Кая чабасың, гомер юртагы? / Куда мчишься, рысак жизни?. Рафкат Карами
да. Әнә шунда бер татар агае аны күреп ала… Толстой да безнең турыда начар сүз әйтмәгән… Кавалерист кыз Надежда Дурова турында ишеткәнең бар инде…
– Минем аның каберен дә күргәнем бар.
Абзый кызыксынып сорагач, егет Алабуга турында сөйләп алды.
– Менә шул кыз да безнең турыда язып калдырган… Мин сиңа, әгәр теләсәң, кайбер китапларны бирермен, алар миндә байтак. Хәер, синең вакытың болай да тар инде. Ярар, укуыңны бетергәч бирермен, караштырырсың, үзең өчен генә…
Әңгәмә ахырында Шәйгазамов егеткә үзебезнең халык язмышына караган, борынгы бабаларыбыз тарихына багышланган кайбер китапларның исемнәрен дә атады. Әлбәттә, университет курсында, уку процессында боларның берсе дә юк, алар студент өчен яңалык иде. Әйе, әллә кайчан җимерелеп юкка чыккан Урарту, Ассирия дәүләтләре, Рим империяләре тарихын күз бетереп дигәндәй укыды-ятлады, ничек тә «койрык» калмасын дип тырышты – имтихан-зачётлар бирде, контроль-курс эшләре язды, ә үз тарихы… читтә кала бирде. Баксаң, әллә никадәр белемнән мәхрүм булып йөргән икән. Хәер, Габделнурның бу хакта сөйләшер кешесе дә юк иде.
Гарәпчә укырга-язарга өйрәнгән, латин алфавиты нигезендә дә укып калган Шәйгазамов белән чагыштырганда Габделнур үзен, надан дип әйтерлек булмаса да, гыйлем ягыннан берьяклы гына, шактый сай кеше икәнен сизде. Дөрес, аларга да латин теле, шул графикадагы немец теле, борынгы рус теле керде. Ә менә гарәп телен, язуын бөтенләй өйрәтмәделәр. Хәер, уку процессы тулаем урыс телендә барды бит.
…Өлкән иптәше яныннан чыкканда, Габделнур үзен әле яңа гына күзе ачылган мәче баласыдай хис итте, бер мәлгә аптырап калгандай булды… Әмма, контор каршында очраган кешеләр белән исәнләшеп, электр цехындагы хезмәттәшләре белән гәпләшкәннән соң, ул бу турыда уйламас булды. Кем әйтмешли, аны дөнья мәшәкатьләре басып китте…
7
Кеше, берәр төрле эшкә алынгач, көннән-көн аңа күнегә, еллар узу белән, ул инде аның авырлыгын да тоймый: сөенеп-җилкенеп бара, җиң сызганып дигәндәй эшли һәм, башкарган хезмәтенең тәмен табып, канәгатьлек хисе белән өенә кайта. Иртәгә дә, берсекөнгә дә шул ук хәл кабатлана, вак-төяк борчу-мәшәкатьләр генә кешенең күңел күтәренкелеге кимүгә сәбәп була алмый.
Хәрби хезмәттә дә шулай: гаскәри халык шаярып әйткәнчә, беренче елны ияләшә, икенче елын хезмәт итә, өченчесендә кайтырга җыена. Әлбәттә, бу шаярту гына. Чөнки өч ел эчендә шактый четерекле хәлләр дә булгалый. Ләкин, һәрхәлдә, хезмәт елдан-ел авырлашмый, ә, киресенчә, җиңеләя бара.
Ә менә уку мәсьәләсенә килгәндә, бу алай ук гади түгел икән. Ул елдан-ел үзенә күбрәк игътибар итүне сорый, синең физик һәм рухи мөмкинлекләреңне күбрәк туплауны таләп итә, әле мораль яктан тотнаклылыгыңны да сыный. Тагын шунысы да бар: ярты елдан ярты елга имтихан-зачётлар тапшыру өчен син һәр көн диярлек үзеңне эшкә җигәргә, кайвакыт мәҗбүр итәргә дә тиеш. Ә моның җимеше-нәтиҗәсе – алты ай буе китап кимерүеңнең, тырышуыңның җилгә очмавы – берничә көн эчендә семестр ахырында күренә.
Габделнур сессияне июньнең сигезендә «Славян тарихы»ннан башлаган иде,