Қайлардасан, болалигим. Худойберди Тухтабоев
bo‘g‘irsog‘-u dimlab pishirilgan makaronlar… Eh, shunday zo‘r bo‘ldiki, shunday zo‘r bo‘ldiki, asti qo‘yaverasiz.
Nonushta davomida Omonboy bilan Davronboyga shu yerda biz bilan butunlay qolinglar, birgalashib ishlab yuraveramiz, degan mazmunda ham gap qilib ko‘rishdi. Aka-ukalar bunga ko‘nishmadi:
– Birinchidan, agar biz bu yerda qolsak, oyimiz xafa bo‘ladi, ikkinchidan, tovuqlarning tuxumi kattasi kichigiga almashib ketadi, uchinchidan, Mahmud olako‘z shaftolimizni bitta qo‘ymay tagiga to‘kib ketadi, – deb javob qaytarishdi.
– Bizga bir chelak gaz bersangiz bo‘ldi, – dedi uzil-kesil qilib Davronboy.
– Obbo, ukaginam-ey, rasmana gazni hali o‘zimiz ham ko‘rganimiz yo‘q, – deb javob qaytardi gazchi amakilardan biri.
– Mayli, ko‘rmasangiz ham beraverasizlar, – deb akasining gapini quvvatladi stolda o‘tirib, oyoqlarini likillatib kolsaba chaynayotgan Omonboy.
Omonboyning mana shu gapidan so‘ng gazchi amakilari, bordi-yu, bitta gaz o‘choq bilan gaz to‘ldirilgan bitta ballonni ularga sovg‘a qilsak-chi, axir atrofda qo‘nib o‘tadigan joyimiz yo‘q, u yoq-bu yoqqa o‘tganda shofyorlarimiz choy-poy ichib turadi-ku, deb maslahat qila boshlabdi. Ertalab, yarim yalang‘och chiqqan, hozir esa egniga yengi kalta oq ko‘ylak, boshiga oq shapka kiyib olgan amaki: «Bolalar to‘rt yuz chaqirim yo‘ldan bizning quvurlarimizni poylab, ehtiyotlab olib kelishibdi, demak, biz ham ularning iltimosini bajarishimiz kerak. Bitta gaz o‘choq bilan uch ballon gaz olib, mashinaga tezdan yuklanglar», – deb buyruq berib yubordi.
Shofyor amaki yo‘l tayyorgarligini ko‘rib olguncha Omonboy bilan Davronboy quvur yotqizuvchilar shaharchasini maza qilib aylanib chiqishdi: bu yerda bolalar yo‘q ekan-u, nuqul katta odamlar yashar ekan. Yo‘g‘on, ingichka quvurlar, temir yo‘lakchalar, hech tushunib bo‘lmaydigan g‘alati-g‘alati mashinalar… Eh-he, bularni Mahmud olako‘z ko‘rganda bormi! Bitta semiz amaki qo‘lidagi qizil bayroqni silkitib turibdi, boshqa amaki mashinasining tumshug‘iga yo‘g‘on quvurni qistirib, osmon-u falakka ko‘tarib ketyapti. Ho‘ narida o‘ntacha amaki quvurlarga yiltiroq moy surishyapti, undan ham narida yana o‘ntacha amaki moylangan quvurlarga qora qog‘oz o‘rashyapti.
– Qani, soqchi o‘g‘illarim, mashinaga marhamat! – deb qoldi shofyor amaki, – endi tezroq jo‘naylik, bechora onalaring qidirib yurgandir…
Amakilarining hammasi qo‘l silkib, xayrlashib qolishdi, yana tag‘in kelinglar, lekin quvurning ichida emas, kabinada o‘tirib kelinglar, degan gaplarni ham aytishdi.
– Sizga-chi, amaki, tuxum olib kelaman, – deb va’da berdi Davronboy oq shlyapali amakiga.
– Men-chi, amaki, uzum olib kelaman, – deb baqirdi Omonboy ham.
OLTINCHI BOB
GAZ QOZONDA SHO‘RVA PISHGANI
Davronboy bilan Omonboy uylariga qorong‘i tushay-tushay degan paytda kirib borishdi. Novcha amaki yo‘lda jindek uxlab oldi, bo‘lmasa bundan ham oldinroq yetib kelishgan bo‘lardi.
Ulkan mashina ko‘cha eshiklari oldida to‘xtashi bilan aka-ukalar cho‘zib-cho‘zib uch marta signal berishdi. Keyin Davronboy:
– Amaki, oyim meni ursalar ajratib olasiz, xo‘pmi?
– deb shivirladi.
– Seni urdirgani qo‘ymayman, – deb shivirlab qo‘ydi novcha amaki ham. Omonboy ham bir narsa deb shivirlamoqchi bo‘luvdi, ulgurolmadi. Nega desangiz, xuddi shu paytda mashinaga qarab yugurib kelayotgan oyijoniga ko‘zi tushib qoldi:
– Oyijon!!!
– Toychog‘im! – deb ona-bola bir-birlarini achomlashib ketishdi.
– Voy o‘lmasam, Davron qani? – deb so‘radi oxirida oyisi.
– Tushsam urasiz, – hiqillab dedi Davronboy.
– Voy, onaginang o‘rgilsin, urmayman.
– Bugun urmasangiz, baribir ertaga urasiz.
