Miasto na skrzyżowaniu mórz i kontynentów. Отсутствует
został powołany na biskupi tron Konstantynopola na życzenie cesarza. Jego konsekracja dokonała się 10 kwietnia 428 r.227 Nowy biskup rychło znalazł się w konflikcie z wpływowymi grupami Miasta, a następnie w sporze chrystologicznym z patriarchą Aleksandrii Cyrylem. 22 czerwca 431 r. Nestoriusz został deponowany przez zgromadzenie cyryliańskie soboru w Efezie228. Nie oznaczało to jednak automatycznego usunięcia Nestoriusza, który cieszył się poparciem cesarza. Dopiero naciski monastycznego środowiska stolicy sprawiły, że cesarz zgodził się na jego depozycję, umieszczając pod strażą zarówno jego, jak i pozostałych deponowanych hierarchów wrogich Nestoriuszowi – Cyryla z Aleksandrii i Memnona z Efezu229. 4 września 431 r. cesarz, na wielokrotne prośby Nestoriusza, wydał zgodę na opuszczenie przezeń Efezu i powrót do antiocheńskiego klasztoru Euprepiusza230. Należy tu podkreślić, że Nestoriuszowi pozwolono powrócić do tego klasztoru jako wolnemu człowiekowi231. Mimo konsekracji nowego biskupa stolicy, aż do 433 r., większość biskupów wschodnich odmawiała obłożenia anatemą usuniętego biskupa i przyjęcia jego depozycji232. Ponadto po śmierci biskupa Maksymiana w kwietniu 434 r. pojawiły się plotki, że Nestoriusz może zostać przywrócony na swe dawne biskupstwo233. Dla dworu stało się jasne, że sytuacja nie ulegnie uspokojeniu, dopóki Nestoriusz, przebywając w Antiochii, będzie mógł mieć jakikolwiek wpływ na sprawy Kościoła. 3 sierpnia 435 r. cesarz wydał konstytucję skierowaną przeciwko zwolennikom Nestoriusza234. Nestoriusz został pozbawiony majątku i udał się do miejsca wygnania w Petrze235. Sporna pozostaje data zesłania, jakkolwiek najbardziej prawdopodobne jest, że doszło ono do skutku w drugiej połowie 435 r.236 Petra nie była jednak ostatecznym miejscem wygnania deponowanego biskupa i wydaje się, że po upływie stosunkowo krótkiego czasu od pierwszego wygnania, w drugiej połowie lat trzydziestych V w., został przeniesiony do Wielkiej Oazy w Egipcie237 i być może umieszczony w jednym z tamtejszych klasztorów, gdzie zmarł238.
Flawian był biskupem Konstantynopola od 446 do 449 r. Sobór efeski, który zebrał się 8 sierpnia 449 dla zbadania sprawy Eutychesa, zrehabilitował tego konstantynopolitańskiego mnicha, zaś Flawiana, który rok wcześniej doprowadził do jego usunięcia, deponował239. Flawian, obawiając się o swoje życie, próbował uzyskać azyl w kościele efeskim, ale uniemożliwiono mu to. Udało mu się natomiast schronić w zakrystii240. Biskup został następnie wygnany do Hypaipy w Lidii, gdzie zmarł241. Sporna pozostaje jednak zarówno data jego wygnania, jak i śmierci. Niektórzy badacze uważają, że wbrew powszechnie przyjętej relacji o śmierci Flawiana mającej nastąpić już 11 sierpnia 449 r. w wyniku brutalnego potraktowania go w czasie soboru i po jego depozycji, zmarł on dopiero w lutym 450 r.242
Przez niemal pół wieku po wygnaniu Flawiana biskupi Konstantynopola zachowywali do swej śmierci biskupi tron, jakkolwiek Bazyliskos pragnął usunąć patriarchę Akacjusza; dzięki jednak poparciu mnichów i ludności miasta ten ocalił swój urząd243. To niepowodzenie cesarza pokazuje zresztą, że z biegiem czasu pozycja stołecznego biskupa stała się na tyle mocna, iż niełatwo było go usunąć ze stolicy. Dopiero pod koniec V w. pozbawiony urzędu został biskup Eufemiusz244. Pochodził on z Apamei i był prezbiterem odpowiedzialnym w Kościele konstantynopolitańskim za pomoc dla ubogich245. Po śmierci patriarchy Frawity w marcu 490 r. został jego następcą246. Eufemiusz znany był z gorliwego przywiązania do postanowień soboru w Chalcedonie. Jednak to nie kwestie różnic doktrynalnych a sprawy polityczne zadecydowały o początku jego konfliktu z cesarzem Anastazjuszem, który zakończył się upadkiem biskupa, deponowanego w 496 r.247 Anastazjusz podejrzewał, bądź też uzyskał dowody współpracy Eufemiusza z Izauryjczykami, a to oznaczało konieczność usunięcia niewiernego biskupa oraz jego wygnanie248. Eufemiusz przebywał na wygnaniu najpierw w Euchaicie249, a następnie w Ancyrze250, gdzie zmarł w 515 r.
