Rivoyat va ertaklar. USMON QO‘CHQOR
>
USMON QO‘CHQOR
Rivoyat va ertaklar
SHIROQ
She’riy rivoyat
DORONING BOSTIRIB
KIRISHI VA SHIROQNING
BIR QARORGA KELISHI
Yer-ko‘kni bosdi faryod,
Dahshat, vahshat, g‘alayon.
Ulovda yo piyoda
Bosib kelar olomon.
Qochib kelar xaloyiq
Oh-u zor, dodlar bilan.
Mingani – tuya, xachir,
Eshag-u otlar bilan.
Kimdir kimnidir qarg‘ab,
Kim yiqilib, kim turib,
Guvlab kelar izdihom
Ko‘chki kabi surilib.
Go‘yo qiyomat-qoyim
Bosgan deysiz dunyoni.
Quyoshni to‘sib qo‘ygan
Sahroning chang-to‘zoni…
Shu sahroda bir cho‘pon
Bor edi – oti Shiroq.
Bir ozgina quv edi,
Bir oz sodda, odmiroq.
Ota-bobodan meros
Bir tayog‘-u bir nayi.
Lablarida tabassum,
Nur sochadi manglayi.
Nigohlari burgutdek,
Soch – yelkada qo‘ng‘iroq…
Xullas, suruvni haydab,
Nay chalib yuragini choq –
Bu ur-sur, chang-to‘zondan
Hayratda turib qoldi.
Itlar tinmay vovullar,
Otlar pishqirib qoldi.
Duv etib bitta joyga
To‘plandi-ku suruvi.
Sahroga soldi larza
Xaloyiqning g‘uv-g‘uvi.
Shiroq otiga minib
Yeldi o‘tovi tomon.
Borsa, quduq oldida
G‘ujg‘on qaynar olomon.
Qaydan kelmish buncha el
Sel yoqqandek bemahal?
Suv ichishar talashib,
Bir-biriga bermay gal.
Karvon desa, karvonmas,
Qo‘shin desa, yo‘q qurol.
Aralash-u quralash
Taloto‘pdir, bu ne hol?
O‘tovning soyasida
Turar bir chol xafaqon.
Shiroq borib hol so‘rdi:
“O‘zi ne gap, otaxon?”
Gap boshladi chol mahzun:
“So‘ramagin, ey o‘g‘lon.
El bunday g‘am ko‘rmagan
Qurush davridan buyon.
Yurtimizga o‘tdek bir
Balo kelur bostirib.
Eronning yovuz shohi
Doro kelur bostirib.
Bog‘-rog‘-u dala-tuzni
Dushman payhon etmoqda.
Yosh-qari, erkak-ayol
Birday tig‘dan o‘tmoqda.
Yulduzdan ko‘p lashkari,
Hammasining ko‘zi qon.
Joningdan umid bo‘lsa,
Sen ham qochib qol, o‘g‘lon”.
Chol xayr-ma’zur qilib,
Olomonga ergashdi.
Shiroq qayg‘uda qoldi,
Lol qoldi, aqli shoshdi.
O‘g‘li bilan xotini
Yaqin kelib cho‘kdi tiz.
Yo Tangrim, bu qanday gap?
Yer tilsiz, falak tilsiz.
Xotiniga termuldi
Ichga yutib yoshini.
Mador yo‘q silagani
O‘g‘lonining boshini.
Falakka ne otilsa,
Qaytib yerga tushadi.
Burch avvalo otaga,
Avval erga tushadi.
Tangri buncha bag‘ritosh,
Tangri buncha berahm?
Ayol ko‘zida – o‘tinch,
O‘g‘lon ko‘zida vahm.
Ikki mushtipar nigoh
Turadi najot kutib.
Yetti kunda bu yerga
Doro kelarmish yetib.
Alhol, gap boshlar Shiroq:
“Dam oling bu kecha siz.
Erta tongda turibon
Kunchiqishga ko‘chasiz.
Men bir chora topgali
Tangrimga yolboraman.
Tongda sizni kuzatgach,
Saroy tomon boraman”.
Bola, axir, bola-da,
Bundan suyunib ketdi.
Ayol mung‘ayib qoldi,
G‘amdan kuyunib ketdi.
Ikkisin ikki yondan
Bag‘riga bosdi Shiroq…
Bu mangulik baxt edi,
Va bu – mangulik firoq…
SHIROQNING O‘G‘LI
BILAN VIDOLASHUVI
Erta turdi uchta jon,
Tong bo‘z kabi bo‘zargan.
O‘g‘lon ko‘zida sevinch,
Ayol ko‘zi qizargan.
G‘amlashdi ozuqani,
Quduqdan suv tortishdi.
O‘tovni ham bo‘laklab
Tuyalarga ortishdi.
Shiroq o‘g‘lin bir chetga
Chaqirib oldi imlab.
Boshini siladi-yu
Boshlay ketdi shundoq gap:
“Ulg‘ayib qolding, bolam,
Aql-u hushing yig‘ endi.
Men o‘limga boryapman
Sen bo‘lma deb sig‘indi.
Bir kun anglab yetarsan
Bu hikmatni, bolam-a,
Sen quldek yashama deb,
Men mard bo‘lib o‘laman.
Yetimman deb o‘ksima,
Senga shul o‘gitimdir:
Otasi yo‘q