Эронӣ миллатҳо. Муҳоҷирати ҳинду-аврупоӣ. Андрей Тихомиров
назар ба мис ва сурб васеътар буданд, маъдани оҳан ба миқдори зиёд зери таъсири микроорганизмҳо дар ботлоқҳо ва обанборҳои пайдоиши об ташаккул ёфтааст. Ва масоҳати паҳншавии аврупоиёни қадимаи ҳинду-аврупо аниқ бо фаровонии кӯлҳо ва ботлоқзорҳо тавсиф мешуд. Баръакси мис ва сурб, дар замонҳои қадим дар ҳама ҷоҳо аз маъдани оҳании қаҳваранг, кӯл, ботлоқ ва дигар маъданҳо оҳан истихроҷ мешуд. Шарти васеътари истифодаи металлургияи оҳан истифодаи раванди хом-панир буд, ки дар он камшавии оҳан аз маъдан дар ҳарорати дараҷаи 900 дараҷа ба даст оварда шуд, дар ҳоле ки оҳан танҳо дар ҳарорати 1530 дараҷа гудохта шуд, то бо усули оҳани хом оҳан истеҳсол карда мешуд, маъдан ба оташ афканда шуд ва пас аз оташ кушода шуд ва баъд дар чоҳҳо ё манбаҳои хурди гил, ки дар он ангишт гузошта шуда, ҳаво бо бодҳо мевазид, оҳан барқарор карда шуд. Овозаи дар поёни оташдон бударо муқоиса кунед (бо Кришна аз санскрит, даргирифта – «торик, сиёҳ», яке аз худоёни арзанда дар ҳиндуҳо). – пораи оҳании кунҷид, чароғ ва вазнашон заҳролудшуда, ки пас аз он ба пора-пора гарм карда шавад. Оҳанги фарёд аз нармии худ фарқ мекард, аммо дар замонҳои қадим усули ба даст овардани металлҳои сахт тавассути маҳсулоти оҳанӣ ё сементкунии онҳо, яъне кальций дар ангишти устухон бо мақсади карбонизатсия пайдо шуда буд. Оташ барои истеҳсоли оҳан дар раванди истеҳсоли панир чоҳи наонқадар замин буд, ки аз он ҳаво аз бодҳо тавассути қубурҳои гилӣ ғизо мегирифт, ки онро мо ҳангоми таҷдиди қадимаи Арқайм, Квинтана, Гололинг ва дигар деҳаҳо мушоҳида мекунем.
Дар натиҷа, ин нақшаҳои сохтмонӣ муқаддас дониста шуданд ва онҳо дар вариантҳои мухталифи криптографӣ дубора ривоҷ дода шуданд, аз ҷумла дар шакли свастика, домни ибтидоӣ ба сохторҳои силиндрӣ аз сангҳо ё гил сохта шуда, ба боло тангтар мешуд, аз ин рӯ намуди свастика, салиб бо ақрабо дар кунҷҳои рост хамида мешуд. Аз поён каналҳо ҷойгир карда шуданд, ки дар он ҷо қубурҳои сопло гил ҷойгир карда шуда, мӯйҳои чармӣ ба онҳо пайваст карда шуданд ва бо ёрии онҳо ҳаво ба оташдон андохта шуд. Ин тарҳҳо ба намудҳои гуногуни салибҳо шабоҳат доштанд, ки баъдтар дар ҳиндуҳо, буддизм, насронӣ дифоъ карда шуданд. Салиб дар мадҳияҳои то замони Масеҳ эҳтиром карда мешуд. Тасвирҳои ӯ ҳангоми ҳафриёти археологӣ дар гӯшаҳои гуногуни олам, аз ҷумла дар Амрикои Ҷанубӣ ва Зеландияи Нав кашф карда шуданд. Муайян карда шуд, ки вай ба ҳайси нишони ибодати халқҳои дигар ҳамчун рамзи оташ хизмат мекард, ки дар ибтидо онҳо аз тахтачаҳои ду чӯбдаст, рамзи офтоб ва ҳаёти ҷовидонӣ истихроҷ шуда буданд. Аллакай дар замонҳои қадим, барои коҳиш додани нуқтаи обшавии металлургҳо, онҳо ба истифодаи фторитҳо (фтор, фторитҳо бо рангҳои гуногун омадаанд: рангест, зард, сабз, камранг рангин) ва метавонистанд пӯлодро дар ҳарорати аз 1100 – 1200 дараҷа, ба ҷои 1530—1700 дараҷа, гиранд. ки ба мо имконият доданд, ки ҳангоми коркарди пӯлод сӯзишвории кам (сӯзишворӣ ё ангишт) -ро ба даст орем ва аз маҳсулоти хеле оҳанин истифода барем.
Ҷ. Ҷ. Фрейзер, Филиали тиллоӣ,