Müsibəti-Fəxrəddin / Seçilmiş əsərləri. Наджаф-бек Фатали-бек оглы Везиров
şəhrimizdə bu saat yetişmiş qız çoxdur, o cümlədən o arvadın qızları… Adı nədi? Özləri oxuyub elm tamam eləyiblər… Əgər bizim qorxumuz olsa, o ləçərdən olacaq.
N u r c a h a n. Ağrın oların ürəyinə!.. Qadam onların oxumağına!.. Allahın verən günü məni apardılar, ta ayağımda başmaq da qalmadı gedib gəlməkdən… Hər kimə deyirəm, cavab verirlər ki, bizə rus qızı lazım deyil.
X ı r d a x a n ı m. Nurcahan, bizə yatmaq kar verməz; gərək elə bu gündən başlayaq tor atmağa.
N u r c a h a n. Nə demək istər? Əlbəttə, əlbəttə… Mən deyirəm elə bu saat gedim görüm nə qayırıram.
X ı r d a x a n ı m. Bax, Nurcahan, bu işi səndən istəyirəm. Gərək nə tövr olsa düzəldəsən. Mən də sənə borclu oluram bir dəst şaldan libas əbrə işməkli, otuz manat pul və qabaqcan bir dəst çit paltar. Bəsdimi?
N u r c a h a n. Heç verməsən də mən sənin qulluqçunam. Sən nə deyirsən, başına dönüm.
X ı r d a x a n ı m (çağırır). Səkinə! Səkinə!
(Səkinə daxil olur.)
X ı r d a x a n ı m. Anan boyuna qurban, o sandığın içində çit var, onu gətir ver Nurcahan nənəyə. (Səkinə gedir.) Bax, Nurcahan, dəxi bilmirəm, bu işi səndən istəyirəm. Nə tövr olsa gərək iş düzələ, yoxsa məni ölmüş görərsən.
(Səkinə çiti gətirir.)
N u r c a h a n (Səkinəyə). Nurcahan nənən sənə qurban, a bizim maralımız, a bizim ceyranımız, a bizim tavatımız! Belə ahu baxışına qocaca nənən qurban, a qız, a qız!.. Xanım, deyirəm dahı mən gedim.
X ı r d a x a n ı m. Səkinə, sən get öz otağına. (Səkinə gedir) Nurcahan, hələ bir az gözlə görək təzə dərviş nə deyir.
N u r c a h a n. Xırda xanım, başına dönüm, o dərvişdən adama möcüzələr nağıl eləyirlər, adamın başının tükü biz-biz durur… Deyirlər ki, əgər istəsə səni də bu saat öz yanına biixtiyar caduynan aparar, necə ki, Hacı İskəndər bəyin arvadını aparıbdır. Xanım, dərvişi də yaxşı fikrinizə salmısınız.
(Əbdürrəhim daxil olur.)
Ə b d ü r r ə h i m. Xanım, dərviş gəlibdi.
X ı r d a x a n ı m. Buyursun.
(Dərviş daxil olur, çiynində xurcun tayı, içi dolu kitab və hər bir büsatı ilə.)
D ə r v i ş. Salam əleyküm.
X ı r d a x a n ı m və N u r c a h a n (ayağa durub). Əleykümsalam, ağa dərviş, buyurun. (Dərviş oturur.)
D ə r v i ş. Xanım, bəndəyə görə nə fərmayişiniz var?
X ı r d a x a n ı m. Ağa dərviş, deyirlər siz cadu ilə möcüzələr görkəzirsiz, doğrudurmu?
D ə r v i ş. Nə ərz edim, xanım xahiş edən görər.
X ı r d a x a n ı m. Mən xahiş edərəm ki, siz bir qızın bir oğlan ilən ulduzun barışdırasınız və əgər bu işə əncam versəniz, məndən nə alarsınız?
D ə r v i ş. Xanımcan, belə işlər mənim cadumun məqamında elə asandır necə ki, bir cam su içmək. O ki qaldı məni razı etməyə, o bağlıdır sizin şəfaətinizə.
X ı r d a x a n ı m. Mən hazıram hər nə siz buyursanız, onu sizə verməyə.
D ə r v i ş. Xanımcan, şükür olsun xudaya, siz sahib güzaransınız və mən sizdən artıq istəmirəm. Mənə iltifat edərsiz bir rəs at, bir dənə cübbə, bir saat və bir qədər cib xərşdiyi.
X ı r d a x a n ı m. Mən razıyam.
D ə r v i ş. Buyurun indi görək oğlanın ismi nədir, qızın ismi nədir?
