Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego. Отсутствует
/title>
Prof. nadzw. dr hab. n. kult. fiz. Zdzisław Adach, prof. AWF
Dr hab. n. med. Marcin Baranowski
Dr n. kult. fiz. Wioletta Brzenczek-Owczarzak
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Duda
Prof. dr hab. n. med. Jan Górski
Prof. dr hab.n. med. Bruno Grassi
Prof. dr hab. n. med. Anna Jegier
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Klukowski
Prof. dr hab. n. med. Marian Krawczyński
Dr n. med. Anna Lubkowska
Dr hab. n. kult. fiz., lek. Joanna Majerczak
Prof. nadzw. dr hab. n. kult. fiz. Bartosz Molik, prof. AWF
Dr n. kult. fiz. Mariusz Naczk, prof. UZ
Dr n. farm. Andrzej Pokrywka
Prof. dr hab. n. med. Stanisław Poprzęcki
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Smorawiński
Dr hab. n. kult. fiz. Zbigniew Szyguła
Dr hab. n. med. Małgorzata Żendzian-Piotrowska
Prof. dr hab. n. kult. fiz. Jerzy A. Żołądź
© Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011
© Copyright by PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci całości bądź części książki bez pisemnej zgody wydawcy są zabronione.
Wydawca
Jolanta Jedlińska
Redaktor prowadzący
Beata Bednarczuk
Redakcja merytoryczna
Beata Bakoń
Korekta
Krzysztof Nalepa
Producent
Anna Paziewska
Projekt okładki i stron tytułowych
Witold Adamski
Ilustracja na okładce
Jacob Lund/Fotolia
Skład wersji elektronicznej na zlecenie PZWL Wydawnictwa Lekarskiego
Anna Jakubowska/ Woblink
eBook został przygotowany na podstawie wydania papierowego z 2019 r., (wyd. II)
Warszawa 2019
ISBN 978-83-200-5729-4
PZWL Wydawnictwo Lekarskie
02-460 Warszawa, ul. Gottlieba Daimlera 2
tel. 22 695 43 21
Księgarnia wysyłkowa:
tel. 42 680 44 88; infolinia 801 33 33 88
e-mail: [email protected]
Przedmowa do wydania II
Szanowni Czytelnicy,
przed Wami drugie wydanie podręcznika Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego, przygotowane w większości przez tych samych autorów – wybitnych specjalistów w zakresie fizjologii wysiłku, pracowników akademii wychowania fizycznego oraz uniwersytetów medycznych. Rozdział 12: „Wysiłek fizyczny a żywienie” został napisany na nowo, tym razem przez prof. Stanisława Poprzęckiego. W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie nurkowaniem dodano rozdział 15: „Fizjologia nurkowania”. Jego autorem jest dr hab. Marcin Baranowski, specjalizujący się w nurkowaniu z zatrzymaniem oddechu. Wszystkie dotychczasowe rozdziały zaktualizowano zgodnie z najnowszym stanem wiedzy. Przykładowo, w rozdziale 1: „Podstawy fizjologii wysiłku” podano nowe dane o kompleksie lipolitycznym oraz o regulacji powysiłkowej syntezy białka w mięśniach ze szczególnym uwzględnieniem roli leucyny. W rozdziale 3: „Wysiłek fizyczny i trening kobiet” dodano akapit o wysiłku u kobiet po menopauzie. Znacznych zmian wymagały również rozdziały 11: „Wysiłek fizyczny w wybranych chorobach” i 13: „Doping w sporcie”. Żywię nadzieję, że zaktualizowany podręcznik spotka się z przychylną oceną szerokiego kręgu Czytelników zainteresowanych fizjologią wysiłku i treningu.
Przedmowa do wydania I
Zdolność do wysiłku jest jednym z głównych czynników warunkujących właściwą jakość codziennego życia. Zdolność do dużego wysiłku fizycznego jest niezbędna do uzyskiwania sukcesów w sporcie wyczynowym. Wysiłek o odpowiednim nasileniu i czasie trwania wpływa nie tylko na układ ruchu, lecz także na czynność niemal wszystkich narządów. Fizjologia wysiłku opisuje zmiany, jakie zachodzą w ustroju zarówno pod wpływem wysiłku jednorazowego, jak i systematycznego treningu. Przedmiot „fizjologia wysiłku fizycznego” jest nauczany na takich kierunkach studiów, jak wychowanie fizyczne, turystyka i rekreacja oraz fizjoterapia. Jego elementy są wykładane również na kierunkach: pielęgniarstwo, zdrowie publiczne i dietetyka oraz na wydziale lekarskim. Znajomość fizjologii wysiłku jest nieodzowna dla lekarzy specjalistów w dziedzinie rehabilitacji medycznej, trenerów sportowych, nauczycieli wychowania fizycznego oraz osób zajmujących się rekreacją ruchową. Również sportowcy – amatorzy i zawodowcy – na pewno chcieliby poznać tajniki oddziaływania wysiłku i treningu na ustrój. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, przygotowaliśmy zwięzły podręcznik zatytułowany „Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego”. Podjęliśmy próbę przedstawienia wszystkich najważniejszych zagadnień dotyczących tej rozległej problematyki. Najobszerniejszy jest rozdział traktujący o podstawach fizjologii wysiłku. Przedstawiono w nim aktualną wiedzę na temat wpływu wysiłku i treningu na funkcjonowanie poszczególnych narządów oraz czynników warunkujących wydolność fizyczną. W rozdziale o podstawach treningu fizycznego omówiono najważniejsze zasady treningu oraz metody oceny wydolności fizycznej. W książce znalazły się także rozdziały poświęcone wysiłkowi: dzieci i młodzieży, osób w starszym wieku, kobiet (z uwzględnieniem okresu ciąży), osób niepełnosprawnych ruchowo i cierpiących na różne schorzenia, w tym cukrzycę i choroby serca, a także wysiłkowi w różnych temperaturach otoczenia i w warunkach wysokogórskich. W publikacji omówiono również problematykę: treningu zdrowotnego, wpływu niedoboru aktywności ruchowej na organizm, dopingu, żywienia sportowców oraz genetyki w sporcie.
Podręcznik został przygotowany przez zespół wybitnych specjalistów z dziedziny fizjologii wysiłku, nauczycieli akademickich z różnych ośrodków akademickich kraju. Gwarantuje to właściwy dobór i wysoką jakość zamieszczonych w nim informacji.
Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi. Zostaną one wykorzystane przy przygotowaniu ewentualnego drugiego wydania książki.
1
Jan Górski
Podstawy fizjologii wysiłku
1.1. Narząd ruchu
Narząd ruchu człowieka składa się z układu kostno-stawowego oraz mięśni szkieletowych. Układ kostno-stawowy pełni funkcję podporową. Ruchy w stawach są bierne. Odbywają się one dzięki czynności skurczowej mięśni szkieletowych. Czynnością mięśni zawiadują ośrodki motoryczne (ruchowe) ośrodkowego układu nerwowego (mózgowia i rdzenia kręgowego).
1.1.1. Mięśnie szkieletowe