Devid Koperfild. Чарльз Диккенс
onu döyürəm. Qarşımda tir-tir əsir.
Hiss etdim ki, nəfəsim tutulur. Dinib bir söz deyə bilmədim.
– Sən öz yaşına görə çox dərrakəlisən. Görürəm ki, məni çox yaxşı anladın.
Biz aşağı düşəndə mister Merdston dedi:
– Klara, əzizim. İndi ümidvaram ki, hər şey qaydasında olacaq.
Üçlükdə nahar edirdik. Anamla söhbətlərindən belə anlayıram ki, atalığımın böyük bacısı bizə köçür.
…Nahardan sonra miss Merdston gəlib çıxdı. Çox qaşqabaqlı bir ledi idi. Özüylə iri, mis dəstəkli iki sandıq gətirmişdi. Faytonçunun pulunu verəndə metal qapaqlı pulqabını çıxardı. Pulqabının ağzı həbsxana qapısı kimi şıqqıltı ilə açıldı və örtüldü. Mənə baxıb soruşdu:
– Sənin oğlundur, gəlin?
Anam başını tərpətdi:
– Ümumiyyətlə, mən oğlan uşaqlarını sevmirəm, – deyə miss Merdston bildirdi.
Mənə aydın oldu ki, həmişəlik gəlib. Səhəri gün miss Merdston evdə öz bildiyi kimi qayda yaratmağa başladı. Sanki buranın əsl sahibəsi anam deyil, o idi. Evdə hamı yatanda o ayaq üstə olurdu. Peqotti deyirdi ki, yəqin, miss Merdston yatanda da bir gözünü açıq qoyur.
O biri gün səhər anama dedi:
– Bilirsiniz, əziz Klara, mən gəlmişəm səni qayğılardan azad edim. Açarları mənə versəniz, evdə hər şeylə özüm məşğul olaram.
…O gündən açarları özünün həbsxana-çantasında saxlamağa başladı. Anam evdə hakimiyyətini itirməsi ilə elə də tez barışmadı. Bir dəfə miss Merdston ev təsərrüfatı barədə qardaşı ilə məsləhətləşəndə anam birdən ağladı:
– Çox ağırdır ki, mənim evimdə…
– Mənim evimdə? – Merdston onun sözünü kəsdi. – Klara!
– Mən demək istəyirdim: bizim evdə… mən ev təsərrüfatı barədə bir söz deyə bilmirəm…
– Eduard, buna son qoyun! – miss Merdston səsini ucaltdı. – Günü sabah çıxıb gedirəm.
– Ceyn Merdston! Sakit olun! Siz ki xasiyyətimi yaxşı bilirsiniz!
Anam dedi:
– Mən heç kəsin getməsini istəmirəm. Mən şüursuz deyiləm. Mən istəyirəm ki, mənimlə arabir məsləhətləşsinlər…
– Eduard, buna son qoyun! – miss Merdston səsini ucaltdı. – Günü sabah çıxıb gedirəm.
– Ceyn Merdston! – mister Merdstonun səsi gurladı. – Susacaqsanmı?
Sonra anama sarı döndü:
– Klara, sən məni heyrətə salırsan. Miss Merdston xeyirxahlıq edib mənə kömək etmək istəyir. Sən isə…
Mister Merdston bacısını haqlı çıxardı. Anamda mübahisəni davam etdirməyə hal qalmamışdı.
Mən anamın bu halını görüb əzab çəkirdim. Onlar sərt və kinli adamlar idilər.
Mən ev dərsi alırdım. Məni anam öyrədirdi. Zehinli uşaq idim və həvəslə oxuyurdum. İndiki dərslər isə ağır idi, uzun çəkirdi, bəzilərini anlamırdım. Bu dərslər məni qorxuya salırdı.
…Səhər yeməyindən sonra kitablarım da qoltuğumda kiçik qonaq otağına daxil oluram. Kitablarımdan birini anama uzadır və dərsi danışmağa başlayıram. Öz kreslolarında rahat əyləşən Merdstonların burada olmasından özümü itirir, öyrəndiklərimsə harasa uçub gedirdi. Dilim dolaşır. Üzümə qızartı çökür. Anam alçaqdan deyir:
– Devi, Devi!..
