Rehabilitacja i pielęgnowanie osób niepełnosprawnych. Отсутствует
interakcji czynników podmiotowego i kontekstualnego jest jakościowa oraz ilościowa zmiana poziomu funkcjonowania osoby niepełnosprawnej, a także zmiana w środowisku rehabilitacji czy szerzej – w środowisku życia tych osób. Interakcja czynników wspomaga naturalny potencjał rozwojowy, który drzemie w każdej osobie, wyszukuje i ugruntowuje nowe mechanizmy kompensacyjne w tych obszarach funkcjonowania, w których deficyty były szczególnie mocno widoczne, rozwija w osobie zdolność do samopomocy w sytuacjach trudnych, rozszerza kompetencje do samostanowienia o sobie i swoim życiu. Otwiera środowisko na różnorodność potrzeb osób niepełnosprawnych, uwrażliwia na rozumienie normalności i nienormalności (inności) ich zachowania.
PYTANIA SPRAWDZAJĄCE
1. Wskaż różnice w rozumieniu zjawiska niepełnosprawności w koncepcji medycznej, społecznej i bio-psycho-społecznej.
2. Wymień kategorie i stopnie niepełnosprawności.
3. Jakie ważne cechy procesu kompleksowej rehabilitacji wskazuje ICF?
4. Opisz podmiot i wyjaśnij cel kompleksowej rehabilitacji.
5. Jakie cechy procesu kompleksowej rehabilitacji gwarantują jego efektywność?
PIŚMIENNICTWO
1. Bandura A.: Social Cognitive Theory: An Agentic Perspective. Annual Review of Psychology 2001, 52.
2. Encyklopedyczny słownik rehabilitacji. PWN, Warszawa 1986.
3. Haftek J.: Aktualne zagadnienia kompleksowej rehabilitacji. W: Rehabilitacja medyczna i społeczna (red. T. Kasperczyk). ZG PSON, Kraków 1994.
4. Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2016 r. na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. MRPPS, Warszawa 2017.
5. International Classification of Functioning, Disability and Health. WHO, Genewa 2001.
6. International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps. WHO, Genewa 1980.
7. Kabsch A.: Współczesne poglądy na rehabilitację kompleksową w świetle Karty 2000 WHO. Systemowe ujęcie rehabilitacji w świetle nowej Klasyfikacji Niepełnosprawności WHO. Postępy Rehabilitacji, 2001, 2 (XV), 71–84.
8. Konwencja Praw Osób niepełnosprawnych ONZ z 2006 r. (Dz.U. 2012, poz. 1169).
9. Kowalik S.: Psychologia rehabilitacji. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007.
10. Kowalik S.: Rehabilitacja upośledzonych umysłowo. PWN, Warszawa 1984.
11. Kowalik S.: Stosowana psychologia rehabilitacji. Scholar, Warszawa 2018.
12. Kowalik S.: Upośledzenie umysłowe. Teoria i praktyka rehabilitacji. PWN, Warszawa 1989.
13. Majewski T.: Biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności. W: Kształcenie specjalne i integracja (red. R. Ossowski). MEN, Warszawa 1999.
14. Majewski T.: Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych. CB-RRON, Warszawa 1995.
15. Majewski T.: W sprawie definicji osoby niepełnosprawnej. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej, 1999, 1 (139), 33–37.
16. Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia – ICF. CSIOZ, Warszawa 2012.
17. Ossowski R.: Teoretyczne i praktyczne podstawy rehabilitacji. WSP, Bydgoszcz 1999.
18. Piasecki M.: Psychospołeczne aspekty integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem. W: Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych (red. M. Piasecki, M. Stępniak). Fundacja Fuga Mundi, Lublin 1998.
19. Schalock R.L. i wsp.: Intellectual Disability. Definition, Classification and Systems of Supports, 11 ed. AAIDD, Waszyngton 2010.
20. Siemaszko A.: Orzecznictwo o stopniu niepełnosprawności i niezdolności do pracy. FŚECEDS, Lublin 1999.
21. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 1997 r., Nr 123, poz. 776).
