Беларусалім. Кніга першая. Золак. Павел Севярынец
што млелі ад уласнай полавай сьпеласьці ды кішэлі дробнымі звадамі дзеля пахвалы папоў, мацней, чым сьпёрты дух, пракісаньне праваслаўя ў самапраслаўленьне, аддушынай якога быў для яго толькі хор…
А што ж цяпер? Дзеля якой цяпершчыны ён даўся з манастыра насьцеж – у трубны глас сьвету? Каб у сваім чорным скураным плашчы, нібы Нэа з “Матрыцы”, штовечар употай падлічваць ва ўніверсаме “Рублёўскі” ці хопіць яму на булачку зь ёгуртам?
…Так, цік, так, сьцьвярджальна зацокала ў прытворы, дзьверы ахнулі, сьвечкі страпянуліся, агеньчыкі ледзь не пагасьлі, гатовыя пырснуць наўцёкі. Сэрца затрымцела, і цела затрымцела цалкам.
І цокат, цокат абцасікаў, каторы разьбіваў ягоную сьветлую цішу, і пачынаў чаканіць рытм сэрца, і працінаў высокай танальнасьцю жыцьцё… Сэрца цікала ў такт, ці то хуценька й пабежна, з прыдыханьнем, мурашкі па скуры, ці то лёганькім дотыкам, стукам у дзьверцы – тук, тук, тук – а то і моцным стрэлам з тугога, сьмяротнага грэху, лука наскрозь, працятым ад пацалунку да прасьціны, зьбіваючы дыханьне да шалу – так, як Алеся, ягоны боль і сорам!..
Ці не яна гэта прыйшла шукаць яго, недаступнага абанента, ў саборы, і ці не яе сапрана анёла, пералівістае, бруістае, ён пачуе зараз, ці не яе позірк, шэравокі, дакорлівы і патрабавальны, пад грацыёзна прыўзьнятымі броўкамі, прымусіць яго апускаць вочы – на прыпухлы, дзіцячай пяшчоты, раток, на грудкі, якія глядзяць у розныя бакі, на трохі расстаўленыя стройныя ножкі – усё, створанае дзеля яго… і яе тонкая псіхічная арганізацыя таксама.
Уладныя абцасы бліжэй, ясьней, мацней. Якая цяжкая выкшталцонасьць, ён увесь сьцяўся ў юначым прадчуваньні, аж заплюшчыў вочы, ну тут жа Леў…
– Э-э, скажыце, а гдзе ў вас тут… ну, эта… неупиваемая чаша?
Нізкі альт, цётка гадоў пяцідзесяці, ржавыя фарбаваныя, бігудзямі закручаныя валасы.
Слаба паказаў рукой – там.
Яне, Яне… Дзе ж яна, твая любая, лёгкая і вытанчаная Воля…
Нікому, Ян, чуеце, нікому не аддавайце сваёй волі, казаў яму на споведзі айцец Рыгор – шэптам гарачым, адчайным, і тонкія хвалістыя валасы ягоныя дрыжэлі ля самых вуснаў. Нават калі гэта святар, епіскап ці, страшна сказаць, патрыярх. Бог не забірае ў вас свабоды паступаць як хочаш – значыць, і ніхто іншы ня мае права. Духоўны гвалт – від гвалту самы жудкі. Прымус, маніпуляваньне, законьніцтва ў дачыненьні да чалавечага сэрца – суць закваска фарысейская. Вакол такога поўна, у тым ліку і ў царкве – і, можа быць, найперш у царкве. Знаеце, ўсё гэта змаганьне зь іншаслаўнымі… геямі… калдунамі… усё гэтае шуканьне д’ябла паўсюль… знаеце, насьцярожвае. Вы хочаце волі, я бачу. Беражыце волю. Хто б там што ні казаў, знаеце – гэта для чалавека галоўны дар Божы.
Вольная воля – гэта ўсё, што мне трэба. Я выбіраю волю, я выбіраю неба. І прыпеў: мама – анархія, тата – Айцец Нябёсны, мама – анархія, тата – Айцец Нябёсны!
Эх, не разумеюць усёй глыбіні свабоды і ўсёй вышыні ідэі ягоныя мілыя сябручкі з пацыфікамі ды ў капюшонах. Не даганяюць, як гэта крута, калі галоўны анархіст – Бог!
Вось айцец Рыгор