Tom Amca’nın Kulübesi. Гарриет Бичер-Стоу
aralarında bir tür rahipmiş gibi davranılırdı; basit, içten ve yürekten gelen tembihleri daha eğitimli insanlarınkinden dahi daha eğitici olurdu. Ancak asıl üstünlüğü dua konusundaydı. Kutsal Kitap diliyle zenginleştirdiği dualarının dokunaklı sadeliği, çocuksu içtenliğini hiçbir şey geçemezdi. Tüm bunlar onun benliğiyle öylesine iç içe geçmiş, bir parçası olmuştu ki dudaklarından bilinçsizce dökülüyordu; dindar yaşlı bir zencinin dilinde “dualar oluşuveriyordu”. Dinleyicilerin ibadetle ilgili duygularına öylesine hitap ediyordu ki sık sık çevresinde patlak veren karşılıkların çokluğunda hepten yitip gitme tehlikesi içinde görünüyordu.
Adamın kulübesinde bu sahne yaşanırken, efendinin salonunda çok daha değişik bir sahne vardı.
Tüccar ve Bay Shelby yemek odasında kâğıtlar ve yazı gereçleriyle kaplı bir masanın başında oturuyorlardı.
Bay Shelby bir tomar faturayı saymakla meşguldü, saydıkça tüccara doğru itiyor, o da onları onun gibi sayıyordu.
“Her şey uygun.” dedi tüccar. “Şimdi de şunları imzalayıverin.”
Bay Shelby satış faturalarını aceleyle kendine doğru çekti ve imzaladı, sanki rahatsız edici bir iş yapan bir adamın aceleci tavrıyla, sonra da parayla birlikte onları itti. Haley eskimiş bir valizden bir parşömen çıkardı, ona bir süre baktıktan sonra Bay Shelby’ye uzattı, o da bastırmaya çalıştığı bir sabırsızlıkla aldı.
“Eh, bu iş tamamdır!” dedi tüccar, ayağa kalkarken.
“Tamamdır!” dedi Bay Shelby, düşünceli bir tavırla ve derin derin içini çekerek tekrarladı, “Tamamdır!”
“Çok mutlu değilmişsiniz gibi geliyor bana.” dedi tüccar.
“Haley.” dedi Bay Shelby. “Umarım verdiğiniz sözü tutarsınız, Tom’u nasıl birileri olduğunu bilmediğiniz birine şerefiniz üzerine söz verdiğiniz gibi satmazsınız.”
“Neden, siz az önce bunu yaptınız efendim.” dedi tüccar.
“Koşullar, biliyorsunuz, beni buna zorladı.” dedi Shelby kibirli bir tavırla.
“Eh, o zaman beni de zorlayabilir.” dedi tüccar. “Yine de Tom’a iyi bir yatacak yer verme konusunda elimden gelenin en iyisini yapacağım; ona kötü davranmam konusunda, zerre kadar korkunuz olmasın. Eğer Tanrı’ya şükrettiğim bir şey varsa o da hiçbir şekilde zalim olmadığımdır.”
Tüccarın insancıl ilkelerini daha önce izah etmesinden sonra, Bay Shelby bu açıklamalarla özellikle rahatlamış hissetmedi ama koşulları ancak bu kadarına izin veriyordu. Tüccarın sessizce ayrılmasına izin vererek bir puro yaktı.
V
Sahipleri Değişen Canlı Malın Duygularını Göstermesi
Bay ve Bayan Shelby gece için dairelerine çekilmişlerdi. Adam büyük bir koltuğa oturmuş, öğleden sonra postayla gelen bazı mektuplara bakıyordu. Kadın da aynanın karşısında ayakta durarak Eliza’nın saçlarına yaptığı karmaşık örgü ve bukleleri fırçalıyordu. Zira solgun yanaklarını ve bitkin gözlerini fark edip o gece için ona izin vererek yatağına yollamıştı. Doğal olarak işle ilgili kızla sabah konuşacaklarını söylemişti ve dikkatsizce kocasına dönerek şöyle dedi:
“Sırası gelmişken Arthur, bugün akşam yemeği masamıza sürüklediğin o düşük düzeyli adam kimdi?”
“Adı Haley.” dedi Shelby, sandalyesinde tedirgin bir tavırla dönerek ve gözleri bir mektuba dikilmişti.
“Haley! O da kim ve burada ne işi var Tanrı aşkına?”
“Eh, geçen sefer Natchez’e gittiğimde onunla biraz iş yapmıştım.” dedi Bay Shelby.
“O da buna güvenerek kendini evinde gibi hissedip gelip sofraya oturdu, öyle mi?”
