Doping w sporcie. Отсутствует
od 2004 r. przez Światową Agencję Antydopingową (ang. World Anti-Doping Agency – WADA) program walki z dopingiem w sporcie przynosi wymierne efekty.
Podstawowym powodem zakazu stosowania dopingu była nieuczciwa rywalizacja w związku z korzystaniem ze środków zwiększających wydolność organizmu, wbrew regule fair play. Nie mniej ważna jest jednak ochrona zdrowia zawodników, jak również pogląd, że sportowcy powinni być wzorcami osobowymi dla dzieci i młodzieży. Niestety, wspomaganie farmakologiczne już dawno przestało dotyczyć wyłącznie zawodników profesjonalnych. Coraz częściej publikowane są zatrważające dane na temat wspomagania farmakologicznego wśród sportowców amatorów, a nawet w populacji osób niezwiązanych z aktywnością fizyczną (tzw. doping w miejscu pracy). W wielu krajach doping traktowany jest już zatem jako problem społeczny lub zdrowia publicznego i wdrażane są programy terapeutyczne mające pomóc osobom uzależnionym od stosowania środków dopingujących. A substancji tych przybywa z roku na rok. Ich nielegalną produkcją i wprowadzaniem do obrotu zainteresowały się już grupy i organizacje przestępcze. Aby skutecznie przeciwdziałać tej patologii, zmieniane są nie tylko sportowe regulacje, lecz także prawo powszechnie obowiązujące. Niektóre państwa wprowadziły nawet do porządku prawnego sankcje karne za łamanie reguł antydopingowych.
Niniejsza książka porusza różne aspekty dopingu. Również te, które dowodzą, że nie zawsze w przypadku pozytywnego wyniku badań antydopingowych sportowiec zasługuje na potępienie czy ostracyzm. Każdego z nas dotyczy choćby niebezpieczeństwo zastosowania w dobrej wierze produktów z niedeklarowanymi w składzie substancjami, groźnymi dla zdrowia i życia. Za pioniera badań antydopingowych powszechnie uznawany jest polski farmaceuta Alfons Bukowski, który już w XIX w. zajmował się problemem sfałszowanej żywności. W 1910 r. opracował on metodę oznaczania alkaloidów w ślinie koni oraz procedurę kontroli dopingu na torach wyścigowych. Po ponad 100 latach, od 1 stycznia 2020 r., prezydentem WADA, najważniejszej organizacji koordynującej walkę z dopingiem w sporcie na całym świecie, będzie Polak, Witold Bańka. Jest to ogromne wyróżnienie, ale też docenienie dotychczasowych działań, zwłaszcza że system prawny, struktura organizacji i podmiotów mających za zadanie przeciwdziałać dopingowi w sporcie w naszym kraju zostały w ostatnim czasie uznane przez międzynarodowych ekspertów niemal za wzorcowe. Ważne jest, aby od tego poziomu nie odbiegała także wiedza lekarzy, farmaceutów, fizjoterapeutów, dietetyków, trenerów, sportowców, działaczy, dziennikarzy czy też kibiców. Jesteśmy głęboko przekonani, że dzięki zwiększaniu świadomości na temat zagrożeń związanych ze stosowaniem niedozwolonych substancji wspomagających Polska na długie lata pozostanie w gronie liderów światowej walki z dopingiem, również poza sportem.
Współautorów Dopingu w sporcie łączy nie tylko odpowiednie przygotowanie merytoryczne w kontekście zagadnień, które podjęli się przedstawić, lecz także sportowa pasja. Niektórzy sami uprawiają sport – nie tylko na amatorskim poziomie, inni pracują na co dzień z profesjonalnymi zawodnikami, jeszcze inni zawodowo zaangażowani są w system walki z dopingiem. Wszyscy zaś są kibicami, którzy pragną, aby o zwycięzcach w sportowej rywalizacji nie trzeba było dyskutować w kontekście niedozwolonego wspomagania.
SŁOWO WSTĘPNE
Profesora Andrzeja Ziemby
Niniejsza książka wypełnia olbrzymią lukę w polskim piśmiennictwie naukowym. Jest to pierwsze od wielu lat opracowanie dotyczące zagadnień związanych z dopingiem w sporcie. Ponadto nie istniało do tej pory tak obszerne i kompleksowe opracowanie na ten temat. Należy podkreślić, że książka ta porusza niemal wszystkie aspekty tak złożonego zagadnienia, jakim jest doping – od kwestii prawnych, poprzez zagadnienia chemiczne, po obszerne opisy poszczególnych substancji zabronionych w sporcie oraz ich wielowymiarowych skutków zdrowotnych. Redaktorom opracowania udało się zebrać autorów najbardziej kompetentnych w danych zagadnieniach. Wydaje się również, że książka będzie się cieszyć zainteresowaniem nie tylko profesjonalistów związanych ze sportem – lekarzy, zawodników, trenerów, fizjoterapeutów, lecz także chemików, farmakologów, prawników, a nawet – śmiem twierdzić – wielu innych osób niezwiązanych bezpośrednio z tymi zawodami. Książka trafia na rynek w szczególnym czasie – to czas wielkich afer dopingowych i dyskusji nad przyszłością sportu, a problematyka niedozwolonego wspomagania znalazła się na świecie w momencie przełomowym.
