Казан-йорт / Казань-юрт. Марат Амирханов
килеп кунды.
Мөхәммәдәмин Илһамга бөтенләй охшамаган. Илһам саргылт йөзле чирләшкә кеше иде. Хатыннарына да игътибар булмады, түшәкләре һәрвакыт салкын иде мескенкәйләрнең. Үзе, чарасызлыктандыр, мөгаен, кәеф-сафа сөрүгә һәвәсләнеп китте.
Мөхәммәдәмин җиңеннән елан чыгара торганнардан. Буй-сынына да карап кына торырлык. Киң җилкәле, кырыс йөзле. Яшьтән үк шушындый егетләр ошый иде аңа, баһадир гәүдәлеләр.
Илһам үлгәндә, ул унҗидесен генә тутырган иде әле. Инде аннан соң ундүрт ел вакыт үтеп китте. Егерме тугыз яшьтә кара халык бичәләре, бер олау бала тудырып, оныкларын сөеп, түр башына менеп кунаклый, тегене тегеләй итегез, монысын монда аударыгыз, дип, оланнарына әмер генә биреп утыра.
Ә Үрбәт бернинди олыгаю да сизми, үзен яшь чагындагыдай хис итә. Әле бит аның юньле-башлы ир назы да күргәне юк.
Кызык бу җиһан. Кайчан гына «гомерем ахырына якынлашты, иманыма тугры калып, догада килеш өзелсәм иде» дип теләк тели иде. Хәзер гыйшык утында яна, башы-аягы белән мәхәббәт дәрьясына чумды. Шулай да була икән.
Мөхәммәдәмин исә үтә дә каршылыклы тойгылар кичерә иде. Чөнки Илһам агасын ул үзенең дошманы дип санады. Атасы Ибраһим хан вафатыннан соң Көнчыгышка йөз тотучыларның мәнфәгатьләрен алга сөрүче фирка, нугайларның турыдан-туры хәрби булышлыгы белән, тәхеткә Илһамны утыртты. Шул рәвешле, кануни ханны – Мөхәммәдәминне – читкә типтеләр. Дөрес, Мөхәммәдәмингә атасы вафатында тугыз яшь кенә тулган иде. Ләкин тәхет мәсләгендә кемнең ничә яшьтә булуы мөһим түгел. Имчәк баласы да, алтмыш яшьлек бабай да тигез хокуклы.
Мөхәммәдәмин, Мәскәүгә китеп, Иванның үкчәсен үбәргә мәҗбүр булды. Дөрес, ул, олуг кенәз фатихасы һәм ярдәме белән яу чабып, агасын тәхеттән читләштереп торган иде торуын. Бугазына янә шул нугайлар басты. Ә Иван Сарай белән мәшгуль иде, ныклап булыша алмады. Илһам тагын хакимлекне үз кулына алды.
Хәзер дошманыңның хәләлен бичә ит инде! Терәк, имеш. Үзе әйтмешли, бүре баласын бүреккә салсаң да, урманга карый инде ул. Дошман хатыны барыбер дошман булудан туктамас.
Иванның талканы коры. Каршы килә алмыйсың, чөнки тәхет тоткасы аның кулында. Әле кәләшен күргәне дә юк. Ниндиерәк нәмәстәдер. Хәер, тоткын хатынның рәте була димени? Серафимага җитәме соң? Татлы, чукынмыш. Мәмрәп пешкән җиләк кебек бит.
Тәхет тә татлы шул. Аның өчен теләсә нинди корбаннарга да барырга ярый. Тәхет булса, калганы була да була инде. Даны да, байлыгы да, хөрмәте дә…
Тәхет ул – җирдәге оҗмах.
Никахта зөфаф киченә, күптәннән килгән гадәт буенча, кәләшне кияү буласы кешенең өлкән хатыны әзерли. Бу эшкә ул җитәкчелек итә. Үрбәтне дә Мөхәммәдәминнең карт җәмәгате Җөһдә ханбикә үз канаты астына алды. Сарайда аны баш хатын дип йөртәләр. Чөнки зур гаиләгә ул – күз-колак.
Үрбәт яшь хатын саналырга тиеш булса да, Җөһдәдән ике яшькә өлкәнрәк иде.
Никахтан соң Үрбәтне мунчага алып киттеләр. Анда аны, анадан тума чишендереп, Җөһдә ханбикә каршына китереп бастырдылар. Үрбәт яшь тал шикелле зифа буйлы, ыспай, чибәр иде. Һәрнәрсәсе урынында, артык җире дә,