Rehabilitacja i pielęgnowanie osób niepełnosprawnych. Отсутствует
z niepełnosprawnością przejawiały skłonności do unikania świadomej konfrontacji z własnymi problemami seksualnymi oraz wykazane doświadczenia unikania tej tematyki przez specjalistów pracujących z tymi osobami sprawiają, że oferowana jest im, jak dotąd, znikoma pomoc w tym zakresie, chociaż zainteresowanie leczeniem i terapią dysfunkcji seksualnych znacznie wzrasta, znajdując wyraz m.in. w liczbie i jakości programów edukacyjnych i terapeutycznych. Niektóre z tych programów koncentrują się jedynie wokół zagadnień związanych z uświadamianiem personelu rehabilitacyjnego, polegającym np. na przeciwdziałaniu tzw. znieczuleniu na problematykę seksualności osób niepełnosprawnych, inne zaś gwarantują wieloprofilową informację i rzetelne poradnictwo dla osób niepełnosprawnych i pracujących z nimi specjalistów, jeszcze inne, zgoła odmienne, np. funkcjonowanie w warunkach szpitalnych wydzielonego (intymnego) pokoju – abstrahując tutaj od obszaru tzw. technicznego wsparcia, czyli urządzeń pomocniczych, jak: protezy, pomoce służące do uzyskania zaspokojenia siebie i partnera, urządzenia zwiększające erekcję oraz inne pomoce, coraz częściej propagowane, ale i równie często wzbudzające kontrowersje, stanowiąc jednak znaczące osiągnięcie w kwestii rehabilitacji seksualnej osób z niepełnosprawnością.
Seksualność może być istotną kwestią w rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Będzie ona jednak tylko wtedy efektywna, kiedy osoby te będą posiadały wspomagającego ich partnera seksualnego oraz lekarza rodzinnego, mogącego zaoferować im konstruktywną pomoc, nie będąc przy tym zakłopotanym lub nieporadnym. Niepełnosprawność, wywierająca znaczący wpływ na seksualność, musi być brana pod uwagę również przez personel pielęgnujący zajmujący się osobami niepełnosprawnymi. Proponowane są różne standardy opieki pielęgnacyjnej w ramach seksualnego poradnictwa dla osób z niepełnosprawnością. Abstrahując od szczegółowych opisów poszczególnych strategii, za pomocą których pielęgniarki mogą określić i zidentyfikować swój stopień zaangażowania w poradnictwo seksualne dla osób z niepełnosprawnością, należy stwierdzić, iż w większości z nich rolą pielęgniarki powinno być pomaganie osobom z niepełnosprawnością w znalezieniu narzędzia, czy też doborze właściwych metod rehabilitacyjnych celem zintegrowania ich poglądów i zachowań dla osiągnięcia przez nich zdrowego i satysfakcjonującego życia. Pielęgniarka powinna być bowiem, jak twierdzą autorzy takich programów, koordynatorem, opiekunem i facylitatorem przystosowania osoby z niepełnosprawnością. Musi być również wykształcona w zakresie rehabilitacji i opieki długoterminowej, co jest niezbędne dla reintegracji i dobrego samopoczucia tej grupy osób.
Problematyka ta, niekiedy kontrowersyjna, wymaga dalszych szczegółowych badań i analiz. Prezentowane podejścia, tak w aspekcie teoretycznym, w obszarze celów, przygotowania i roli pielęgniarki w poradnictwie seksualnym, w szczególności relacji pielęgniarka – osoba z niepełnosprawnością, wspierających rozwój tych standardów, jak i w aspekcie praktycznym, w postaci konkretnych procedur badania i sposobów podawania informacji dla wybranych interwencji psychologicznych, w większym stopniu powinny być rozpatrywane i rozwiązywane w kategoriach rehabilitacji, zwłaszcza leczniczej i psychospołecznej.
