Чернобиль таваллоси. Светлана Алексиевич

      “…Тез орада Украина улкан қурилишга киришади. Чернобиль АЭСнинг 1986 йилда вайрон бўлган тўртинчи бўлинмаси устига қурилган тошқопқоқ – саркофаг устига “Равоқ” (“Арка”) номли янги қопқоқ барпо этилади. Яқин вақтда бу лойиҳа учун 28 та донор мамлакат 768 миллион доллардан ортиқ дастлабки сармояни ажратади. Янги “ёпинчиқ”нинг кафолати энди ўттиз йил эмас, юз йил бўлиши керак. Қоплама жуда улкан бўлиши кўзда тутилган, чунки унинг остида ядровий чиқиндиларни қайта кўмиш ишларини олиб бориш учун етарлича жой бўлиши керак. Салмоқли пойдевор лозим: амалда бетон устунлар ва плиталардан иборат сунъий тошлоқ ер яратилиши шарт. Кейин эса эски саркофаг остидан чиқариладиган радиоактив чиқиндилар кўчириладиган омбор тайёрлаш зарур. Энг янги қоплама юқори сифатли, гамма нурланишларига бардош бера оладиган пўлатдан тайёрланади. Бунга металлнинг ўзидан 18 минг тонна лозим…

      “Равоқ” инсоният тарихида мисли кўрилмаган бино бўлади. Биринчидан, унинг кўлами ҳайратда қолдиради – бу баландлиги 150 метр бўлган икки қаватли қобиқдир. Эстетика нуқтаи назаридан бу иншоот Эйфел минорасига яқин келади…”

      Ёлғиз инсон овози

      Нимани гапириб беришни билмайман… Ўлим ҳақида сўйлайми ёки муҳаббат тўғрисида? Ёки иккиси ҳам битта нарсами… Нима ҳақида айтай?

      …Яқиндагина турмуш қургандик. Ҳали бир-биримизга тўймагандик, кўчада, ҳатто дўконга чиқсак ҳам, қўл ушлашиб юрардик. Доимо биргаликда. Мен унга: “Сени яхши кўраман”, дердим. Бироқ ҳали уни қандай севишимни билмасдим… Тасаввур қилолмасдим… Биз у хизмат қиладиган ўт ўчириш қисмининг ётоқхонасида яшардик. Иккинчи қаватда. У ерда яна учта ёш оила яшар, ошхонамиз битта эди. Пастда, биринчи қаватда эса машиналар турарди. Алвонранг ўт ўчириш машиналари. Унинг иши шу эди. У қаерда, ким билан бирга – ҳаммасидан доим хабардор эдим. Ярим тунда қандайдир шовқин эшитилди. Бақир-чақир бўлди. Деразадан қарадим. У мени кўрди: “Дарчани беркит ва ётиб ухла. Станцияда ёнғин чиқибди. Тезда қайтаман”.

      Портлашни кўзим билан кўрмадим. Фақат аланга кўринди. Ҳамма жой ёришиб кетгандек бўлди… Осмон ҳам батамом ёруғ… Улкан аланга. Қора қурум. Даҳшатли ҳарорат. Ундан эса ҳеч дарак йўқ. Қурум қора битум сақичининг ёнишидан чиққан, станциянинг томи битум билан ёпилганди. У кейин эслашича, худди елимнинг устидан босгандай юришган. Оловни ўчиришга уринишган, аланга эса юқорига ўрлаб чиқаверган. Кўтарилган. Ёнаётган графитни оёқлари билан сидириб ташлашган… Улар брезент коржомаларсиз, кийиб турган битта кўйлагининг ўзида жўнаб кетишган. Уларни огоҳлантиришмаган, ҳамма вақт бўлиб турадиган ёнғинга чақиргандек олиб кетишган…

      Соат тўрт… Беш… Олти… Соат олтида унинг отаонасиникига бормоқчи эдик. Картошка экишга. Припять шаҳридан унинг ота-онаси яшайдиган Сперижье қишлоғигача қирқ километр чиқади. Экиш, ер чопиш… унинг севган машғулотлари