Siła niedoskonałości. Dlaczego perfekcyjnie nie zawsze oznacza najlepiej. Malwina Huńczak
że będę mieć lepsze osiągnięcia w życiu niż większość ludzi.
7. Potrafię zdobyć to, co chcę.
Jeżeli na przeważającą ilość pytań odpowiedziałeś twierdząco, prawdopodobnie przejawiasz tendencję do bardzo wysokich standardów.
Studium przypadku: Andrzej – nierealne cele
Andrzej skończył studia na kierunku administracja i od niedawna pracuje w urzędzie. Zdobycie wykształcenia i stabilnej pracy zawsze było dla niego bardzo ważne. Na studiach nie miał problemów z nauką, ponieważ jest osobą sumienną i systematyczną. Teraz lubi swoją pracę i jest bardzo obowiązkowy. Każdego ranka sporządza listę rzeczy do zrobienia. Często zostaje w pracy po godzinach, bo lubi skończyć to, co zaczął. Dokładność i skrupulatność są cenione przez przełożonego Andrzeja. W życiu zawodowym i prywatnym wyznacza sobie ambitne cele, jednak nie zawsze udaje mu się je osiągnąć. Wynika to głównie z faktu, że narzuca sobie bardzo dużo zadań, na które później brakuje mu czasu i siły. Obwinia siebie wówczas za to, że nie potrafi właściwie zarządzać sobą. W postanowieniach noworocznych wypisał cele do osiągnięcia: na liście znalazło się aż 16 punktów, przy czym były to cele bardzo ambitne, jak np. podjęcie nauki nowego języka obcego albo zapisanie się na studia podyplomowe. Andrzej zaczyna dostrzegać, że są one nierealne, a niektóre nawet się wykluczają, mimo to ustanowienie priorytetów dla zadań jest dla niego problematyczne. Nie potrafi wykonać mniej znaczących obowiązków na pół gwizdka, choć zdaje sobie sprawę, że nie każda czynność wymaga stuprocentowego zaangażowania. Za każdym razem łapie się na tym, że znowu dał z siebie za dużo i nie starcza mu energii na inne zadania. Musi wtedy z czegoś rezygnować, bo z nadmiaru obowiązków i przepracowania łapie przeziębienia i infekcje, a wówczas nie może się pozbyć uporczywej myśli, że zawiedzie siebie i bliskich. Andrzej sam zauważył u siebie destruktywne zachowania perfekcjonistyczne i zgłosił się w pracy na szkolenia fakultatywne dotyczące m.in. zarządzania czasem i radzenia sobie ze stresem.
Historia Andrzeja to dobry przykład do zilustrowania nierealistycznie wysokich aspiracji. Wyznaczył sobie cele, których nie jest w stanie zrealizować. Swoje poczucie wartości uzależnia od osiągania sukcesów. Obawia się, że straci w oczach innych, jeżeli wykaże się brakiem konsekwencji lub nie wykona zadań tak dobrze, jakby tego chciał. Na szczęście w porę zaobserwował niezdrową tendencję do dążenia do doskonałości.
Andrzej przejawia cechy zarówno zdrowego, jak i niezdrowego perfekcjonizmu. Wyraża chęć pracy nad sobą i stara się zmieniać zachowania, które są męczące dla niego i otoczenia.
Ćwiczenie
Na podstawie historii Andrzeja zastanów się, jakie cechy perfekcjonistyczne zauważyłeś dotychczas u siebie. Czy uznałbyś je za cechy pomagające w życiu czy utrudniające je? Czy potrafisz wskazać te, które w jednej sytuacji są dla ciebie pomocne, a w drugiej destruktywne? Czy rozpoznajesz zachowania, które kiedyś były adaptacyjne, a z czasem straciły swój przystosowawczy charakter?
Zobacz, jak wykonała to ćwiczenie jedna z osób.
Ania jest technikiem farmaceutycznym i pracuje w aptece. W jej pracy ceni się precyzję i uwagę, gdyż pacjent musi otrzymać właściwy lek. Kiedy wraca do domu, nie potrafi się zrelaksować, dopóki cały dom nie lśni czystością. Jest zdenerwowana, gdy dzieci bałaganią. Jej dbałość o szczegóły jest więc pomocna w pracy, ale w domu wywołuje zachowania destruktywne.
Podsumowanie
1. Perfekcjonizm jest pojęciem używanym powszechnie w życiu codziennym. Wskazuje na postawę, która stawia dokładność wykonywanych czynności na najwyższym miejscu. Oznacza wyznaczanie bardzo wysokich standardów i dążenie do ich osiągnięcia.