2.1.5. SPOŁECZNE I RODZINNE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
Wystąpienie niepełnosprawności zmienia u osób doświadczonych tym zdarzeniem społeczną wartość bodźca, a zmiana ta zostaje odzwierciedlona niemal we wszystkich sferach życia. Świat bowiem jest urządzony przede wszystkim dla ludzi pełnosprawnych, ludzi, którzy stają się najczęściej sztywni i skrępowani, kiedy przyjdzie im spotkać osoby z niepełnosprawnością. Niechęć wobec niepełnosprawnych przejawia się głównie w postaci stereotypów, piętnowania oraz konkretnych postaw negatywnych. Te pokutujące stereotypy, mity i tradycyjne uprzedzenia są często wynikiem braku wiedzy o potrzebach, możliwościach i trudnościach osób z niepełnosprawnością. Niewiedza ludzi zdrowych co do ograniczeń lokomotorycznych, sensorycznych i umysłowych oraz możliwości funkcjonalnych osób niepełnosprawnych to podstawowe przyczyny powstrzymujące przed nawiązywaniem z nimi bliższych relacji. Zapewne mamy tu do czynienia z działaniem prawa Goffmana, zgodnie z którym unika się interakcji z osobami „napiętnowanymi” tak długo, jak tylko jest to możliwe, a jeżeli już kontakt ten jest konieczny, wówczas osoba pełnosprawna staje się emocjonalnie pobudzona, wytwarzając tym samym ograniczone, sztuczne zachowanie. Sukces interakcji jest zwykle funkcją sprawności, z którą osoba z niepełnosprawnością ośmiela osobę pełnosprawną. Wydaje się zatem, że dla prawidłowego psychospołecznego funkcjonowania osób niepełnosprawnych niezbędne jest utrzymywanie przez nie kontaktów z osobami pełnosprawnymi, podobnie jak konieczne jest informowanie otoczenia o osobach niepełnosprawnych. Przy czym kombinacja obu tych czynników, czyli kontaktu i informacji, odnosi większy skutek niż występowanie każdego z nich z osobna. Sukces społecznych interakcji osoby dotkniętej kalectwem zależy w dużym stopniu od jej zdolności uzyskiwania pewności siebie, inicjowania kontaktów i ośmielania innych osób. Wymaga to jednak dużego zasobu społecznych umiejętności, których niepełnosprawny człowiek musi się nauczyć. Pacjenci, którzy biorą udział w ćwiczeniach technik przezwyciężania początkowych napięć w interakcjach, twierdzą, że z mniejszym niepokojem wchodzą w sytuacje społeczne napotykane po wyjściu ze szpitala. W przypadku, kiedy nawet na krótki czas – tuż przed wyjściem ze szpitala – umożliwi się chorym zamieszkanie z rodziną, tak aby mogli się oni sprawdzić w wyuczonych technikach umiejętności społecznych, wówczas doświadczają oni mniej medycznych komplikacji i psychospołecznych kryzysów w czasie pobytu w domu niż osoby zwolnione do domu bez tego doświadczenia.
Istotną rolę w nabywaniu psychospołecznych interakcji i zdolności umiejętnego funkcjonowania w warunkach społecznych odgrywa środowisko rodzinne, jako tzw. społeczne wsparcie. Otoczenie to, jako pierwotne, najbardziej naturalne ze środowisk, w największym stopniu wpływa na zakres i jakość funkcjonowania osoby dysfunkcyjnej. Kalectwo przecież w pierwszej kolejności dotyka rodzinę poszkodowanego i jego najbliższy krąg. Dlatego sposób reagowania na niesprawność jednego z członków rodziny, ukształtowanie w niej, nabycie określonej postawy jako sumy m.in. czynników bezpośrednich i pośrednich, determinuje obszar funkcyjności fizycznej i psychospołecznej osoby niepełnosprawnej. Tak akcentowana ważność środowiska rodzinnego wynika również po części z niedoskonałości systemu instytucjonalnego, w ramach którego próbuje się włączyć osoby z niepełną sprawnością w nurt życia społecznego.
Zgodnie z podejściem systemowym to, czego doświadcza jeden z członków rodziny, odnosi się w pewnym stopniu do pozostałych. Rodzina zmuszona jest wówczas, z jednej strony, do utrzymania homeostazy poprzez strzeżenie swoich granic, z drugiej zaś do zmiany, bycia do niej zdolną, wewnętrznej organizacji i zasad funkcjonowania. Musi bowiem dojść do reorganizacji rodziny w związku ze zmianą funkcjonowania osoby chorej, niepełnosprawnej. Często bywa tak, że pełnosprawni członkowie rodzin rezygnują z rzeczy mniej ważnych, z dodatkowych zajęć, na korzyść zachowania najbardziej istotnych wartości. Zdają oni sobie sprawę z tego, że dla osoby chorej lub niepełnosprawnej możliwość przebywania w swym naturalnym otoczeniu, w znajomym sobie zaciszu domowym to często kwestia podstawowa, która decyduje o chęci do życia, sile do walki z chorobą czy niepełnosprawnością. Dlatego bardzo korzystne jest, gdy ograniczenie samodzielności osób niepełnosprawnych kompensowane jest przez bliskich natężeniem wzajemnej pomocy, a problemy emocjonalne – wzajemnym zrozumieniem i wsparciem duchowym.
Rodzina dzięki pewnym cechom dla niej znamiennym, tj. spójności, elastyczności w pełnieniu ról, zaradności jej członków, ich odporności psychicznej, wspólnym cechom i systemie wartości, jest w stanie zredukować w pewnym stopniu ujemny wpływ sytuacji stresowej, jaki niesie za sobą niepełnosprawność i dać odpowiednie wsparcie. Istotnym czynnikiem mającym wpływ na przystosowanie rodziny i na jej postawy wobec osoby niepełnosprawnej są czynniki kulturowo-społeczne. Wśród nich można wymienić: brak tolerancji wobec osób z niepełnosprawnością,