Bozkırın Sesi: Tölögön Kasımbekov. Анонимный автор
edilir. Okuyucu tarafından istenmeyen ve arzulanmayan bir kadın olarak görmek mümkündür.
Savaşın yıpratıcı ve yıkıcı darbesinden sonra gelininden de büyük bir darbe yiyen ve mutluluğunun-huzurunun mekânı evini terk etmek zorunda kalan kadının bu iç dünyasındaki ve hatta maddi dünyasındaki yıkımı sağaltacak güç, saygı duyan ve empati yapabilen gençten gelir. Bu isimsiz kahraman özlenen, arzulanan ve istenilen karakterde bir gençtir ve gelecek genç nesillere örnek gösterilebilecek bir öykü kişisi olarak yerini alır.
Yazar Kasımbekov, bu kısa öyküsü ile savaş yıllarının yitimlerine, savaş sonrasındaki normal hayata dönüş çabalarına, hayatın güçlüğüne ve gelin ile temsil edilen duyarsız gençliğe dikkat çekmeyi başarmıştır.
Azap, Samet. Tölögön Kasımbekov İnsan ve Eser. Ankara: Bengü Yayınları, 2017.
Azap, Samet. “Tölögön Kasımbekov” http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tologon-kasimbekov (28.02.2021)
Biray, Nergis. “Gabit Musirepov” http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gabit-musirepov (28.02.2021) Demir, Ekrem. “20. Yüzyıl Kazak Edebiyatı Yazarlarından Gabit Musirepov’un Edebi Kişiliği” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 42 (2011); s. 61-82 https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutded/issue/17028/177805
Fromm, Erich. Sevme Sanatı. (Çeviren: Işıtan Gündüz) İstanbul: Say Yayınları, 1985.
Gorki, Maksim. Ana. Ankara: Engin Yayıncılık, 1999.
Kasımbekov, Tölögön. İnsan Olmak İstiyorum (Çeviren: Samet Azap). Ankara: Bengü Yayınları, 2019.
Söylemez, Orhan. Çağdaş Kazak Hikayeleri Antolojisi. Ankara: Elips Kitap, 2004.
Cıldız İSMAİLOVA10
KIRILAN KILIÇ ROMANINDA TARİHİ ŞAHSİYETLER VE KARAKTERLER
Tölögön Kasımbekov’un Kırılan Kılıç adlı romanı tarihi gerçeklik çerçevesinde yazarın kurgusu ile bütünleşerek ortaya konulmuştur. Tarihi olaylar, yalnızca tarih, yer ve zaman belirtilerek de anlatılabilirdi. Fakat bu romanda gördüğümüz gibi tarihi roman, tarihi olayı okuyucuya sadece anlatmaz, hissettirir de. Kasımbekov, usta işçiliği ile Kırgız tarihinde yaşamış şahsiyetleri kendi roman karakterlerine en iyi şekilde uygulamıştır. Bu makalede Kırılan Kılıç romanında geçen karakterler sınıflandırılarak karakterlerin romanda anlatılan olaylardaki rolleri belirtilmiştir. Karakter analizi yaptığımız bu romanın karakterleri, günümüzde dahi dilden dile dolaşan Kırgız tarihinde önemli rol oynamış kişilerdir. Bu sebeple bu romanda geçen her karakterin gerçeklikle bağlantısı vardır. Romanın kurgu çerçevesinde neredeyse birebir doğru ifade edilen karakterlerin yanında olaylarda bazı aksaklıklar da mevcuttur. Makalede bu konuya da değinilmiştir.
Kırgız edebiyatında tarihi roman türünde ortaya koyduğu eserlerle ün kazanmış Tölögön Kasımbekov, 1931 yılında doğmuştur. Ailesinin soyu Kırgız halk kahramanı olan Beknazar’a dayanır. 20. yüzyılın büyük tarih yazarları arasında zikredilen Kasımbekov’un edebi kişiliğinde dikkat çeken özelliği, Kırgız tarihini eserlerine kendine özgü bir kurgu içinde vermesidir. Tarihi gerçekliği kendi üslubuyla birleştiren yazar, Kırgız tarihini tüm çıplaklığıyla eserlerinde ortaya koymuştur. Kırgız edebiyatında ilk tarihi romanı Kırılan Kılıç’ı yazarak ismini Kırgız halkına ve tüm edebi çevreye duyurmuştur. İlk cildi 1966 yılında yayımlanan eser, iki ciltten oluşmaktadır. İkinci cildi ise 1967 yılında tamamlanmış fakat dönemin siyasi gücünün Türk halkına karşı kötü yönlerini ortaya koyduğu için sansür uygulamasına takılmış ve basılmamıştır. Türkistan’ın işgali sırasında Çarlık Rusya’nın Türk halkının aleyhine yaptığı planları, Hokand Hanlığı ve halk arasındaki fikir ayrılıkları gibi konulara işaret eden Kırılan Kılıç eserinin kahraman kadrosu Kırgız tarihinde yaşamış gerçek kişilerden oluşmaktadır. Alimbek, Abdurrahman, Skobelev, Beknazar, Alimkul, İshak, Şirali gibi Kırgız tarihinde yaşamış bu kişilerin, Kırgız tarihindeki rolleri, yapmış oldukları faaliyetler ve içinde bulundukları olaylar tüm gerçekliğiyle Tölögön Kasımbek’in kaleminden bir kurgu dâhilinde anlatılmaktadır. Kırgız halkının tarihini iyi bilen ve bu bilgisini güçlü kalemiyle birleştiren yazarın eseri, 1971 yılında yayımlanmıştır. Eser iki yıl sonra da Rusçaya çevrilmiştir. Orta Asya ve Kazakistan edebiyatlarını araştıran Z. Kedrina; bu eserin M. Avezov, V. Yan, S. Borodin gibi büyük tarih yazarlarının eserleri arasında zikredilecek düzeyde bir eser olduğu yorumunu yapmıştır.
