– biała chusta zakładana na ramiona podczas modlitwy. [przypis tłumacza]
5
tefilin – filakterie, dwa skórzane pudełka z cytatami z Pięcioksięgu. Jedno z nich przytwierdza się podczas modlitwy rzemykiem do czoła, drugie do lewego przedramienia. [przypis tłumacza]
6
rabin – (odpowiedzialny wobec władz) przywódca gminy żydowskiej. Przysługuje mu orzecznictwo w sprawach rytualnych, interpretacja prawa żydowskiego oraz nadzór nad nauczaniem. [przypis tłumacza]
7
szejgec – łobuz. [przypis tłumacza]
8
goj – nie-Żyd. [przypis tłumacza]
9
kantor – śpiewak prowadzący modły w bóżnicy. [przypis tłumacza]
10
chasyd – zwolennik ruchu religijno-mistycznego, którego twórcą był Izrael Baal Szem Tow z Podola (XVIII w.). Chasydyzm przeciwstawiał się judaizmowi rabinicznemu, kładł główny nacisk na osobistą modlitwę. Zjednoczeniu z Bogiem służyły również ekstatyczne śpiewy i tańce. [przypis tłumacza]
11
cadyk – sprawiedliwy, charyzmatyczny przywódca duchowy chasydów. Zwolennicy chasydów wierzyli m. in. w ich moc czynienia cudów. [przypis tłumacza]
12
reb – tytuł grzecznościowy, odpowiednik polskiego „pan”. [przypis tłumacza]
13
berlinka – rodzaj krytej barki rzecznej. [przypis edytorski]
14
certować się – obchodzić się z przesadną delikatnością. [przypis edytorski]
15
cheder – dosłownie: pokój; nazwa szkoły dla początkujących, w której żydowscy chłopcy po ukończeniu piątego roku życia uczyli się czytania po hebrajsku modlitw oraz poznawali Pismo Święte. [przypis edytorski]
16
mełamed – nauczyciel w chederze. [przypis tłumacza]
17
Gemara (Gemore) – część Talmudu spisana po aramejsku i hebrajsku, zawierająca komentarze do Miszny. [przypis tłumacza]
18
Kriat Szma a.Krias Szma – modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis tłumacza]
rebe – tytuł cadyka, także mełameda. [przypis tłumacza]
23
szabes – sobota. [przypis tłumacza]
24
Kabała – mistyczne księgi żydowskie, Zohar – Blask i Tefer jeciva – Księga Stworzenia, oraz Echachaim – Drzewo Życia. [przypis edytorski]
25
Haman – pierwszy minister Persji za panowania króla Achaszwerosza. Nienawidził on Żydów do tego stopnia, że skłonił króla, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja, wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a jego miejsce zajął wuj królowej, Mordechaj. Na pamiątkę tego wydarzenia Żydzi obchodzą radosne święto Purim (hebr.) – dosłownie: losy. [przypis edytorski]
26
wezgłowie – część łóżka, gdzie kładzie się głowę. [przypis edytorski]
27
cherubiny i serafiny – anioły znajdujące się wysoko w hierarchii chórów anielskich. [przypis edytorski]
28
Jonatan (bibl.) – syn króla Saula, przyjaciel skonfliktowanego z nim Dawida. [przypis edytorski]
29
Szor Habor – rajski byk. Po nadejściu Mesjasza jego mięso będzie spożywane na uczcie sprawiedliwych. [przypis tłumacza]
Kadisz – powszechna modlitwa codzienna, także modlitwa za zmarłych (kadisz sierocy); również potoczne określenie syna odprawiającego Kadisz w intencji zmarłych rodziców. [przypis tłumacza]
35
magid – kaznodzieja. [przypis tłumacza]
36
Tanach – nazwa Biblii, skrót utworzony od słów: Tora, Newiim (Prorocy) i Ketuwim (Pisma). [przypis tłumacza]
37
szkoc (l. mn. od szejgec) – hultaj. [przypis tłumacza]
38
sołowiej (ros.) – słowik. [przypis edytorski]
39
Selichot(Sliches) – prośby o odpuszczenie grzechów odmawiane od Rosz Haszana do Jom Kipur. [przypis tłumacza]
40
Ejl melech jojszejw (hebr.) – „Bóg, król zasiadający”. Fragment modlitwy. [przypis tłumacza]
41
Wajikro beszejm (hebr.) – „I zawołał w imieniu”. [przypis tłumacza]
42
diengi (ros.) – pieniądze. [przypis edytorski]
43
Aw – miesiąc lipiec-sierpień. [przypis tłumacza]
44
na miasto! (zniekszt. ros.) – na miejsce! [przypis edytorski]
45
kacap (pogardl.) – Rosjanin. [przypis edytorski]
46
szames – posługacz w bóżnicy. [przypis tłumacza]
47
rynsztok – otwarty kanał ciągnący się wzdłuż ulicy. [przypis edytorski]
48
Kriat Szma a. Krias Szma – modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]
Tora (Tojre) – Pięcioksiąg, w szerszym znaczeniu wiedza i nauka w ogóle. Także zwój przechowywany w Arce Przymierza. [przypis tłumacza]
51
Chanuka – święto upamiętniające wznowienie kultu religijnego w odnowionej Świątyni Pańskiej po zwycięstwie nad wojskami grecko-syryjskimi w 165 r. p.n.e. [przypis edy
