МЕНИНГ ДОҒИСТОНИМ. ҲАМЗАТОВ РАСУЛ
шифтга ўқ отилган билан ўғил бола туғилиб қолавермайди. Лекин ўғил бола туғилганини билдириш учун отишга ҳамиша ўқ топилган.
Мен дунёга келганимда ва менга исм бериш маросимида отамнинг дўстлари икки мартадан ўқ узишган экан: олдин шифтга, кейин ерга.
Онам менга қандай исм қўйишганини айтиб бергандилар. Мен оилада учинчи ўғил эдим. Ҳа, оилада опам ҳам бор эди, лекин биз ҳозир эркаклар, ўғил болалар ҳақида гаплашамиз.
Биринчи ўғилнинг исми туғилмасидан аввалроқ маълум бўлган. Чунки одатимизга кўра у марҳум бобомнинг исмини олиши керак эди. Ҳатто бу ҳақда бутун овул билган ва суҳбатлашганда бир-бирига айтишган: яқинда Ҳамзатнинг уйида Муҳаммад туғилади.
Бобомнинг ҳовлисига ҳеч қачон тўрт оёқли ҳайвон кирмаган, агар мушук ва кучукни ҳисобга олмасак. У ҳеч қачон кўрпа остида ҳам ухламаган, демакки, юпқа оқ пояндоз нима эканини ҳам билмаган. Дунёдаги ҳеч бир доктор мен Муҳаммадни кўриб қўйганман, оғзини очтириб тишига қараганман, билагидаги томирини ушлаб юрак уришини санаганман, кўйлагини кўтариб текшириб чуқур нафас олишини айтганман, деб мақтана олмайди. Овулдаги ҳеч бир киши бобомнинг туғилган ва вафот этган кунини аниқ айта олмасди. Агар битта ёзма манбага ишонадиган бўлсак, унда бобом Муҳаммаднинг номини ёмонотлиқ қилиш учун сал-пал арабчани биларди деб ёзиб қўйилган. Шундай қилиб, Отам унинг исмини биринчи ўғлига, менинг катта акамга берган.
Отамнинг Ахильчи исмли амакиси бўлган, у иккинчи ўғил туғилишидан сал аввалроқ вафот этганди.
Шу боис оиламизда иккинчи ўғил туғилганда овулдошларимиз бир-биридан шундай дея суюнчи олишган:
– Мана Ахильчи ҳам қайта туғилди. Ўзимизнинг қадрдон Ахильчи. Агар уйининг томига қарға қўнса ҳам хайрли келсин. Унга улуғ одамнинг исми мерос қолди. Илойим, бола исмини олган одамга ўхшаб олийжаноб бўлиб вояга етсин.
Мен туғилганда отамда тайёр исм бўлмаган. Чунки ўша вақтда отамнинг яқинда вафот этган ёки олис ўлкаларда бедарак кетган қадрдони йўқ эди. Агар бор бўлганда мен ҳам унинг номини олиб, кейин умрим бўйи шу номни шарафлаб яшашимга тўғри келарди.
Шу боис отам урф-одатларимизга амал қилиб, мен туғилганимдан кейин исм қўйиш маросимига овулимизнинг барча оқсоқолларини уйимизга таклиф этган. Оқсоқоллар уйимизда бутун бир мамлакатнинг тақдирини ҳал этишга тўпланишгандай шошилмасдан давра қуришган. Улар қўлларида Балхар кулоллари тайёрлаган ажойиб кўзачалар ушлашган. Албатта, кўзачалар ичида кўпириб турган бўза чайқалган. Фақат тўрдаги авлиё кўринишидаги оппоқ соч-соқолли нуронийнинг қўллари бўш бўлган.
Онам бошқа хонадан чиқиб, ана шу нуроний қўлига мени тутқазган. Мен нуроний қўлида типирчилаганман, онам эса секингина шундай деган:
– Сиз менинг тўйимда қўлингизда пандур ва чилдирма чалиб куйлагандингиз. Қўшиқларингиз жуда ёқимли эди. Ҳозир қўлингизда менинг чақалоғимни ушлаб, қандай қўшиқ айтасиз?
– Эй, боланинг онаси! Унга қўшиқни бешигини тебратиб, сен ўзинг айтасан. Кейин унга жилғалар, қушлар ўз қўшиқларини куйлайди. Майли, унга қиличлар ва ўқлар ҳам ўз қўшиқларини айтишсин. Лекин унга энг яхши қўшиқни келинчаги куйласин.
– Унда ўғлимга исм қўйинг. Мен