Podobny los spotkał jego następcę, Macedoniusza II251. Był on siostrzeńcem Gennadiusza, patriarchy Konstantynopola w latach 458–471252 i zwolennikiem postanowień soboru w Chalcedonie, lecz bardziej elastycznym od swego poprzednika, skłonnym zawrzeć kompromis z antychalcedońskim patriarchą Aleksandrii na bazie Henotikonu cesarza Zenona. Znalazł w swej polityce sojuszników na cesarskim dworze i odniósł spory sukces na Wschodzie, gdzie większość Kościołów zaakceptowała wspomniany kompromis253. Od roku 507 stał się dostrzegalny rozdźwięk między cesarzem a biskupem, co było związane z coraz wyraźniejszym sympatyzowaniem Anastazjusza z ruchem antychalcedońskim. W 511 r. Macedoniusz znalazł się też w ostrym sporze ze zwolennikami monofizytyzmu, Julianem z Halikarnasu i Sewerem, późniejszym biskupem Antiochii254. W nocy z 6 na 7 sierpnia 511 r. został przez władcę wygnany do Euchaity w Poncie255, zmarł zaś ok. 517 r. w Gangrze256.
Patriarcha Antym I257 przed wyniesieniem go do godności stołecznego patriarchy był biskupem Trebizondy, jednak porzucił swoje biskupstwo i oddał się życiu ascetycznemu w Konstantynopolu258. W roku 532/533 uczestniczył nawet jako chalcedończyk w dyspucie ze zwolennikami Sewera z Antiochii259. Po śmierci patriarchy Epifaniusza, która nastąpiła 5 czerwca 535 r., został jego następcą pod wpływem cesarzowej Teodory260, lecz rychło wzbudził w stolicy podejrzenia o wyznawanie poglądów monofizyckich. Stronnictwo monastyczne domagało się od niego wprost potępienia Eutychesa i Dioskura z Aleksandrii, biskup jednak odmówił261. W marcu 536 r. przybył do Konstantynopola papież Agapit I, który odmówił Antymowi komunii i oskarżył go o sprzeczne z kanonami wyniesienie do godności biskupiej262. Cesarz Justynian rychło usunął Antyma, który został następnie wypędzony z Konstantynopola263. Zwołany przez władcę synod (2, 6, 10, 21 maja i 4 czerwca 536 r., konkluzja 6 sierpnia tego roku) potępił Antyma za niekanoniczny sposób, w jaki objął tron w Konstantynopolu oraz za wyznawanie poglądów Eutychesa264. Jan z Efezu twierdzi natomiast, iż skorzystał z oferty cesarzowej Teodory i spędził w jej stołecznym majątku dwanaście lat, wiodąc surowe i ascetyczne życie. Odkryty został tam dopiero po śmierci cesarzowej, po czym pogodził się z cesarzem Justynianem i był przez niego do końca życia otaczany szacunkiem265. Dalsze jego losy i data śmierci nie są znane.
W
Sokrates, VII, 29, s. 377–378; Barhadbesabba z Arbaïa,
Nestoriusz,
Cf. G.A. Bevan,
Szczegółowe omówienie wątpliwości odnośnie do datacji wygnania Nestoriusza in: G.A. Bevan,
Wielka Oaza (obecnie Khargêh), położona na Pustyni Libijskiej w Egipcie, ok. 200 km na zachód od Nilu – cf. J. Ball,
Według fragmentu listu Nestoriusza do namiestnika Tebaidy, miał on zamieszkiwać w Oazie zwanej Oazą Ibisa, cf. Ewagriusz Scholastyk, I, 7, s. 14, 25 i 15, 23.
Nestoriusz,
Już Eduard Schwartz w pracy
O Akacjuszu i jego konflikcie z Bazyliskosem cf. R. Kosiński,
O Eufemiuszu cf. R. Kosiński,
Pseudo-Zachariasz,
Teodor Lektor, 440, s. 122. Ewagriusz Scholastyk, III, 23, s. 121, wspomina z kolei o czterech miesiącach biskupich rządów Frawity. Cf. E. Schwartz,
W kwestii spornej daty jego usunięcia cf. R. Kosiński,
Teodor Lektor, 449. 455, s. 126–127. 128; Teofanes, AM 5987, s. 139; Jerzy Mnich, s. 623–624;
Teodor Lektor, 457, s. 128 [= Jerzy Mnich, s. 625]; Teofanes, AM 5989, s. 140. Euchaita, miejsce zsyłek ważnych wygnańców, położona była w Poncie na zachód od Amazji, cesarz Anastazjusz podniósł ją do rangi miasta – cf. H. Grégoire,
O Ancyrze jako miejscu i 515 r. jako dacie śmierci Eufemiusza informuje jedynie Wiktor z Tonnuny, s.a. 515.2, s. 32.
O Macedoniuszu cf. W.H.C. Frend,
Teodor Lektor, 458, s. 129.
Cf. W.H.C. Frend,
Teodor Lektor, 484, s. 138; Liberatus, XVIII, 134, s. 133; Jan z Bejt-Aftonii,
Ewagriusz Scholastyk, III, 32, s. 130; Wiktor z Tonnuny, s.a. 501, s. 26; Marcelin Komes, s.a. 511, s. 35; Teodor Lektor, 487, s. 138; Pseudo-Zachariasz,
Teofanes, AM 6008, s. 161–162. Gangra (obecnie Çankırı w Turcji), stolica Paflagonii, położona nad dopływem rzeki Halys przy głównej trasie wiodącej z Galacji nad Morze Czarne. W V i VI w. Gangra była miejscem schyłek wielu prominentnych hierarchów kościelnych – cf. C. Foss,
E. Honigmann,
Pseudo-Zachariasz,
Liberatus, XXI, 146–147, s. 135–136.
Liberatus, XXIII, 159, s. 138–139. Jan z Efezu,
Jan z Efezu,