“Tarihsel roman; temelleri maziye dayanan, yani başlangıcı ve sonucu geçmiş zaman içinde gerçekleşmiş olan hadiselerin, devirlerin ve bu devirde yaşamış kahramanların hayat hikâyelerinin edebî ölçüler içerisinde yeniden inşa edilmesi, şeklinde tanımlamıştır.”11 Bu tanım, tarihsel roman ile ilgili birkaç tanımdan bir tanesidir. Tarihsel romanın ne olduğu konusunda ikili yaklaşım olduğunu görmekteyiz, ikinci yaklaşım ise bunun tam tersi kurgusallığı ön planda tutarak, tarihsel unsurları geri planda tutmayı amaçlar.
Tarihi roman hakkında yapılan görüşler bize anlatıyor ki edebi dilde tarihi olayları anlatmanın birden çok yolu vardır. Kırılan Kılıç romanı yaptığımız tanımda da olduğu gibi gerçek olay ve kişilerden hareketle yazarın zengin kalemiyle şekillenen bir eserdir. Bu yönüyle tarihsel roman bağlamında ortaya çıkan ikili çelişkinin ikincisini yansıtmamaktadır. Tölögön Kasımbekov romanını gerçek olay ve kişilerden hareketle kurgusallığı geri planda bırakarak yazmış, adeta tarihi bir belge ortaya koymuştur. Bir ulusun tarihini tüm gerçekliğiyle güçlü kalemlerin eserlerinden okuması, yalnızca tarihi öğrenmesine değil adeta yaşamasına fırsat verir. Bu romanların en önemli özelliği geçmiş tarihi yeniden canlandırmak olmuştur.
Bu düşünceyi destekleyen bir benzetme; “Tarihin kuş bakışı fotoğrafında kabartılar da çöküntüler de gözükmez. Ormandaki ağaç gözden kaçar. Oysa sanatçı, haritayı, haritada(ki) ormanı değil, o ağacı görür; ağaca kuş dalışı yapar. Kısaca, o ağacın yaşamını canlı bir süreç olarak yakalar…”12 şeklindedir. Bu benzetme bize gösteriyor ki, Tölögön Kasımbekov’un romanında da olduğu gibi tarihi anlatmak demek sadece olayları anlatmak demek değildir. İnsan, mekân ve zaman tarihi yaşayanlardır. Bir tarih anlatımı yalnızca olayları anlatırsa Orhan Asena’nın da eksiklik olarak belirttiği “can boyutu”nu bir kenara itmiş olur. Can boyutu dediğimiz kavram, tarihi romana yaşanılan olayların ruhunu veren kavramdır. Gerçek olay ve kişileri günümüze ilgi uyandıracak bir şekilde aktarmak büyük bir ustalık gerektirir. Herhangi bir olayı kendi kurduğumuz kahramanlar vasıtasıyla aktarmak kolay olanıdır. Gerçek kişilerin hislerini, düşüncelerini, olay karşısındaki tutumlarını, yaptıkları faaliyetleri ve kişiliğini; yazarın kendi kaleminde tekrar canlandırması ve okuyucuya bu hissi aktarması ise zor olanıdır. “Tarih yazıcısı, tarihsel bir metin oluşturmanın organize edici bir ögesidir. Tarih, tarihî belgelerin yorumlanması ve yapılan yeni araştırmalarla sürekli olarak tamamlanır. O halde tarihin kendini yenilemesi de kaçınılmazdır. İlk belgelerden hareketle oluşturulmuş tarih, bulunan yeni belgeler ve getirilen yeni yorumlarla sürekli zenginleştirilir.”13 Yani tarihi roman yazarı, tarihsel olay ve tarihi kişilikleri
Prof. Dr. Karabük Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, e posta: [email protected]
Ahmet Şimşek. “Tarihsel Romanın Eğitimsel İşlevi”.
Şimsek, a.g.e., s. 72.
Yakup Çelik. “Tarih ve Tarihi Roman Arasındaki İlişki Tarihi Romanda Kişiler”.