Seçilmiş əsərləri. Чингиз Айтматов
girməyimizin nəticələri haqqında bəşəriyyətə məlumat verək. Əgər biz birdəfəlik yoxa çıxsaq və ya rəhbərlik bizi “Paritet”də öz işimizə davam etməyə layiq bilməsə, bizi başqaları ilə əvəz eləmək çətin deyil, lazım olsa, elə oğullar tapılar ki, bizdən də yaxşı işləyərlər.
Biz məchul bir yerə gedirik. Bizi ora sövq edən bilik həvəsi, bir də insanın əbədi arzusu başqa aləmlərdə özünə bənzər ağıllı canlılar tapıb, ağılı ağılla qovuşdurmaq istəyidir. Lakin hələ heç kim bilmir, başqa dünyanın sivilizasiya təcrübəsi bəşəriyyətə nə gətirəcək xeyir, ya şər?
Biz çalışacağıq ki, qiymət verməkdə qərəzsiz olaq. Əgər hiss eləsək ki, bu kəşfimizdə bizim Yer üçün nəsə təhlükəli, nəsə dağıdıcı bir şey var, o vaxt biz and içirik ki, Yerə üz verə biləcək fəlakətin qarşısını almaq üçün öz müqəddəratımızı öz bildiyimiz kimi həll edək…
Biz vidalaşırıq. Biz illüminatordan Yerə kənardan baxırıq. Fəzanın qara ənginliklərində o, parlaq brilyant kimi bərq vurur. Yer kürəsi özünün misli görünməmiş, müstəsna maviliyi ilə gözəldir. Buradan körpə başı kimi görünür. Hərçənd ki, bunun Yer üzündə belə olmadığını yaxşı bilirik, amma, nədənsə, buradan bizə elə gəlir ki, dünyada yaşayan bütün adamlar bizim bacı və qardaşlarımızdır, özümüzü onlarsız təsəvvür eləyə bilmirik…
Biz Yer kürəsi ilə vidalaşırıq. Bir neçə saatdan sonra “Tramplin” orbitini tərk edəcəyik, o vaxt Yer gözümüzdən itəcək. Başqa planet sahibləri meşəlidöşlülər artıq yoldadır. Bizim orbitə yaxınlaşırlar. Bir azdan burada olacaqlar. Bir neçə saatdan sonra, lap az qalıb. Gözləyirik.
Biz öz ailələrimizə məktub qoyacağıq. Sizin hamınızdan artıq dərəcədə xahiş eləyirik, kimin bu işə dəxli olsa, məktublarımızı ünvanına çatdırsın…
P.S. Bizim yerimizə “Paritet”ə kim gələcəksə, onlar üçün məlumat. Növbə jurnalında qəbuledici və verici zolaqda radiodalğasının tezliyini qeyd etmişik, biz bu dalğa vasitəsilə başqa planetlilərlə əlaqə yaratmışıq. Lazım olanda bu kanal vasitəsilə sizinlə əlaqə yaradıb məlumat verəcəyik.
Meşəlidöşlülərlə radio əlaqələrimizdən belə başa düşdük ki, ən münasib və yeganə rabitə vasitəsi orbital stansiyadakı sistemdir. Çünki Yer ətrafındakı qalın ionosfer qatı radiodalğaların qarşısını keçilməz sədd kimi kəsir, onları Yer səthinə çatmağa qoymur.
Bax, bu qədər. Əlvida. Daha vaxtdır.
Müraciət mətni bir-birinə müvafiq olaraq iki dildə – ingiliscə və rusca tərtib olunub.
Paritet-kosmonavt 1-2
Paritet-kosmonavt 2-1
“Paritet” orbital stansiyası.
Üçüncü növbə. 94-cü gün”.
Təyin olunmuş dəqiq vaxtda – Uzaq Şərq vaxtilə saat on birdə “Konvensiya” təyyarədaşıyan gəmisinə bir-birinin ardınca iki reaktiv təyyarə endi, bu təyyarələrdə Amerika və sovet tərəfindən xüsusi səlahiyyətləri olan komissiya gəlmişdi.
Komissiyaların üzvləri ciddi rəsmiyyətlə qarşılandılar. Onlara bildirildi ki, nahara yarım saat vaxt verilir. Nahardan sonra komissiyaların üzvləri kayut-kompaniyada toplaşıb “Paritet” orbital stansiyasında baş vermiş fövqəladə vəziyyətlə əlaqədar olaraq, qapalı müşavirə keçirməliydilər.
