Pan Wołodyjowski. Генрик Сенкевич
(z łac.) – zgoda. [przypis edytorski]
71
carissime frater (łac.) – najdroższy bracie. [przypis edytorski]
72
furtian – odźwierny w klasztorze; zakonnik, którego zadaniem jest obsługiwanie furty klasztornej: pilnowanie kluczy do drzwi prowadzących do klasztoru, otwieranie i zamykanie ich, przyjmowanie gości itp. [przypis edytorski]
73
podwikarz – kobieciarz; od starop. podwika: noszona przez kobiety biała płócienna chusta osłaniająca głowę i szyję a. młoda dziewczyna. [przypis edytorski]
74
laudetur (łac.) – niech będzie pochwalony; formuła powitalna przyjęta w katolicyzmie. [przypis edytorski]
75
memento mori (łac.) – pamiętaj o śmierci. [przypis edytorski]
76
rezolucja (daw.) – postanowienie. [przypis edytorski]
77
wokacja (z łac. vox, vocis: głos) – powołanie. [przypis edytorski]
78
impedimenta (lm; łac. impedire: hamować) – przeszkody. [przypis edytorski]
79
gallus (łac.) – kogut. [przypis edytorski]
80
per amicitiam nostram (łac.) – ze względu na naszą przyjaźń. [przypis edytorski]
81
repeto (łac.) – powtarzam. [przypis edytorski]
82
vitare (łac.) – omijać, unikać. [przypis edytorski]
83
prowiantować – karmić. [przypis edytorski]
84
parol – słowo, słowo honoru. [przypis edytorski]
85
vicit (łac.; 3 os. lp) – zwyciężył. [przypis edytorski]
86
vivat (łac.) – niech żyje. [przypis edytorski]
87
raróg – ptak drapieżny z rodziny sokołowatych o charakterystycznym upierzeniu, białym z czarnymi plamkami. [przypis edytorski]
88
kobuz – ptak drapieżny z rodziny sokołowatych; tzw. sokół leśny a. sokolik drzewiec. [przypis edytorski]
89
vivat Joannes dux (łac.) – niech żyje wódz Jan. [przypis edytorski]
90
bułany – określenie maści konia: płowy, jasnobrązowy z czarną grzywą i ogonem. [przypis edytorski]
91
dzianet (daw.; z wł. giannetto: koń wyścigowy)– piękny rasowy koń paradny. [przypis edytorski]
92
ptastwo – dziś popr.: ptactwo. [przypis edytorski]
93
bandolet – rodzaj krótkiej strzelby używanej przez jazdę; pierwotnie: pas noszony przez prawe ramię, na którym jeźdźcy zawieszali strzelbę, ładunki do niej lub broń białą. [przypis edytorski]
94
krócica – krótka broń palna, nabijana ładunkami od przodu, z zamkiem skałkowym lub kapiszonowym. Krócica mogła mieć dwie, trzy lub cztery lufy. Stosowana głównie do samoobrony, krócica zwana była niekiedy pistoletem podróżnym, jednak od pistoletu różniła się budową zamka. [przypis edytorski]
95
karabon a. karaban – wieloosobowy pojazd konny stosowany do dalekich podróży. [przypis edytorski]
96
podjezdek – młody, dopiero ujeżdżany koń. [przypis edytorski]
97
prawić (daw.) – mówić. [przypis edytorski]
98
samoczwart (starop.) – we cztery osoby (wraz z osobą mówiącą). [przypis edytorski]
99
prosił jej (daw. składnia) – dziś popr.: prosił ją. [przypis edytorski]
100
wraży (daw.) – obcy. [przypis edytorski]
101
hajduczek – zdr. od hajduk: członek piechoty polsko-węgierskiej, formacji wojsk Rzeczypospolitej, zorganizowanej jeszcze w w XVI w. przez Stefana Batorego; hajducy stanowili gwardię przyboczną władców Polski i hetmanów Rzeczypospolitej, później potocznie nazywano tak piechurów również w nadwornych wojskach polskich magnatów. [przypis edytorski]
102
Joannes Casimirus (łac.) – Jan Kazimierz. [przypis edytorski]
103
comparationes (łac.) – porównania. [przypis edytorski]
104
pawęż a. pawęża – tarcza drewniana, czworokątna, wysoka, sięgająca niekiedy od ziemi do ramion żołnierza; używana przez jazdę, a następnie również piechotę. [przypis edytorski]
105
parantela (z łac. parens, parentis: rodzic płci męskiej lub żeńskiej, przodek) – pokrewieństwo, powinowactwo, zwł. ze znanym rodem; wyraz najczęściej używany w lm: parantele. [przypis edytorski]
106
szturmak – tu: broń palna z rozszerzoną u wylotu lufą używana w XVII i XVIII w. w Europie. [przypis edytorski]
107
hajdamak a. hajdamaka (daw.; z tur. hajdamak: napadać, grabić) – zawadiaka, hultaj, łobuz; Kozak; powstaniec kozacki, czyli uczestnik hajdamaczyzny, ruchu chłopskiego przeciw uciskowi szlachty polskiej na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]
108
guldynka – rodzaj broni myśliwskiej, strzelba kulowa, gwintowana używana w XVII i XVIII w. [przypis edytorski]
109
imainować