– Klara, uşaqla sərt ol! – mister Merdston müdaxilə edir.
– Dərsini bilmir, – miss Merdston zəhmlə dillənir.
Mister Merdston deyir:
– Klara, kitabı ona ver, qoy əzbərləyib öyrənsin.
Qavraya bilmədiyim dərslər get-gedə çoxalır. Onlar çoxaldıqca mən daha da kütləşirəm. Mən dolaşanda mister Merdston yerindən qalxır, kitabı qapıb üzümə çırpır, ya da kitabla boynumun ardına vurur. Miss Merdston bu halıma sevinir. Bütün günü ucuz tutulur, gözdən düşürəm. Halbuki Merdstonlar olmasaydı, mən dərslərimi əla hazırlaya bilərdim. Onlar ilan quşcuğazı ovsunlayan kimi sanki məni ovsunlayırdılar.
Mənə yaşıdlarımla oynamağa icazə verilmirdi. Artıq yarım ildən sonra mən qüssəli, tutqun və qaradinməz bir uşaq olmuşdum.
…Atamdan qalan kitablar yuxarı otaqda idi. Rodrik Rendom, Tom Cons, Don Kixot, Robinzon Kruzo – bunlar mənim dostlarım idi. Bir həftə Tom Cons, bir ay Redrik Rendom olurdum. Onlar gələcəkdə başqa bir həyatda mənim ümidlərim idilər.
Bir dəfə səhər kitablarım əlimdə otağa girəndə anamı narahat gördüm. Mister Merdston əlində oynatdığı elastik eşmə qamçının ucuna nəsə bağlayırdı. Mən içəri girəndə onu əlində oynadaraq havanı şaqqıltı ilə yardı.
– Sənə deyirəm, Klara, mənim özümü də az çırpmayıblar.
Mən mister Merdstonun baxışlarını tutdum:
– Devid, bu gün daha diqqətli olmalısan.
Yenə qamçını havada şaqqıldatdı. Dərsə pis başladım, get-gedə daha da dolaşdım. Halbuki diqqətlə hazırlaşmışdım, amma özümü itirdim. Gözaltı gördüm ki, o yerindən qalxdı, bacısına göz vurdu və qamçısını götürdü:
– Klara əlindən gələni etdi. Ondan artığını gözləmək də olmaz. Biz səninlə yuxarı qalxaq, Devid.
Məni otağa dartıb aparanda anam arxamızca yönəldi. Miss Merdston:
– Klara sən ağlını itirmisən! – deyərək onu tutub saxladı.
O məni öz otağıma yavaş addımlarla aparırdı. Əminəm ki, bu təntənəli məhkəmə marşı ona ləzzət verirdi. Biz oraya çatanda birdən yönəlib başımı qoltuğunun arasında sıxdı.
– Mister Merdston! Ser! – mən qışqırdım. – Lazım deyil! Lütfən, məni döyməyin! Mən çalışmışdım, ser! Lakin sizin yanınızda cavab verə bilmirəm! Bacarmıram!
– Bacarmırsan, Devid! Onda bu vasitəni sınaqdan çıxaraq.
Başımı qolu ilə sıxmışdı, mən isə iki əlimlə onu qucaqlayıb zərbələr endirməsinə mane olur, yalvarırdım ki, döyməsin. O, kürəyimə qamçıyla ağrılı bir zərbə endirdi. Elə həmin anda onun qolundan var gücümlə gəmirdim.
Məni elə döyürdü ki, sanki ölüncəyədək döymək istəyirdi. Bizim hay-harayda pillələrdə addım səsləri eşidildi. Qaçıb gələn Peqotti və anam idi. Anamın necə qışqırdığını eşitdim.
Merdston çıxdı və qapını açarla bağladı.
Mən döyülmüş halda döşəmədə sərilib qalmışdım.
Səs-səmir gəlmirdi. Çətinliklə döşəmədən qalxdım və güzgüdə üzümə baxdım. Sifətim qızarmış və şişmişdi. Bütün gövdəm ağrıyırdı. Məni yenidən ağlamaq tutdu.
…Qaranlıq düşürdü. Pəncərəni örtdüm. Birdən qapının