X ı r d a x a n ı m. İskəndər və Səkinə.
D ə r v i ş. Pəh, pəh! Maşallah! İsmlərindən görünür ki, tamam olmuş işdir. İskəndər və Səkinə… Xanım, buyurun bir təşt su gətirsinlər.
(Nurcahan gedir su gətirməyə, Dərviş kitablarını açır, qələmdanı və bir neçə kağızları o yan-bu yan edir, əbcəd hesabına görə kağızlarda yazır. Nurcahan təşti gətirir, Dərviş diqqət ilə suya baxır.)
D ə r v i ş. Xanım, buyurun görüm Səkinə xanım gecələr vəhşət ilə qalxıb yeri üstə oturub, öz-özünə danışırmı?
X ı r d a x a n ı m. Ağa dərviş, Allahı sevərsən, məni qorxutma, hərdən-birdən olur.
D ə r v i ş. İşimiz bir az çətin oldu. Amma eybi yoxdur, qorxmayın! (Qoltuğundan bir neçə zəncir çıxardır, silkələyir.) Xanım, bu zəncirləri görürsən? Bunların hər bir bəndində düşmənlərin birisi bağlıdı. Babasına lənət onların, heç zad qayıra bilməzlər. Buyurun bir içi dolu od manqal gətirsinlər. (Nurcahan gedir manqal gətirməyə, dərviş ciblərindən neçə kağızlar arasında cürbəcürə otlar və benqalski aqon çıxardır.) Xanım, bilirsiniz nə var? Sizdən təvəqqe edirəm ki, qorxmayınız… Tayifeyi-cindən ikisi Sərtanüş və Muqərqanuş mütəsərrif ediblər Səkinə xanımı. Lazımdır onları rəf etmək, ta ki işlərimiz düzəlsin, yoxsa onlar qoymazlar. Kafirlər hücum edib gələcəklər, mən onların qanadlarını yandıracağam, amma qorxmayın (Nurcahan manqalı gətirir. Dərviş başlayır oxumağa. Oxuya-oxuya bir neçə otlar atır manqala, qalxır ayağa bir əlində kitab və bir əlində nacaq benqalski aqonu atır manqala, oxuyur.): Xurulfərrarə vəttəlqa və şeyən yəşbəhülbərqa. İza məzzac təhussöhqa. Mələktəş-şərqə vəlqərba, sərhəti təcətü mərahya… Budu gəldilər, qorxmayın. (Yenə oxuyur əl-ayağın tərpədə-tərpədə, Nurcahan və Xırda xanım qısılmış). Nurcahan, Xırda xanım. Allah, sənə pənah. Allah, sənə pənah.
D ə r v i ş. Babası yanmışları gördünüz? Yaxşı tanıyırsız Heydərəlini. Tamam heyvanat, nəbatat, vəhşiyyat, cinü-ins bu tilsimlərdədirlər. Zəncirlərdə…
X ı r d a x a n ı m və N u r c a h a n. Allah, sənə pənah. Allah, sənə pənah. Allah, amandı.
D ə r v i ş. Qurtardım. Heç qorxmayın, bacılarım. İndi, xanım, bir şey var: mənə lazımdır bir dənə yumurta, o yumurtanın üstündə bir dua yazacağam zəfəran ilə. Gərək onu İskəndər bəyin qapısında bir övrət yerə vursun, sındırsın… Əlavə mənə lazımdır bir dənə kök qurbağa. Dua yazacağam, o duanı atarsız bir cam suya və qurbağanı asarsınız o camın üstünə başıaşağı və bir də bir dua yazacağam, onu suya salıb verəsiz oğlana; bir qətrə də olsa kifayət edər. Çay içində, su içində. eybi yoxdur.
X ı r d a x a n ı m. Nurcahan, dur bir yumurta gətir. (Nurcahan gedir.) Ağa dərviş, bəlkə bu saat qurbağa tapılmadı.
D ə r v i ş. Eybi yoxdur, sonra taparsınız. O qurbağa başıaşağı qalıb suya baxa-baxa öləcəkdir və o dəqiqədən başlanacaq məhəbbət eşqi odlanmağa…
(Nurcahan yumurtanı gətirir, Dərviş yumurtanı yazır.)
D ə r v i ş. Xanım, bu yumurta gərək yerə qoyulmasın. Nurcahan bacı, saxla, yerə qoyma. (Yumurtanı Nurcahan yaylığının ucunda döşündə saxlayır.)
D ə r v i ş. Nurcahan bacı, bir-iki kasa də təmiz su gətir, birisi içməkdən ötrü, birisi də qurbağadan ötrü.
N