22. Wojtasiak E.: Rehabilitacja osób niepełnosprawnych – założenia teoretyczne i działalność praktyczna. Roczniki Pedagogiki Specjalnej, 1997, 297–311.
2. PŁASZCZYZNY I METODY OCENY NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
2.1. OCENA ŻYCIOWYCH MOŻLIWOŚCI PSYCHOFIZYCZNYCH OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
2.1.1. KONCEPCJE I MODELE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Rozumienie niepełnosprawności i związana z nią terminologia zmieniają się wraz z rozwojem rehabilitacji, zwłaszcza od momentu wprowadzenia do oddziałów rehabilitacyjnych tzw. celowej aktywności. Przez długi czas rehabilitację utożsamiano z procesem leczenia, a trudności, z jakimi spotykała się osoba niepełnosprawna po wyjściu ze szpitala czy opuszczeniu oddziału rehabilitacji, uważano za naturalne i nieuniknione. Z chwilą jednak, gdy osoby z niepełnosprawnością zaczęły ukazywać wcale niemałe możliwości czynnego udziału w życiu społecznym, zaczęto zdawać sobie sprawę ze znaczenia i wartości ich uaktywniania, co w konsekwencji doprowadziło do weryfikacji istniejących programów rehabilitacji leczniczej i takiego ich zreformowania, by nieodzowny proces leczenia osoby chorej prowadzony był pod kątem jej potrzeb życia codziennego, pracy i szeroko rozumianej aktywności społecznej. Zaczęło się również zmieniać spojrzenie na osobę z niepełnosprawnością.
Ukazując ewolucję pojmowania niepełnosprawności, od terminów pejoratywnych i stygmatyzujących do sprzyjających integracji społecznej i wskazujących na możliwości rehabilitacji, należy stwierdzić, że istotny przełom dokonał się wraz ze zmianami w rozumieniu pojęcia zdrowia, a w dalszej kolejności choroby. Dotyczy to zwłaszcza tej części definicji zdrowia, w której stawia się samopoczucie społeczne na równi z pełnią samopoczucia fizycznego i umysłowego, a więc zawierającej kontekst społeczny zjawiska. Poszukiwanie czynników zagrażających zdrowiu nie tylko w sferze biologicznej i psychicznej, ale również społecznej doprowadziło do stworzenia psychologicznego i socjologicznego modelu choroby, w tym niepełnosprawności. Psychologiczny model z początku mieścił w sobie dwa podejścia: somatopsychiczne i psychosomatyczne, by z czasem zintegrować się w tzw. podejście systemowe, uwzględniające nie tylko chorobę i psychikę pacjenta, ale także środowisko, w którym przebywa, zwłaszcza jego rodzinę. Inaczej jest w przypadku modelu socjologicznego. Zakładał on od razu, że każda choroba powoduje zmiany w społecznym funkcjonowaniu człowieka nią dotkniętego, ograniczając lub deprecjonując pełnienie przez niego ról społecznych i zmuszając go do wejścia w rolę osoby chorej, niepełnosprawnej. Nie zakładał natomiast relacji tożsamościowej zachowań dewiacyjnych spowodowanych chorobą z zachowaniami przestępczymi. Zatarcie tej różnicy – pomiędzy przestępstwem a niepełnosprawnością – sprawiło, iż w pewnym momencie osobę chorą zaczęto obarczać odpowiedzialnością za jej stan, a stanom niepełnosprawności przypisywano zbyt dużo treści społecznych.
Ważność społecznego kontekstu zdrowia i choroby nie ulega najmniejszej wątpliwości. Konstatacja ta jednak nie implikuje twierdzenia, że termin „zdrowie” zawiera treść społeczną. Są to dwa różne obszary znaczeniowe, ponieważ adaptacji biologicznej nie należy utożsamiać z przystosowaniem społecznym, a w ślad za tym zrównywać choroby, złego zdrowia z nieprzystosowaniem społecznym lub dewiacją społeczną. Przystosowanie społeczne o tyle będzie pojęciem pustym, o ile nie zostanie uwarunkowane wskazaniem stanu pożądanego. Kryteriami zdrowia i choroby są cechy fizjologiczne i psychiczne, które w sposób