– Urmayman, endi hech ham urmayman.
Davronboy ishning buyog‘ini ham puxtalab olgandan keyin kabinadan turib to‘ppa-to‘g‘ri oyijonining bag‘riga otildi.
Bir-birlarini o‘pishib, ko‘z yoshlarini to‘kishib hovlilariga kirguncha atroflarini xotinlar-u bolalar qurshab olishdi. Qishloqdagi jamiki katta kishilar to‘satdan yo‘q bo‘lib qolgan Davronboy bilan Omonboyni birinchi bo‘lib men topib kelaman, deyishib, har tomonga jo‘nab ketishgan edi. Shuning uchun ham qishloq chekkasidagi daraxtlarga burkalgan bu hovlida faqat xotinlar-u bolalar to‘planishgandi. Bir xillari oyilarini ko‘ngillarini ko‘tarib, boshqa birlari har xil vahimali gaplarni aytib, oyilarining ko‘ngliga g‘ulg‘ula solib o‘tirishgan edi.
Ko‘z yumib-ochguncha hovlilari bamisoli to‘yxonaga o‘xshab ketdi, desam ishonavering. Poyloqchilikda turib, nom chiqarib qaytgan Davronboy bilan Omonboyning Mahmud, Salim, Shavkat, Qurbon degan o‘rtoqlari bor edi. Ularni ko‘rishga o‘shalar ham kelishibdi. Aka-ukalarni o‘rtaga olib har xil savollarni shunaqangi yog‘dirib tashlashdiki, asti qo‘yaverasiz.
– Biz gaz olib kelgani boruvdik, bildilaringmi! – deb gapni qisqa qilib qo‘ymoqchi bo‘ldi Davronboy.
– Hecham-da, – deb gapni yana chuvalashtirmoqchi bo‘ldi Mahmud olako‘z, – gaz senga kuchukmidi, yur desang, orqangdan ergashib kelaveradigan.
Shundan keyin bolalar qiy-chuv to‘polon qilishib, novcha amakining yordamida tashqariga gaz o‘choq bilan gaz to‘ldirilgan ballonlarni olib kirishib, hovlining qoq o‘rtasiga o‘rnatishdi. Shofyor amaki gaz o‘choqning plitasini yoqib yuborgan edi, bolalarni-ku qo‘yavering, xotinlardan tortib, to soy mahalladan kelgan kampir buvilargacha hamma-hammalari hang-mang bo‘lib qolishdi. Bir xillar temir ballonning ichida ming metrcha keladigan piligi bor, o‘sha buralib-buralib yonayapti, dedi. Yana bir xillar mana shu temir ballonning tagidan yerga ingichka quvur ketganga o‘xshaydi, gaz o‘shandan oqib kelayotgan bo‘lsa kerak, degan taxminlarni ham aytishdi. Kampir buvilar bo‘lsa: «Yo tavba, bu Omonboy bilan Davronboy balo ekan-ku, shu olovni o‘shalar olib keldimi-a? – deb, yoqalarini ushlab, orqalariga tisarilgandan-tisarilaverishdi.
Mana shunaqangi gaplar ko‘payotgan paytda amaki gaz o‘choqda sho‘rva pishirayotgan, chinakam oshpazlarga o‘xshab, har zamonda shopirib-shopirib ham qo‘yayotgan edi.
– Amaki, shu gazni biz olib keldik-a? – sheriklarim eshitsin, deb ataylab baland ovozda so‘radi Davronboy.
– To‘g‘ri, – undan ham balandroq ovozda javob qaytardi shofyor amaki. – Bu gazni Omonboy bilan Davronboylar olib kelishdi. Quvurlarni poylab, o‘z joyiga eson-omon yetkazib olishimizda yordamlashganliklari uchun boshlig‘imiz mukofot qilib berdi bularni…
O‘sha kecha «Qo‘rg‘oncha» qishlog‘ining katta-kichik aholisi deyarli uxlamadi hisob, ular Davronboy bilan Omonboy olib kelgan gazning yonishini tomosha qilib chiqishdi.
TELEBOLA
SARGUZASHTNING BIRINCHI BOBI
Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, qadim-qadim zamonlarda emas, o‘zimizning shu kunlarda go‘zal Farg‘ona tomonda, undan ham go‘zal Tagob qishlog‘ida Omonboy degan bola yasharkan. O‘zi juda hushyor, aqlli ham ekan. Televizor tomosha qilishni yaxshi ko‘rarkan. Har kuni o‘n soat tomosha ko‘rmasa ham oyog‘i, ham tomog‘i og‘rib qolar ekan. Dars tayyorlayotganda eski televizorlarning ichidagi ashqol-dashqolini olib tashlab, bo‘shagan qutichasining ichiga kirib olib tayyorlarkan. Shunday qilmasa, miyasiga hech narsa kirmas ekan. O‘sha kuni Omonboyning maktabga borgisi kelmabdi. Yo‘q, borgisi ham bor ekan-u, dars tayyorlamagan ekan, shuning uchun borgisi kelmabdi. Dadasi bilan oyijonisi barvaqt ishga jo‘nashibdi. Keta turib oyijonisi: «Jon o‘g‘lim, avval qaymoq bilan nonushta qilgin, keyin echkingga xashak solgin, keyin tovuqlaringni katakka qamab qo‘ygin, keyin maktabga keta