya da yarımcan edib, azı, iyirmi mil qovurlar.

      1893-cü ildə qarğalar həmişəki adətlərinə uyğun Kestl Franka gəldilər.

      İki gün sonra, dan yeri söküləndə onların arasında çaxnaşma başladı. Mən quşların nədən həyəcanlandığını öyrənmək üçün evdən tez çıxdım və birdən qarın üstündə küləyin sovurduğu bir neçə qara lələk gördüm. Küləyə qarşı getdim ki, bu lələkləri haradan gətirdiyini bilim və tezliklə bir qarğanın qanlı leşinə rast gəldim; yanında iri caynaqların qoşa izi vardı və bu iz mənə qarğanı bayquşun öldürdüyünü söyləyirdi. Burada baş vermiş döyüşün izləri hər tərəfdə görünürdü. Lakin quduz qatil, görünür ki, bədbəxt qarğadan qat-qat güclü idi. Onu oturduğu budaqdan gecənin zülmətində qapmışdı, qaranlıq isə düşmənə əməlli-başlı müqavimət göstərməyə imkan verməmişdi.

      Mən quşun qalıqlarını çevirdim.

      Birdən onun başını görüb qeyri-ixtiyari qışqırdım.

      Əfsuslar olsun ki, bu, köhnə tanışım Gümüşxalın başı idi!

      Gümüşxalın uzun, bütün dəstəsi üçün faydalı həyatı bitdi. Yüzlərcə cavan qarğanı qoruduğu bayquş öldürdü onu.

      Şəkərdağ təpəsindəki köhnə yuva boşaldı. Qarğalar yazda elə əvvəlki kimi Kestl Franka gəlirlər, lakin məşhur başçıları daha onlarla deyil. Onun ölümü ilə qarğaların sırası yaman seyrəlməyə başladı və çox güman ki, tezliklə neçə əsrlərdən bəri əcdadlarının yaşadığı, həyat dərsi aldığı şam meşəsində qarğaların kökü tamam kəsiləcək…

      SNAP2

      (bulteryerin əhvalatı)

      İlk dəfə onu axşamın ala-toranında gördüm.

      Səhər tezdən məktəb yoldaşım Cekdən bir teleqram aldım:

      “Sənə gözəl bir küçük göndərirəm. Onunla nəzakətli ol. Nəzakətsiz adamları xoşlamır”.

      Cekin elə bir xasiyyəti vardı ki, mənə küçük yerinə cəhənnəm makinası da göndərə bilərdi, quduz safsar da, odur ki bağlamasını bəlli bir maraqla gözləyirdim. Bağlama gəlib çıxanda gördüm ki, qutunun üstündə belə yazılıb: “Təhlükəlidir”. Qutunu azacıq tərpədən kimi içərisindən deyingən bir zingilti eşidilirdi. Üzərində barmaqlıqlar düzəldilmiş deşikdən baxanda mən pələng balası deyil, adi, ağ bulteryer küçüyü gördüm. O məni dişləməyə can atır, elə hey mırıldanırdı. İtlər iki tonda mırıldana bilirlər: birincisi, bəm, sinə səsiylə – bu, nəzakətli xəbərdarlıq, ya da nəyəsə qürurlu bir cavabdır; ikincisi, ucadan, yüksək tonda – bu isə hücum ərəfəsində sonuncu söz anlamı daşıyır. Mən bir itbaz kimi elə fikirləşirdim ki, bu heyvanları idarə edə bilirəm. Odur ki yükdaşıyanı buraxıb cib bıçağımı, çəkicimi, baltamı və alət yeşiyimi, ocaq maşasını çıxarıb barmaqlıqları sökdüm. Körpə şeytan balası çəkicin hər zərbəsinə qəzəbli mırıltıyla cavab verirdi və yeşiyi böyrü üstə çevirən kimi birbaş ayaqlarıma tərəf cumdu. Əgər balaca pəncəsi məftil tora ilişməsəydi, işlərim fırıq olacaqdı. Onun boyu çatmayan masanın üstünə dırmaşıb küçüyü sakitləşdirməyə cəhd göstərdim. Mən həmişə heyvanlarla danışmağın tərəfdarı olmuşam və deyirəm ki, bircə söz belə anlamasalar da, onlar bizim söylədiklərimizin, niyyətlərimizin əsas qayəsini dərk edirlər. Lakin görünür, bu küçük məni ikiüzlü saydığından ona yarınmağımı nifrətlə qarşıladı. Mən tam əmin idim ki, bircə baxışımla küçüyü itaətə məcbur edə bilərdim, amma başını bir yerdə saxlamırdı ki, gözlərinin içinə baxım. Odur ki elə masanın üstündə qalası oldum. Mən soyuqqanlı insanam. Axı dəmir-dümür əşyalar satan bir şirkətin nümayəndəsiyəm, bizimkilər isə ruh düşkünlüyünü qətiyyən yaxına buraxmamaqları ilə məşhurdurlar və bu sahədə, bəlkə də, yalnız hazır paltarlar satan cənablardan geri qalarlar.