ДУРР УЛ–МАЖОЛИС. Сайф уз–Зафар Навбаҳорий
ДУРР УЛ–МАЖОЛИС
Таржимон ва нашрга тайёрловчилар:
Ҳайдарбек Бобобеков,
Маҳмуд Ҳасаний
Масъул муҳаррир – Беруний мукофоти лауреати, филология фанлари доктори, профессор Исматулла Абдуллаев
Тошкент
“Мерос” нашриёти 1992
МАЖЛИСЛАР ДУРДОНАСИ
Биринчи боб
Меҳтар1 (улуғ, олий, бузруквор) Одамнинг
яратилиши ҳақида
Ҳазрати Ҳақ субҳонаҳу ва таоло ўзининг қудрати билан меҳтар Одамни йўқлигидан борлиқ оламда пайдо қилмоқчи бўлиб, шундай нидо қилди:
Мен бир мавжудот яратмоқчиманки, у ҳузуримдаги энг яқинларимдан бўлади, яна унинг зурриётидан бандалар яратажакманки, улар мени дўст тутадилар. Мен ўзимнинг камоли қудратим билан уларни бахтиёр ва сарафроз қилажакман, – деб “юҳиббуҳум ва юҳиббунаҳу”2 (2”Уларни яхши кўради, уни ҳам яхши кўрадилар”) нидосин қилди.
Арш деди:
– Эй Худо, бундай бахтиёр бандани мендан пайдо қил сен мени улуғ Арш қилиб яратдинг,“ва ҳува арш ул–азим”3 (3 Ва у улуғ Аршдир) дединг, махлуқ ва мавжудотларнинг нимаики яратган бўлсанг, ҳаммасини мендан яратдинг.
Курси деди:
– Эй пок парвардигорим, мени ўз лутфинг била “васиъа курсиюс самовоти ва–л–арз”4 (4 “Унинг Курсиси осмону ердан ҳам кенгдир”) деб ёд қилдинг, ўша саодатли қулингни мендан яратгил.
Осмон эса:
– Сен мени юлдузлар билан безадинг ва ўз Қуръонингда: “Ва лақад заййаннас самоа ад дунё би масобиҳа”5 (5 “Ва дунё осмонини чироқлар билан зийнатлади”) дебсан, бу давлатманд бандангни ўз муҳаббатинг билан сарафроз қилар экансан, уни мендан яратгил, токи мен учун шодлик бўлсин, – деди.
Хуллас, ҳар бири ўз арзини айтиб, мақсудларини изҳор қилар эдилар. Шунда Ҳақ субҳонаҳу ва таолодан фармон бўлди.
Эй ер, Одам алайҳис салом сендан яратилишини нега орзу қилмайсан?
Ер деди:
– Эй илоҳим, сен ўзинг доносан ва биносан1 (1 кўриб турувчисан), Аршинг ўзининг улканлиги билан ноз қилади, осмон юлдузлари билан мақтанади, мен эса барча мавжудотларнинг оёғи остидаман, мен шунчалик заиф ва бечора бўла туриб, шундай улуғ хилқатни қандай қилиб ўзимга раво кўрай?
Воҳиб ул–атоё2 (2ато қилувчи, яъни Худо) дан фармон бўлди.
– Эй Ер, сен шунчалик ожиз ва шикасталик изҳор қилдинг, мен дўсти ҳабибимни сендан яратажакман.
Байт:
Ҳар кишиким тутса ўзини ратил3(3 оғир),
Ҳам худойим лутф айлар, ҳам халил4 (4дўст).
Ривоят қилишларича, Меҳтар сулаймон алайҳис салом қўлига подшолик узугини тақмоқчи бўлганида беш бармоқлари сўзга кирди. Бири деди:
– У мен орқали икки саховат қилади, шунинг учун икки узук менга муносиб.
Бири деди:
– Мен кўрсаткич бармоқман, сизлардан азизроқман, менга муносиб.
Кичик бармоқ барчасидан ўзини паст тутиб турди. Шунда Воҳиб ул–атоёдан фармон бўлди:
– Эй Сулаймон, кичик бармоғингдан сўра, у нима учун жим турибди?
Меҳтар Сулаймон алайҳис салом сўради. Кичик бармоқ шундай деди:
– Эй пайғамбар, улар паст тутганлиги учун Рабб ул–иззат5 (5 ғолиблик эгаси, яъни Худо) дан фармон келди:
– Эй сулаймон, подшолик узугини кичик бармоғингга тақ, чунки у ўзини барчадан пастроқ ва зубунроқ тутди.
Ал–ғараз1 (1 хуллас, хулоса) бир кун Боязид2 (2 Ўтмишда яшаган улуғ шайхлардан бири) Аллоҳ унинг сирларини муқаддас қилсин, ҳазрати Зул–Жалол3 (3улуғлик эгаси, яъни Худо)дан сўради:
Илоҳим, сенинг ҳузурингда азизроқ нарса нима?
Худойи таоло деди:
– Эй Боязид, менинг даргоҳимда азизроқ нарса, биринчиси – синиқлик, иккинчиси – узр сўраш, учинчиси – ожизлик ва бечоралик.
Ал–ғараз, Ҳақ субҳонаҳу ва таоло Одам алайҳис саломни яратишга киришар экан, осмондаги фаришталарга:
– Эй Худоё, лавҳ ул–маҳфуз4 (4 одамнинг тақдири, қиладиган ишлари ёзиб қўйилган китоб)да кўришимизча, Одамнинг ўзи фармонга бўйсунмайди, фарзандлари эса ноҳақ қон тўкишиб, ёмон ишларни қилишаркан, Сен бизларни пок деб ёдга олган эдинг? – дейишди.
Шунда ҳазрати Зул–Жалолдан фармон бўлди:
– Эй фаришталар, мен билган нарсани сизлар билмайсизлар. “Қола, инни аъламу ма ла яъламуна”5 (5 “Айтди: “Улар билмайдиган нарсани мен биламан”).
Сўнг Воҳиб ул–атоё фармон қилди:
– Эй Жаброил, ердан бир ҳовуқ тупроқ олиб кел.
Жаброил алайҳис салом ердан тупроқ олмоқчи бўлди ва шунда ер титраб тилга кирди:
– Эй