2. Możemy wyróżnić trzy główne rodzaje perfekcjonizmu:
> zorientowany na siebie (self-oriented) – wymaganie doskonałości głównie od siebie;
> zorientowany na innych (other-oriented) – wymaganie perfekcji od innych osób;
> uwarunkowany społecznie (socially prescribed) – przekonanie, że inni ludzie oczekują od nas tego, abyśmy dążyli do ideału.
3. Perfekcjonizm nie jest zjawiskiem jednorodnym i nie oznacza zawsze tylko cechy pozytywnej albo negatywnej. Może mieć zarówno adaptacyjny, jak i dezadaptacyjny wpływ na funkcjonowanie człowieka. Te same zachowania mogą być zaletą lub wadą, w zależności od kontekstu.
4. Negatywne przejawy perfekcjonizmu utrudniają codzienne życie. Uświadomienie ich sobie ułatwia pracę nad sobą oraz zmianę destruktywnych myśli i zachowań.
5. Postrzeganie perfekcjonizmu ewoluowało na przestrzeni lat. Początkowo był on postrzegany jednowymiarowo, jako zjawisko głównie negatywne. Obecnie zwraca się uwagę na jego aspekty wielowymiarowe.
6. Perfekcjonizm można postrzegać dwojako: jako dymensję lub kategorię. Pierwsza klasyfikacja oznacza zasięg między zdrowiem a chorobą; druga – że istnieje perfekcjonizm zdrowy i niezdrowy.
7. Wysokie nasilenie perfekcjonizmu może prowadzić do różnego rodzaju zaburzeń: problemów z odżywianiem, depresji, zachowań obsesyjno-kompulsyjnych, dysfunkcji seksualnych, problemów w relacjach.
8. Osoba przejawiająca perfekcjonizm konstruktywny charakteryzuje się z reguły wysoką samooceną, traktuje niepowodzenia jako okazję do nauki i potrafi wyciągnąć z nich wnioski na przyszłość. Oprócz tego, że ma wysokie standardy pracy, to czerpie radość nie tylko z osiąganych celów, lecz także z samego procesu dochodzenia do nich. Towarzyszą jej pozytywne emocje i niski poziom lęku.
9. Osoba przejawiająca perfekcjonizm destruktywny często wyznacza sobie nierealne cele. Koncentruje się głównie na zdobyciu wyniku najlepszego z możliwych, z pominięciem czerpania satysfakcji z procesu dochodzenia do celów. Odczuwa ten stan jako męczący. Ustawicznie obawia się porażki, która jest dla niej potwierdzeniem jej braku wartości jako człowieka. Krytykę innych odbiera bardzo personalnie.
10. Prawdopodobnie każdy z nas ma w sobie „małego perfekcjonistę”, który odzywa się od czasu do czasu. Jest to naturalne zjawisko, które sprawia, że się rozwijamy i mamy motywację do samodoskonalenia. Problemy zaczynają się w momencie, gdy nieustanne dążenie do perfekcji zaczyna dominować w naszym życiu i powodować frustrację.
Rozdział 2 Pułapki myślenia perfekcjonistów
Z tego rozdziału dowiesz się:
> w jaki sposób zniekształcenia w myśleniu podsycają twój perfekcjonizm;
> jakie są główne błędy w myśleniu leżące u podstaw perfekcjonizmu;
> jak przekonania kluczowe o tobie i innych wywołują automatyczne myśli.
Automatyczne myśli
Perfekcjonista żywi szereg specyficznych przekonań pomagających mu podtrzymywać dysfunkcyjne zachowania. Te przekonania i nieracjonalne myśli wywołują emocje, które z kolei powodują, że działa się zgodnie z nimi.
Istotną rolę odgrywa identyfikacja myśli automatycznych, u których podstaw leżą twoje przekonania. Można je zdefiniować jako twoje własne opinie, traktowane jako oczywistość i tym samym uznawane za prawdę ogólną. Myśli takie występują u wszystkich ludzi i są zwykle nieświadome, choć można je sobie uświadomić i skonfrontować z rzeczywistością, co pozwala na wypracowanie bardziej przystosowawczych reakcji. Aktywizują się w momencie nadawania przez ciebie znaczenia jakiejś sytuacji i towarzyszą im określone emocje.
Zapamiętaj
To nie zdarzenia, ale ich interpretacja wpływa na twoje emocje. To samo wydarzenie może wywołać różne reakcje, w zależności od znaczenia, jakie zostanie