МЕНИНГ ДОҒИСТОНИМ. ҲАМЗАТОВ РАСУЛ
ҲОЛДА, тўртбурчак юпқа қоғоз бўлагига тоғ тамакисидан эзғилаб соламан ва шошилмасдан ўралмани ўрайман. Агар ўралмани яхши ўрамасам, чекиб ҳузур қилмайман.
КИТОБИМ, сени ёзишни бошлашдан олдин қалбимда қандай қилиб пишиб етилганинг тўғрисида сўзлаб беришни истайман. Қандай қилиб сенга ном топдим? Нега сени ёзмоқчиман? Ҳаётдаги мақсадим нима?
Гўё меҳмонни ошхонага таклиф қиламан, ҳозир у ердан чўғда пишаётган кабоб ҳиди эмас, нимталанаётган гўшт ҳиди, тўғрироғи қўй ҳиди келаяпти. Дўстларимни ижодхонамга бошлаб кираман, столим устида ҳали сиёҳи қуримаган қўлёзмаларим ётибди, уларни ўқиб кўришларига рухсат бераман.
ГАРЧАНД ОТАМ АЙТАРДИЛАР: Бировнинг қўлёзмасини титкилаётган одам ўзганинг чўнтагини ковлаётган киссавурга ўхшайди.
ОТАМ ЯНА АЙТАРДИЛАР: Муқаддималар театрда олдинги қаторингда кенг елкали чакмон ва катта бўрк кийиб ўтирган одамни эслатади. Агар у тўғри ўтирса ҳам майли, чапга-ўнгга энгашаверса бу ёмон. Унинг бу қилиғи орқасида ўтирган томошабинга ноқулайлик туғдирибгина қолмай охир-оқибат асабига тегади.
ЁН ДАФТАРЧАДАН: Мен Москва ва Россиянинг бошқа шаҳарларида бўладиган шеърият кечаларида қатнашаман. Тингловчилардан ҳеч қайсиси авар тилини билмайди. Аввал мен кавказча талаффуз билан рус тилида бир оз ўзим ҳақимда гапираман. Кейин таржимон дўстларим рус тилига ўгиришган шеърларимни ўқишади. Улар шеър ўқишдан олдин мендан она тилимда битта шеър ўқиб беришимни сўрашади: «Биз авар тили ва шеър оҳанггини тинглагимиз келаяпти». Мен шеър ўқийман, лекин бу қўшиқ айтишдан олдин пандурни чалиб олгандай бир гап.
Китобдаги муқаддима ҳам шунга ўхшаб кетмайдими?
ЁН ДАФТАРЧАДАН: Мен Москвада ўқиб юрган вақтимда, отам пальто олишим учун пул жўнатди. Мен пулни ишлатиб қўйдим, пальто эса олинмади. Хуллас, ёзда Москвага қандай кийимда келган бўлсам, қишки таътилда Доғистонга шундай кийимда қайтдим.
Уйда отам олдида ўзимни оқлаш мақсадида бири-биридан бемаъни баҳоналар айтишга тушдим. Баҳона тўқийвериб, охири ўзим ҳам адашиб кетдим. Отам мени тўхтатиб сўради:
– Расул, тўхта-чи. Мен сенга иккита савол бермоқчиман.
– Сўранг.
– Пальто олдингми?
– Олмадим.
– Пулни ишлатдингми?
– Ҳа.
– Энди ҳаммаси равшан. Шундай экан нега боядан бери менга кераксиз гапларни айтаяпсан? Икки сўзда ифодалаш мумкин бўлган фикрни айтиш учун бунча кўп муқаддима тўқидинг…
Менга отам шундай сабоқ берарди.
ҲАР ҲОЛДА, эндигина туғилган чақалоқ бирданига гапириб юбормайди. У битта сўзни айтишдан аввал қанча ғўлдирайди. Бирор жойи оғриб йиғлаганида, ҳатто туққан онаси ҳам унинг қаери оғриётганини билмайди.
Нима деб ўйлайсиз, баъзан шоир қалби чақалоқнинг шу ҳолатига ўхшаб кетмайдими?
ОТАМ АЙТАРДИЛАР: Тоғдан отар қайтишини кутаётган одамлар, аввал олдинда келаётган таканинг шохини, кейин такани, сўнгра отарни кўришади.
Одамлар тўй ёки мотам бўлаётганини айтувчилар келгандан кейин билишади. Овулга