Тасаввуф алломалари. Хамиджон Хомидий
кириб кетди. Шундан сўнг унинг дарагини топмадим. Маънавий-руҳий такомилимни Увайснинг дуолари шарофатидан деб билдим.
Увайс умрида бирон кеча тўйиб ухламади. Ҳар кеча бугун «Лайлат ул-қиём», бугун «Лайлат ур-рукуъ», бугун «Лайлат ус-сужуд» деб, тонгга қадар саждадан бошини кўтармади.
Сўрадилар:
– Эй Увайс, тунни бундай риёзат билан ўтказишга қандай тоқат қиласиз?
Увайс деди:
– Бир дафъа «субҳана роббиал-ъало» деб бошимни саждага қўйишим билан тонг отади. Орзуим ва хоҳишим шуки, фаришталар ибодатига ўхшасин.
Сўрадилар:
– Намозда хушуъ нима?
Увайс деди:
– Намоз ўқиётган вақтингда сенга найза бирла санчсалар, оғриқни бир зарра сезмаслигингдир.
Увайс Қараний қалб кўзи билан инсонларнинг кўнглидагиларни ўқир, жоҳил ва нодон кишиларнинг ҳолидан йиғлар ва дер эди:
– Уларнинг на юзида ранги, на қалбида завқи, на дудоқларида кулгуси бор. Залолатда қовурилаётган бу одамлардан муҳаббат илҳомини кутиш мумкинми? Эй Роббим, бечораларнинг қалб кўзларини боғлаб, қилган хатолари учун жаҳаннамга ташламай, залолат ботқоғидан поклагинки, қалбларида маърифатуллоҳ дарахтлари илдиз отсин.
Увайсга хабар бердилар:
– Бир дарвеш ўттиз йил аввал гўр ковлаб, кафан билан гўр бошида ўтирибди. Ҳамиша кўзи ёшли, на кечаси уйқуси бор, на кундузи ороми. Бунинг ҳикмати нимада?
Увайс деди:
– Унинг олдига мени олиб боринг.
Келдилар. Риёзатдан тани сарғайган, кўзлари хира тортган заиф кишини кўрдилар.
Увайс деди:
– Ўттиз йил гўр ва кафан билан шу даражада овора бўлибсанки, Худодан ғофил қолибсан. Худодан йироқлашиб, гўр билан кафанга боғланибсан.
Дарвешга ҳолатининг ҳақиқати ошкор бўлди. Наъра тортиб, ўзини гўрга ташлади ва жонини таслим қилди.
Увайс деди:
– Эй биродарлар, кўринг ва огоҳ бўлингки, гўр билан кафан Худога етиш учун парда (тўсиқ) бўлса, бошқа нарсалар нима бўлиши мумкин? Ўзини Худога бағишлаган ва дунёни тарк этган кишига гўр билан кафаннинг қизиғи йўқ, банданинг қаерда ва қандай ҳолатда ўлимни қарши олиши унинг ихтиёрида эмасдир.
Рабиҳ Ҳошим Увайс Қаранийни кўриш учун борди.
Увайс ибодат билан машғул бўлгани учун кутиб ўтирди ва кўнглидан ўтказди:
– Увайс менга ҳам бир ўгит берса эди.
Увайс Қараний дуога қўл очиб дебди:
– Аллоҳим, кўп ухлар кўздан ва кўп еяр қориндан Ўзингдан паноҳ тилайман.
Бу сўзларни эшитган Рабиҳ Ҳошим «менга шу ўгит етарли» деб уйига қайтди.
Увайснинг қўшнилари дедилар:
– Увайсни девона хаёл қилдик. Унинг қандай тирикчилик қилишидан хабаримиз йўқ. Ҳар доим рўза тутгани учун унинг бирон жойда таом еганини кўрмадик. Битта пўстини бор эди, унинг ямоқ солинмаган жойи қолмаган эди. Бомдод намозидан аввал уйдан чиқар ва хуфтондан сўнг қайтар эди. Туш вақтида онасига егулик олиб келган вақтида ёш болалар унга тош отиб, йўлини тўсар эдилар. Увайс уларни эркалаб, олиб келган таомидан берар ва дер эди:
– Оёқларим заифдир. Кичикроқ тош отинг, оёғимга тегиб, жароҳат