Танланган асарлар: Қиссалар. Чингиз Айтматов
қиляпсизлар? Телеграмма олибсизларми?
– Ҳа. Заводни муддатидан илгари ишга туширишмоқчи.
– Хўш, нима бўпти?
– Энди гап бизда қолди.
– Ростданми?
– Кўряпсанми, бутун йўл ёқалари юкка тўлиб кетибди. Ҳали яна келади. Буларни қачон ташиб улгурамиз? Бу ҳақда ўйлаяпсанми? Одамлар бизга ишониб, у ёқда кутишмоқда!.. Уларга ҳар бир кун ғанимат.
– Сен буларни нега менга гапиряпсан? Менинг бу ишларга нима дахлим бор?
– Нима дахлим бор?! Бу нима деганинг, ё бошқа мамлакатдан келганмисан? Ёки бизга нақадар муҳим иш топширилганини тушунмайсанми?
– Азбаройи худо, ақлдан озибсан! – деб ажабланиб, ўзимни четга олдим.
Шу пайт яшиклар орқасидан овозлар эшитилиб қолди. Автобазамиз бошлиғи Омонжўлов кўринди. У камзулининг этаги билан шамолни тўсиб, пана қилиб папирос тутатди-да, сўнгра индамай ҳаммамизга бирбир назар ташлаб чиқди.
– Гап мана бундай, ўртоқлар, – деди у, – министрликка телефон қилиб кўраман, балки ёрдам беришар. Аммо бунга орқа қилиш керак эмас. Нима қилиш кераклигини ҳозирча ўзим ҳам билмай турибман.
– Буни уддалаш қийин, ўртоқ Омонжўлов! – деди кимдир. – Юклар жуда оғир, қўпол, ортишга ҳам, жойлаштиришга ҳам ноқулай. Кузовга икки учтадан ортиғи сиғмайди. Мабодо кечаю кундуз ишлаганимизда ҳам, Худога шукур, кўкламгача етадиган иш бор.
– Ҳамма гап шунда-да, – деди Омонжўлов. – Аммо иложини топишимиз керак. Хўп, ҳозирча уй-уйимизга тарқалайлик. Сизлар ҳам ўзларингизча ўйлаб кўринг!
У «Газик»ка ўтириб жўнаб кетди. Шофёрлардан биронтаси ҳам жойидан қўзғалмади. Улар негадир шошилмасдилар. Қоронғи бурчакда ўтирган аллақандай киши, ҳеч кимга мурожаат қилмай, ўзича дўриллаб гапирди:
– Бўлмағур иш! Икки оёқни бир этикка тиқиб бўлмайди! Бу ҳақда илгарироқ ўйлаш керак эди! – деб ўрнидан туриб, папирос қолдиғини ўчирди-да, машинаси томон кетди.
Уни бошқа шофёр қувватлади:
– Бизда доим шу аҳвол, иш қисталанг келдими, бўлди, қутқаринглар, жон оғайнилар, деб дарҳол шофёрларга осилишгани-осилишган.
Одамлар унга ўшқириб беришди:
– Бу халқаро иш-ку, Исмоил, сен бўлсанг бозорчи шаллақи хотинларга ўхшаб вайсаяпсан-а!
Мен мунозара-тортишувларга қўшилмай турардим. Аммо бирдан миямга бир фикр келиб қолди: довонда машинани қандай шатакка олганим ёдимга тушди. Чидаб тура олмадим-да, ҳар вақтдагидек қизишиб кетиб:
– Ўйлаб ўтиришнинг нима кераги бор! – деб ўртага отилиб чиқдим. – Машиналарга прицеп улаш керак!
Ҳеч ким қимир этмасди. Баъзилар ҳатто менга қайрилиб қарамади ҳам. Бундай фикрни фақат телбаларгина айтиши мумкин эди.
Жонтой секингина ҳуштак чалиб қўйди:
– Кўрдингларми!
Мен унинг овозидан танидим. Турган еримда ҳар томонга аланглайман, бўлган ишни бирма-бир сўзлаб бергим келяпти. Аммо қандайдир сўлоқмондай йигит яшик устидан тушиб, қўлқопини ёнидаги шеригига берди-да, олдимга яқин келиб, ёқамдан ушлаб, ўзи томон тортиб:
– Қани,