Amma müşavirə elə təzəcə başlanmışdı ki, qəflətən dayandırıldı. “Paritet”dəki nəzarətçi-kosmonavtlar 1-2 və 2-1 paritet-kosmonavtların qonşu Qalaktikadakı Meşəlidöş planetindən göndərdikləri ilk xəbər barədə “Konvensiya”dakı Biridamərkə məlumat verirdilər.
IV
Bu yerlərdə qatarlar şərqdən qərbə, qərbdən də şərqə gedir…
Dəmiryolunun hər iki tərəfilə Sarı-Özək deyilən ucsuz-bucaqsız boş düzənliklər uzanıb gedir…
Coğrafiyada hər şey Qrinviç meridianından ölçüldüyü kimi, bu yerlərdə də bütün məsafələr dəmir yolu ilə müəyyən edilir.
Qatarlar isə qərbdən şərqə, şərqdən də qərbə gedirdi…
Nə deyirsən de, dədə-baba Nayman qəbiristanlığı Ana-Beyit, hər halda, əl uzatmaqla çatası yer deyil otuz verstlik yolu Sarı-Özəklə çölləmə, kəsəsinə getməlisən, həm də gərək zəndini itirməyəsən.
Boranlı Yedigey o gün tezdən oyandı. Əslində, heç düz-əməlli yatmamışdı da. Sübhə yaxın bir az mürgüləyib gözünün acısını almışdı. Ona qədər isə mərhum Qazanqapın cənazəsini hazırlamışdı. Ümumiyyətlə, adətə görə, bu iş dəfn günü görülməliydi, meyit yerdən götürülməzdən azca əvvəl ölənin evində cənazə qabağında namaza dayanmalıydılar. İndi isə bu işlərin hamısını axşamdan görürlər ki, səhər tezdən ləngimədən yola çıxsınlar. Meyiti yumaq üçün Caydaq Ədilbəyin ilıq su gətirməyi nəzərə alınmazsa, lazım olan işlərin hamısını Yedigey özü eləmişdi.
Ədilbəy meyitə yaxın dura bilmir, eymənirdi. Bir az da xoflanırdı, deyəsən. Yedigey bunu üzə vurmayıb eyhamla dedi:
– Yaxşı bax, Ədilbəy, gör-götür dünyasıdır, lazım olar, bir gün doğulan, bir gün də basdırılmalıdır…
– Hə elədir, başa düşürəm, – deyə Ədilbəy cavab xətrinə kəkələdi.
– Elə mən də onu deyirəm. Sözgəlişi elə deyək ki, sabah mən öldüm. Yəni bir Allah bəndəsi tapılmayacaq ki, məni el adətiylə kəfənə tutsun? El adətiylə dəfn eləsin? Yoxsa, elə aparıb qabağınıza çıxan bir çalaya tullayacaqsınız?
– Ta elə niyə?! – Ədilbəy tutuldu. Əlində tutduğu çırağı meyitə yaxınlaşdırdı ki, ölünü yumağı, kəfənləməyi öyrənsin və:
– Bu yerlər sizsiz olmasın, – dedi, – yaşayın, ömrünüz uzun olsun, çalaya qalsa, çala tapılar.
Meyitin yuyulması saat yarımacan çəkdi. Amma Yedigey öz işindən razı qaldı. O, mərhumu qanun-qaydayla yudu, əl-ayağını düzəldib lazımi qaydada uzatdı, kətana qızırqanmayıb Qazanqapı gen-bol kəfənlədi. Bu arada Ədilbəyə kəfən biçməyin təhərini də göstərdi. Sonra da özünü qaydaya saldı. Üzünü tərtəmiz qırxdı, bığını qayçılayıb düzəltdi. Bığı da qaşları kimi qalın və coduydu. Artıq saçlarına dən düşməyə başlamışdı. Çallaşmışdı. Yedigey əsgərlikdə aldığı orden və medalları, hətta əmək zərbəçisi döş nişanını da silib təmizlədi, pencəyinə sancaqlayıb sabahkı səfər üçün hazırladı.
Gecə belə keçdi. Boranlı Yedigey öz-özünə təəccüb eləyirdi – heç ağlına gəlməzdi ki, bu işləri belə sakit və asanlıqla görə bilər. Görünür, alnına belə yazılıbmış – Qazanqapı dəfn eləmək ona tapşırılıbmış. Bu, taleyin əmriymiş.
Bəli, belə-belə şeylər… Onlar Kumbel stansiyasında ilk dəfə görüşəndə kimin ağlına gələ bilərdi ki, belə olacaq!.. Yedigeyi beyin sarsıntısından sonra ordudan qırx dördün axırında tərxis elədilər. Qıraqdan baxan deyərdi ki, nə var, sağlam adamdır əl-ayağı