“Nedeni ben onu davet ettim; onunla bazı hesaplarımız vardı.” dedi Shelby.
“Köle taciri mi?” dedi Bayan Shelby, kocasının tavırlarında kendini belli eden bir utanma fark ederek.
“Canım, neden böyle bir şey aklına geldi?” dedi Shelby başını kaldırarak.
“Hiç, sadece Eliza akşam yemeğinden sonra buraya geldi, çok kaygılıydı ve ağlayıp sızlıyordu, bir tüccarla konuştuğunu söyledi ve adamın oğlu, şu komik küçük ördek, için bir teklif yaptığını duymuş!”
“Öyle mi yaptı?” dedi Bay Shelby, kâğıdına döndü, bir süre tüm dikkatini ona vermiş görünerek, onu baş aşağı tuttuğunu fark etmiyordu.
“Nasıl olsa er ya da geç satışa çıkacaktı.” diye fikrini söyledi.
“Eliza’ya dedim ki.” dedi Bayan Shelby, saçlarını fırçalamayı sürdürüyordu. “O acıları çekmekle aptallık ediyor ve bu tür insanlarla işiniz olmaz. Elbette, hiçbir adamımızı satmak istemediğinizi biliyordum, en azından öyle bir adama.”
“Eh, Emily.” dedi kocası. “Her zaman hissettiğim ve söylediğim gibi işin doğrusu yardım almadan işimi başaramam. Bazı yardımcılarımı satmak zorunda kalabilirim.”
“O yaratığa mı? İmkânsız! Bay Shelby ciddi olamazsınız.”
“Öyle olduğu için üzgünüm.” dedi Bay Shelby. “Tom’u satma konusunda anlaştık.”
“Ne! Bizim Tom’u? O iyi, vefalı yaratığı! Küçüklüğünden beri vefalı bir yardımcı oldu! Ah, Bay Shelby! Ve ona özgürlüğü için söz de vermiştiniz. Ben ve o, bunun hakkında yüzlerce kez konuştuk. Eh, artık her şeye inanırım, zavallı Eliza’nın tek çocuğu küçük Harry’i bile satacağınıza artık inanırım!” dedi Bayan Shelby, sesi kederle öfke arasındaydı.
“Eh, her şeyi bilmen gerektiğinden, öyle. Tom ve Harry’i birlikte satmaya karar verdim ve neden bilmiyorum herkesin her gün yaptığı bir şey için bir canavarmışım gibi davranıldığını bilmiyorum.”
“Ama tüm onların içinden neden bunlar?” dedi Bayan Shelby. “Satmanız gerekiyorsa neden diğerleri değil de bunlar.”
“Çünkü diğerlerinden daha iyi parayı bunlar getiriyor, o nedenle. Başka birini de seçebilirdim, dediğin gibi. Eğer sana uyacaksa adam Eliza için yüksek bir fiyat önerdi.” dedi Bay Shelby.
“Alçak adam!” dedi Bayan Shelby hiddetle.
“Bir an bile onu dinlemedim, duygularınıza saygımdan, bunu yapmazdım bu yüzden bana biraz hak verin.”
“Canım.” dedi Bayan Shelby kendini toparlayarak, “Beni bağışla. Aceleci davrandım. Çok şaşırdım ve buna tamamıyla hazırlıksızdım ama elbette bana bu zavallı yaratıklar için araya girmeme izin vereceksiniz. Tom zenci olsa da soylu yüreği olan sadık biridir. İnanıyorum ki, Bay Shelby, eğer ona sorsanız sizin için hayatını verecektir.”
“Biliyorum, söylemeye cesaret edeyim ama bütün bunların faydası ne? Elimde değil.”
“Parayı feda etsek olmaz mı? Payıma düşen zorluklara katlanmaya hazırım. Ah, Bay Shelby, bu zavallı, basit, yardıma muhtaç yaratıklara görevimi yapmayı denedim, bir Hristiyan hanımın yapması gerektiği gibi inançla denedim. Onlara özen gösterdim, eğitim verdim, gözledim, küçük ilgi alanlarını, sevinçlerini yıllarca hep bildim ve küçük bir kazanç uğruna, zavallı Tom kadar böylesine sadık, harika ve güvenilir bir yaratığı satarsak, onu sevmesi ve değer vermesi için öğrettiğimiz yerden koparıp alırsak başımı nasıl dik tutarım. Onlara ailenin görevlerini, anne babanın ve çocuğun, karı kocanın görevlerini öğrettim ve parayla kıyaslandığında ne kadar kutsal olsa da