SŁOWO WSTĘPNE
Profesora Jerzego Smorawińskiego
W ostatnich latach, mimo pojawiania się na rynku coraz bardziej wyszukanych substancji i stosowania wyrafinowanych metod dopingu, walka z nim staje się coraz skuteczniejsza. Na ten pozytywny efekt ma wpływ wiele czynników, a wśród nich między innymi uszczegółowienie przepisów i reguł antydopingowych, zaostrzenie procedur kontrolnych, jak również dynamiczny rozwój metod analitycznych. Informacje o zmianach wprowadzanych w systemie zwalczania dopingu były z reguły odnotowywane w artykułach prasy dostępnej dla wąskiego grona specjalistów, dlatego z dużym zadowoleniem należy postrzegać wydanie kompleksowego podręcznika Doping w sporcie przygotowanego pod kierownictwem naukowym Andrzeja Pokrywki, Magdaleny Bujalskiej-Zadrożny i Artura Mamcarza. Poszczególne rozdziały podręcznika zostały opracowane przez wybitnych ekspertów z dziedziny medycyny, farmacji i prawa, dzięki czemu zawierają najnowsze doniesienia i osiągnięcia badawcze. Każdy z rozdziałów zawiera obszerny zbiór piśmiennictwa uwzględniający najnowsze prace badawcze.
W świetle historii przedstawiono najbardziej aktualne informacje o sposobach i rodzajach stosowanego dopingu, najgłośniejszych skandalach i zorganizowanych systemach. W sposób skondensowany i przejrzysty omówiono zaktualizowane międzynarodowe akty prawne oraz polskie przepisy antydopingowe wynikające z ustawy o zwalczaniu dopingu w sporcie, w tym także strukturę, kompetencje i zadania Polskiej Agencji Antydopingowej (POLADA). Szczegółowo opisano listę substancji i metod zabronionych w sporcie. Na szczególną uwagę zasługuje rozdział omawiający farmakologię środków dopingujących. Uwzględniono w nim nie tylko farmakodynamikę poszczególnych substancji, potencjalne korzyści ich zastosowania w sporcie i w medycynie, ale przede wszystkim podkreślono ujemne skutki zdrowotne ich stosowania. Wiele nowości zawarto w rozdziałach dotyczących działania modulatorów hormonów i metabolizmu czy dopingu genetycznego i komórkowego. Szereg praktycznych wiadomości zawarto w rozdziale omawiającym kontrolę dopingu, obowiązujące w tym aspekcie zasady postępowania i etapy prowadzonego badania. Czytelnie też zostały wytłumaczone zasady ubiegania się o wyłączenia dla celów terapeutycznych. Przystępnie wyjaśniono istotę i cel rejestracji wyników w tak zwanym paszporcie biologicznym. Ciekawie opisano zasady akredytacji i schemat pracy laboratorium antydopingowego, ukazując w tle genezę powstania i rozwój Polskiego Laboratorium Antydopingowego. Warte odnotowania jest opracowanie tematu dopingu nieświadomego ze względu na częstą nieoznakowaną obecność w niektórych produktach spożywczych, a w szczególności w suplementach substancji niedozwolonych.
Szczególnie interesujący jest obszerny dział uwzględniający medyczne aspekty stosowania środków dopingujących. Do wcześniej opisywanych w literaturze zagadnień kardiologicznych czy zasad postępowania i leczenia w astmie oskrzelowej dodano rozdziały omawiające problemy diabetologiczne, przyjmowania leków psychiatrycznych czy zasad postępowania ze sportowcami z zaburzeniami rozwoju płciowego.
Wspomaganie farmakologiczne już od wielu lat wyszło poza krąg sportu zawodniczego. Substancje niedozwolone przyjmują również amatorzy, uczestniczący w tak powszechnych dzisiaj imprezach masowych, często bez odpowiedniego przygotowania. Łatwy dostęp do tych środków spowodował niemal nagminne ich stosowanie przez rzesze dorastającej młodzieży wyłącznie w celu poprawy budowy