Әдәбиятны өйрәнү юлында / На пути изучения литературы. Хатыйп Миңнегулов

Әдәбиятны өйрәнү юлында / На пути изучения литературы - Хатыйп Миңнегулов


Скачать книгу
әдәбиятларын, төрле махсус курсларны укыта, Шәрыкшинаслык институты белән дә хезмәттәшлек итә. Шушы ук калада вафат булып, андагы Волков зиратына җирләнә дә.

* * *

      Габдрахман ага, – төрле халыклардан күпләгән шәкертләр тәрбияләү, югары квалификацияле белгечләр әзерләү белән бергә, җитди генә фәнни хезмәтләр авторы да. Дөрес, аларның гомуми саны артык күп түгел, әмма һәрберсе гыйльми тирәнлекләре, факт-мәгълүматларга байлыгы, яңалыклары белән фәндә тирән эз калдырган. Биредә мин галим хезмәтләренең тик берничәсен генә искә төшереп узам. Аның гыйлем дөньясына биргән беренче зур һәм күләмле хезмәте Алтын Урда чоры шагыйре Котбның «Хөсрәү вә Ширин» әсәре турында. Хәзер бу шигъри роман күпләргә мәгълүм, төрле урыннарда, шул исәптән Казанда да, кат-кат басылган. Ә бит ул узган гасыр урталарына кадәр хәтта зур тюрколог галимнәргә дә бөтенләй диярлек билгеле булмый. Габдрахман Таһир улы үзенең университеттагы укытучысы мәшһүр шәрыкшинас Е. Э. Бертельс ярдәмендә «Хөсрәү вә Ширин»нең Париж Милли китапханәсендә сакланучы бердәнбер кулъязмасының (1383) күчермәсен алдыра, шуңа нигезләнеп диплом эшен яза һәм бик тә уңышлы яклый. Е. Э. Бертельс җитәкчелегендә язылган кандидатлык диссертациясендә дә шул теманы дәвам иттерә. Аның бу хезмәтен минем кат-кат укыганым бар. Ул – кабатланмас (уникаль) тикшерү. Андый хезмәтне, мөгаен, Габдрахман Таһир улы кебек энциклопедик зат кына яза аладыр. Бу диссертациядә фарсы һәм төрки телләрдәге Низами һәм Котб әсәрләре чагыштырма планда җентекле тикшерелә, төрки-татар шагыйренең иҗади фикерләвенә хас үзенчәлекләр ачыклана. Шунысы мөһим: галим бу әсәрне өйрәнү эшен гомеренең соңгы елларына кадәр дәвам иттерде. «Татар әдәбияты тарихы»ның I томына (1984) урнаштырылган Котб хакында бүлек – шуның ачык бер мисалы.

      Классик шәрыкшинаслык фәне, нигездә, кулъязмалар белән эш итә. Чөнки басма китап – чагыштырмача соңгырак дәвер күренеше. Мәгълүм ки, кулъязмаларны өйрәнү – гаять кыен, четерекле, махсус әзерлек-күнекмәләрне таләп итүче эш. Гарәп, фарсы, төрки телләрен яхшы белгән Габдрахман Таһир улы иске кулъязма китапларны укуның, тасвирлауның чын остасы иде [1:324–325]. Аның бу сыйфатын шәхсән минем үземә дә берничә мәртәбә күрергә туры килде. Хәтта аннан зур-зур галимнәр дә бу мәсьәлә буенча консультация-киңәшләр ала иде.

      Билгеле булганча, Ленинград (Петербург) университеты китапханәсендә гаять бай Шәрык кулъязмалары тупланган. Заманында аларны тасвирлау эшен К. Г. Залеман, А. А. Ромаскевич кебек күренекле ориенталистлар башлаган була. Аны дәвам итү Г. Таһирҗановка йөкләнә. Татар галиме үзенә хас үҗәтлек, тырышлык белән бу эшне башкара. Шуның нәтиҗәсе ике китап рәвешендә дөнья күрә. (Описание тюркских и персидских рукописей Восточного отдела библиотеки ЛГУ. – Л., 1962; Список таджикских, персидских и тюркских рукописей Восточного отдела библиотеки ЛГУ. – Л., 1967.) Бу басмалар инде менә ярты гасырдан артык галим-голәмә өчен ышанычлы чыганак, белешмә вазифасын үтәп килә.

      Габдрахман Таһир улын фән докторы (1969), профессор (1970) иткән төп


Скачать книгу