Nad Niemnem. Eliza Orzeszkowa
30
etażerka — ozdobny mebel złożony z umiejscowionych jedna pod drugą półek.
31
batyst — delikatna, przezroczysta tkanina, z której szyte są elementy garderoby; służąca także do ozdabiania wnętrz.
32
przyprawny — dziś popr.: przyprawiony; dodany, dosztukowany.
33
synogarlica — gatunek ptaka z rodziny gołębiowatych o szarym lub beżowym upierzeniu.
34
Gracje — w mit. rzym. boginie powabu, wdzięku i szczęścia.
35
mistyfikować — zwodzić, oszukiwać, celowo wprowadzać w błąd.
36
fluksja (daw.; z łac. fluxio: upływ) — zapalenie dziąseł lub okostnej, często połączone ze zbieraniem się ropy; tu mamy do czynienia ze zniekształconą formą: flukcja.
37
zapoznany (daw.) — zapomniany, niedoceniony.
38
welinowy (z fr. vélin: skóra cielęca wyprawiona jak pergamin) — cienki, gładki papier wysokiej jakości.
39
płytnik — flisak.
40
rudel — ster.
41
dziesięcina — tu: ros. miara powierzchni ziemi równa 1,09 ha.
42
wiorsta — daw. ros. miara długości, równa 1,067 km.
43
szyderski — dziś popr.: szyderczych.
44
Mars — w mit. rzym. bóg wojny.
45
ponter — wyżeł.
46
Antygona — w mit. gr. córka króla Edypa. Kiedy Edyp po odkryciu swej winy tragicznej (nieświadomie zamordował ojca oraz poślubił matkę) wyłupił sobie oczy i udał się na samowolne wygnanie z Teb do Kolony, Antygona towarzyszyła mu i otoczyła nieszczęsnego opieką.
47
paliatywa (z łac. pallium: płaszcz) — środek przynoszący ulgę, nie leczący choroby, ale łagodzący jej objawy.
48
fertyczny — zwinny, szybki, żwawy.
49
ze strony — z zewnątrz, z boku.
50
mieć pergaminy — tu: mieć dowody potwierdzające szlachectwo.
51
okopy szwedzkie — okopy z czasów potopu szwedzkiego (1655-1660).
52
sybarytyzm — postawa charakteryzująca się zamiłowaniem do prowadzenia dostatniego, wygodnego, pełnego zbytków życia.
53
kije, które w koła gospodarstw (...) włażąc (...) — nawiązując do wyrażenia: „wtykać kij w szprychy”, czyli przeszkadzać, uniemożliwiać jakieś działanie, autorka metaforycznie pisze o represjach stosowanych po upadku powstania styczniowego przez administrację carską w stosunku do polskich właścicieli ziemskich.
54
robota Penelopy — tu: niekończąca się, nie przynosząca efektu praca. Penelopa jest w mit. gr. uosobieniem wiernej żony; przez 10 lat czekała na powrót swego męża, Odysa, spod Troi. Nakłaniana, by wybrała sobie nowego małżonka, zastosowała zręczny wybieg. Zalotnikom oświadczyła, że wyboru dokona, kiedy utka szatę dla swego teścia (w niektórych wersjach całun dla ojca). Tymczasem to, co utkała w dzień, nocą pruła i tym sposobem doczekała powrotu męża, w którego śmierć jako jedyna nie wierzyła.
55
kapryfolium — wiciokrzew; roślina pnąca, kwitnąca na biało lub różowo.
56
Adonis — w mit. gr. ulubieniec bogini piękności Afrodyty; tu: czuły kochanek.
57
Jak mi nie żal ciebie, że tak (...) się (...) gryziesz ze swoim gospodarstwem (...) — list Dominika Korczyńskiego pełen jest rusycyzmów i błędów językowych; świadczy o tym, że brat Benedykta uległ w znacznym stopniu rusycyzacji.
58
winokurnia (ros.) — gorzelnia.
59
podrady (z ros.) — dostawy dla wojska i instytucji państwowych.
60
po niewoli — wbrew woli.
61
jacica — (białoruskie: jetica) owad zbliżony do motyla, żyjący przez jedną noc podczas godów miłosnych; łowiony przez rybaków jako przynęta dla ryb.
62
pręt — daw. pol. miara długości równa 4,32 m.; 300 prętów kwadratowych to 1 morga.
63
comme quoi (franc.) — jak; jak to.
64
na wodach — w uzdrowisku; mówiono również: u wód.
65
tu fais des folies, Clotilde (franc.) — postępujesz jak szalona, Klotyldo.
66
mais puisque je suis folie de toi (franc.) — ależ ja szaleję za tobą.
67
ambarasujący - kłopotliwy.