Знак Вялікага магістра. Вольга Іпатава
і гаварыў пра гэта Гердзень, калі настояў узяць яго ў ахову. Настойваў ён, каб у атрад ахоўнікаў уключылі і ягонага сына Данілу, і ўсе расцанілі гэта як вялікі давер амаль што апальнаму Сокалу.
І вось абодва яны – і Гердзень, і Сокалаў сын зьніклі. Што б гэта магло значыць? Альбо Гердзеня і Данілу захапілі і павялі з сабой рабаўнікі, альбо… Кашталян баяўся дадумаць да канца. Калі Гердзень акажацца здраднікам, то адразу ў замку ўспомняць, што гэта ён, Нарбут, заўсёды прасіў за свайго кума, ён упарта соваў Гердзеня ва ўсе справы, дзе трэба было паслужыць княгіні, – каб пасьля можна было пахваліць, як гожа той зрабіў тое ці іншае. А чаму? Таму што задарыў яго Гердзень, купіў, можна сказаць, на карані: то сярэбранай грыўнай, то каменем-самацьветам для пярсьцёнка – жонцы, то карункавым каўняром, то… о, беражы мяне Пярун, калі Гердзень акажацца здраднікам ці… ці самым тым рабаўніком!
Сястра Ягайлы
У гаспадарскіх пакоях, што разьмясьціліся каля паўднёвага баку Лідскага замку,[7] было цёпла, хаця ад вакна, дзе ў калыхлівым вераснёўскім тумане хавалася рэчка Каменка, цягнула сіверам. Жыбенцяі[8] не шкадавалі бярозавых дроваў для вялікай кафлянай печы, што месцілася ў куце, і адтуль, з зеленаватых гаршкоў – кафлін, тачылася пахкае цяпло. Гаспадыня Лідскага замка – мажная, у доўгай суконнай з сярэбранай аблямоўкай сукні і расшытых каляровымі нітамі скураных пантофлях сядзела за сталом. На тканым ільняным абрусе там стаяў флакон з жоўтага празрыстага шкла, адкуль яна час ад часу налівала ў далонь колькі кропляў пахкай вадкасці і церла скроні: у яе заўжды перад дажджом балела галава. Недалёка, ля паліцы з дарагім шкляным посудам, напагатове стаяў пісец. Жоўтая, як гарбуз, лысая яго галава была пачціва схіленая. Ён чакаў.
Княгіня Марыя з сілай сашчапіла рукі, паднесла да падбародка. Костачкі ейных кароткіх пальцаў занылі ад напругі, і яна аслабіла намаганне. Мінулае зараз апанавала яе з надзвычайнай сілай шкадавання ад таго, што нічога з таго, што ўжо адбылося, вярнуць нельга. Яна адна, без мужа, без падтрымкі, а брат Ягайла далёка і яму не да сястры, не да ейных клопатаў. А чаму адна? Па чыёй віне? Па віне Кейстута, стрыечнага дзядзькі, які, праязджаючы праз Ліду па дарозе ў Ноўгарад-Северскі, спатоліў сваю даўнюю нянавісьць і загадаў сьцяць горлам – павесіць – ейнага мужа Вайдылу! Даўно тачыў ён зубы на Вайдылу, даўно абвінавачваў у тым, што той, яшчэ з часоў, калі быў любімым служкам вялікага князя Ягайлы і сьцяліў яму ложак, нагаворваў на яго, Кейстута, усялякую пошасьць і служыў крыжакам.
Узгадалася, як страшна крычаў перад смерцю муж, спачатку нялюбы і нежаданы, а пасля звыклы і зразумелы да апошняе жылкі. Так, раней, і праўда, быў ён усяго вялікакняскім пекарам, які дагадзіў яе брату не толькі смачнымі пірагамі, і найперш ня імі, а адданасцю і любоўю ў паходах. Стаў ён любы Ягайлу клопатам пра яго, малодшага з княжычаў, сыноў Альгерда, на якога старэйшыя браты ніколі асабліва не зважалі, лічылі яго нікчэмнікам. Бацька, Альгерд, радзіўся толькі з імі, слухаў толькі іх: ганарыстага Андрэя, буйнага Свідрыгайлу, асабліва ж – даўгалыгага
паводле археалагічных раскопак, у самым лідскім замку не было гаспадарскіх пакояў. Мяркуецца, што пакоі ўладальнікаў былі непадалёк ад самога замку.
печнікі, людзі, што паляць печы. На мой погляд, памылковае азначэнне гэтага слова прывяло да таго, што забойцамі Кейстута ў некаторых крыніцах называюцца БРÀТÛ ÆÛБЯНÖЯІ Кучук ды Лісіца, у той час як гэта былі проста печнікі з такімі імёнамі.